از آغاز پیروزی حجت الاسلام «سیدابراهیم رییسی» رییس جمهوری کشورمان در رقابت های انتخاباتی، دولتمردان از شخص رییسی گرفته تا دیگر اعضای کابینه با موضع گیری های مداوم خود مسیر سیاست خارجی را ترسیم کرده اند؛ مسیری که بجای غرب از کشور های همجوار و منطقه می گذرد.
رییسی همواره در سخنان خود بر حل بحران ها و مشکلات منطقه از طریق گفت وگو تاکید و اعلام کرده که اولویت سیاست خارجی دولت او بهبود روابط با همسایگان است. این استراتژی دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی را می توان در جریان سخنرانی روز تحلیف نیز آشکارا مشاهده کرد. رییس جمهوری در این مراسم تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران، کشور ها و ملت های همسایه را خویشاوند خود می داند و مهم ترین و اصلی ترین اولویت سیاست خارجی خود را، ارتقا روابط با کشورهای همسایه خود دانسته و خواهان عزت و اعتلای آن هاست.
در حوزه میدانی و سیاست اعمالی نیز چند روز پیش شاهد برگزاری «اجلاس منطقه‌ای حمایت از عراق» بودیم؛ نشستی که در آن نمایندگان ۹ کشور مصر، ایران، عربستان، اردن، قطر، امارات، کویت، ترکیه و فرانسه مشارکت داشتند و نکته مورد توجه، حضور وزیر امور خارجه ایران و سران دولت های عربی منطقه در آن اجلاس بود.
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه روز شنبه ششم شهریورماه در اجلاس منطقه‌ای حمایت از عراق در بغداد با بیان اینکه آن چه امروزه بیش از پیش به آن نیازمندیم، «امنیت پایدار منطقه‌ای» با مشارکت کشورهای منطقه است، گفت: امنیت جز از طریق اعتماد متقابل کشورهای منطقه به یکدیگر، تکیه بر توانمندی‌های ملی، تقویت ارتباطات و حسن همجواری و عدم مداخله کشورهای بیگانه محقق نخواهد شد.
ایران تا کنون در عمل نشان داده که برای تهران، ترمیم و تعمیق همکاری ها با کشورهای همسایه و منطقه در اولویت است؛ همکاری هایی که بستر را برای ایجاد امنیت دورنزای منطقه ای هموار و به ثبات و امنیت خاورمیانه منتهی خواهد شد. ضمن اینکه این همسویی می تواند به حضور نیروهای آمریکایی و اروپایی در این پهنه خاکی و آبی خاورمیانه و خلیج فارس پایان بخشد.
در ارتباط با همکاری ایران با همین کشور میزبان یعنی عراق که اینک به کانون همگرایی منطقه‌ای تبدیل شده لازم به ذکر است که طی سال های گذشته، تبادلات تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق به بیش از ۱۲ میلیارد دلار رسیده است. وجود هشت گذرگاه رسمی فعال بین دو کشور و استمرار تبادلات تجاری در این گذرگاه‌ها حتی با وجود شیوع کرونا، نشان از درهم تنیدگی اقتصادی دو کشور دارد.
افزون بر آن، ایران طی سال های گذشته با صادرات خدمات فنی و مهندسی، گاز و برق سهم قابل توجهی در توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری عراق داشته است. ضمن اینکه جمهوری اسلامی ایران در راه مبارزه با تروریسم به یاری کشور عراق شتافت و در این مسیر از هیچ کمکی دریغ نکرد.
شواهد گویای آن است که ایران و دیگر کشورهای عربی منطقه عزمی جزم برای بهبود مناسبات دارند و همین اراده جدی آنها باعث شده که در اجلاس منطقه‌ای حمایت از عراق دور هم جمع شوند. بی تردید در صورتی می توان به کاهش اختلاف ها و تنش ها بین کشورهای منطقه خوشبین بود که اراده برای کاستن از بار اختلاف ها در دو طرف وجود داشته باشد.
از سرگیری مذاکرات ایران و عربستان با میانجیگری عراق نیز نشانه ای مثبت برای افزایش همکارهای های منطقه ای است. بعد از برگزاری این اجلاس، «ایرج مسجدی» سفیر ایران در عراق اعلام کرد که دور چهارم مذاکرات ایران و عربستان برگزار می شود. وی در مرکز گفت‌وگو های الرافدین عراق درباره مناسبات منطقه‌ای و نقش عراق در نزدیک سازی دیدگاه های ایران و عربستان گفت: از طریق همکاری دولت عراق، سه دور مذاکرات با عربستان در بغداد انجام دادیم و دور چهارم در پی تشکیل دولت جدید ایران برگزار خواهد شد.
برخی گمانه زنی ها قبل از برگزاری اجلاس منطقه‌ای حمایت از عراق از دیدار رسمی و تداوم مذاکرات مقامات تهران و ریاض حکایت می کرد اما گویی این اتفاق رخ نداد و «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که در سفر امیرعبداللهیان میان ایران و عربستان مذاکره‌ای صورت نگرفته است.
چند روز پس از برگزاری اجلاس اما وزیر خارجه کشورمان در یک برنامه تلویزیونی از گفت و گوی کوتاه خود با وزیر خارجه عربستان در حاشیه نشست بغداد خبر داد و گفت: «در این اجلاس با وزیر امور خارجه عربستان گفت و گو هایی صورت گرفت و طرف سعودی نیز تبریک گفت و اشاره داشت که با استقرار دولت جدید ارتباطات خود را با ایران آغاز خواهیم کرد اما در این سفر و اجلاس مذاکراتی با سعودی ها انجام نشد.»
از نگاه ناظران تجربه ناکام اعتماد به غرب در این سال ها از جمله دلایل گرایش بیشتر دولت سیزدهم به سمت کشور های همجوار و منطقه است. به ویژه بیانات اخیر رهبری در انتقاد از غرب گرایی دولت قبل طی آخرین دیدار با اعضای دولت روحانی حجتی بر دولت جدید بود. رهبر انقلاب روز چهارشنبه ششم مرداد با بیان اینکه «هرجایی که کارهایتان را منوط کردید به غرب، ناموفق ماندید»، فرمودند: «در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد. هر جا که کارها را منوط به غرب و مذاکره با آن و آمریکا کردید، ناموفق بودید.»
کارشناسان بر این باورند دولت سیزدهم نگاهی متفاوت از دولت قبل به مسایل بین المللی و سیاست خارجی خواهد داشت. بنابراین دولت رییسی ضمن اهمیت به کشور های همجوار و منطقه، توجهی ویژه به برنامه همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین و نیز سند جامع همکاری های ۲۰ ساله ایران و روسیه دارد. ضمن اینکه انتظار می رود این دولت نیم نگاهی نیز به قدرت های نوظهوری چون برزیل، هند، افریقای جنوبی نیز داشته باشد.