بایدن در روز ۳۰ اوت (۸ شهریور) همزمان با اعلام پایان حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان گفت در ۱۷ روز گذشته نیروهای آمریکایی "بزرگترین عملیات خروج هوایی در تاریخ آمریکا" را انجام دادند و بیش از ۱۲۰هزار شهروند آمریکایی، شهروند کشورهای متحد و متحدان افغان خود را خارج کردند.
او در پاسخ به منتقدانش درباره این تصمیم گفت که طبق نظر تمام فرماندهان میدانی آمریکا، پایان دادن به حضور نظامی در افغانستان بهترین راه ممکن برای حفاظت از جان نیروهای نظامی آمریکا و تضمین امنیت خروج غیرنظامیان از این کشور طی هفته ها و ماههای آینده است.
سیاست خارجی متفاوت در جهان پس از ۱۱ سپتامبر
رئیس جمهوری آمریکا در نخستین سخنرانی پس از پایان خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان گرچه مدعی شد ماموریت واشنگتن مبارزه با تروریسم بود نه ساختن دولت در افغانستان، اما تحلیلگران مسایل بین المللی، سخنان او را پایانی بر پروژه "ملت سازی" آمریکا می دانند.
سخرانی بایدن حالت دفاع از تصمیمش را داشت و کوشید ملت آمریکا را متقاعد کند انتخابش در مورد خروج از افغانستان، نتیجه عملکرد سلفش دونالد ترامپ و توافق او با طالبان بوده و اینکه آمریکا دیگر منفعتی در افغانستان ندارد.
به گزارش تحلیلگران و رسانه های آمریکایی، بایدن در واقع، نگاهی اجمالی به سیاست خارجی متفاوت آمریکا در جهان پس از ۱۱ سپتامبر ارائه کرد که با اعزام نیرو از جنگ های زمینی خودداری می کند اما از راهبردی که بیشتر با رقابت اقتصادی و امنیت سایبری با چین و روسیه هدایت می شود، حمایت خواهد کرد.
بایدن با بیان اینکه دنیا در حال تغییر و تحول است، گفت که چین و روسیه آرزو دارند ما ۱۰ سال دیگر در افغانستان گرفتار باشیم.
بایدن عصر کنونی را دوران جدیدی در استفاده آمریکا از قدرت خواند که واشنگتن در آن دیگر به دنبال تغییر شکل رقبای خود به شیوه ای که سه رئیس جمهوری قبلی در افغانستان و عراق تلاش کردند، نخواهد بود.
لوید آستین وزیر دفاع آمریکا عملیات خروج هوایی غیرنظامیان آمریکایی از افغانستان را قهرمانانه و تاریخی خواند در حالیکه اکثر تحلیلگران بین المللی معتقدند بایدن به دلیل این خروج اسفناک بی شک ضربه سیاسی سختی حداقل در کوتاه مدت خواهد خورد که به سرعت از سایه آن خارج نخواهد شد.
گام های بعدی و فصلی جدید در افغانستان
یک روز قبل از سخنان بایدن، آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا ۳۰ اوت (۸ شهریور) با پایان اعلام حضور نمایندگی دیپلماتیک واشنگتن در کابل از انتقال آن به دوحه گفت که در افغانستان نمایندگی دیپلماتیک نداریم و ماموریت دیپلماتیک خود را به دوحه قطر و "گام های بعدی" آمریکا در افغانستان به عنوان فصلی جدید یاد کرد؛ گامهایی که بایدن در نخستین نطقش آنها را برشمرد.
بلینکن که قرار است این هفته به دوحه قطر و آلمان سفر کند، نمایندگی قطر را مرکز مدیریت دیپلماسی واشنگتن با افغانستان و نقل و انتقال پیام با طالبان اعلام کرد.
خسارت های پروژه ناکام ملت سازی برای آمریکا
آمریکا در طولانی ترین جنگ خود، نزدیک به دو هزار و ۵۰۰ نفر از نظامیانش را از دست داد اما آنچه دولت بایدن را با چالش اساسی مواجه کرد ، کشته شدن ۱۳ نظامی آمریکایی جوان در حمله انتحاری داعش در خارج از فرودگاه کابل است که بسیاری از آنها هنگام حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ نوزاد بودند.
بایدن در نخستین سخنرانی پس از خروج نیروهایش از افغانستان اذعان کرد که این جنگ به مدت دو دهه برای آمریکا روزانه ۳۰۰ میلیون دلار هزینه داشت و واشنگتن با دو گزینه خروج یا افزایش منازعه نظامی روبرو بود.
وی همچنین اذعان کرد روزانه ١٨ سرباز معلول از جنگ، در آمریکا خودکشی می‌کنند.
تجهیزات نظامی آمریکا در دست طالبان
از دیگر خسارات آمریکا در این جنگ ۲۰ ساله به در اختیار قرار گرفتن ادوات و تجهیزات نظامی اش از سوی طالبان می توان اشاره کرد .
تصاویر و فیلم های منتشر شده پس از ترک نیروهای آمریکایی از افغانستان نشان می‌دهد برخی نیروهای طالبان به داخل یک آشیانه پرواز جنگنده‌های نظامی آمریکایی راه یافته‌اند و جنگنده نظامی آمریکایی و بسیاری ادوات و تجهیزات نظامی دیگر در اختیار نیروهای طالبان قرار گرفته‌اند.
رسانه های بین المللی نوشتند که طالبان در روزهای اخیر در پایگاه های نظامی ساخته شده توسط ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا عکس هایی را منتشر کرده اند که حاکی از انتقال تجهیزات نظامی آمریکایی به طالبان است.
رویترز نوشت در طول این سالها، ۸۰۰ هزار آمریکایی برای مقابله با القاعده و به انجام رساندن عملیات بلند پروازانه ملت سازی، به افغانستان اعزام شدند.
به گفته اداره امور کهنه سربازان ، تا ۲۰ درصد معلولان جنگ در افغانستان و عراق علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را دارند که می تواند شامل تحریک پذیری یا طغیان خشم باشد.
وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد که واشنگتن بیش از ۸۴ میلیارد دلار در طول دو دهه برای تجهیز کردن و آموزش نیروهای امنیت ملی افغانستان هزینه کرده است.
روزنامه واشنگتن تایمز به نقل از یک مقام پنتاگون گزارش داد تعداد زیادی از تسلیحات و تجهیزات آمریکا به دست طالبان افتاده اما این هزینه هنگفت آمریکا در بخش نظامی در افغانستان حتی نتوانست جلوی از هم پاشیدن ۳۰۰ هزار تن از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان را بگیرد.
رسوایی عملیات خروج از افغانستان مقام های آمریکایی را واداشت تا میزان و کیفیت تجهیزات باقیمانده در این کشور را بی اهمیت جلوه دهند.سخنگوی پنتاگون مدعی شد در حالیکه تعداد زیادی از تسلیحات نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان احتمالا در دست طالبان است، باید یادآور شد که این تجهیزات به منظور مبارزه با شورش سطح پایین مورد استفاده قرار گرفت.
سخنگوی پنتاگون ادعا کرد این تجهیزات طوری نیست که استفاده راهبردی مهمی برای یک نیروی نظامی داشته باشد و تهدید با اهمیتی برای نیروهای آمریکایی یا ارتش‌های کشورهای همسایه محسوب نمی‌شود.
به گفته منابع دفاعی آمریکا، ارتش تسلیحاتی از جمله سلاح‌های هدایت شونده را در زمان ترک پایگاه هوایی بگرام جا گذاشته است که به نوشته روزنامه "دیلی میل"، طالبان یک نیروی هوایی به ارزش دهها میلیون پوند از جمله بالگردهای آمریکای و هواپیماهای تهاجمی را به تصرف خود درآورده‌اند که به آنها از یک سوم اعضای ناتو قدرت آتش هوایی بیشتری می دهد.
بر اساس این گزارش، روسای طالبان به نیروهای خود دستور داده‌اند تا خلبانان نیروی هوایی منحل شده افغانستان را که آموزش‌های گرانقیمت را از ایالات متحده و متحدانش برای پرواز با هواپیماهای جنگی و بالگردهای پیشرفته دیده‌اند، به خدمت بگیرند.
دفتر بازرسی دولت آمریکا در ۳۰ ژوئن اعلام کرد نیروی هوایی افغانستان ۱۶۷ هواپیما شامل ۱۰۸ بالگرد و ۵۹ هواپیمای نظامی دارد.
ازبکستان قبل از سقوط کابل تایید کرد که ۴۶ هواپیمای افغانستانی از جمله ۲۴ بالگرد به منظور جلوگیری از افتادن آنها به دست طالبان وارد این کشور شده است.
قطعنامه ای برای جاماندگان درافغانستان
از دیگر خسارت های پروژه ملت سازی آمریکا ، حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر از اتباع آمریکایی هستند که به گفته مقامات آمریکایی به دلایلی همچون سرزمینی در افغانستان جامانده اند.
دولت بایدن برای آنکه در برابر افکار عمومی داخل آمریکا پاسخی به منتقدانش داشته باشد، ساعاتی قبل از اعلام رسمی خروج نیروهایش از افغانستان در ۳۰ اوت (۸ شهریور) برای این جاماندگان قطعنامه ای را در شورای امنیت سازمان ملل تصویب کرد.
بایدن پیش از آنکه آخرین سربازش ژنرال کریس دوناهو فرمانده لشکر ۸۲ هوابرد ارتش آمریکا خاک افغانستان را ترک کند، قطعنامه ای را به شورای امنیت پیشنهاد داد که بر پایه این قطعنامه مصوب شده از طالبان خواست بر خروج امن افغان ها و اتباع خارجی پایبند بماند.
این قطعنامه که همراه انگلیس و فرانسه را در پی داشت با ۱۳ رای موافق و دو رای ممتنع چین و روسیه تصویب شد.
یکی از این جا ماندگان که شاید این قطعنامه شامل حال او شود، آنطور که رسانه های بین المللی روایت کرده اند مترجمی است که از وی به نام "محمد" یاد شده و جان بایدن را در سفر سال ۲۰۰۸ میلادی از دل جاده های پوشیده از برف نجات داد. این مترجم گفته است اگر طالبان مرا پیدا کند، جانم را خواهد گرفت.
بر اساس گزارش ها، این فرد مترجم نیروی ۸۲ هوابرد آمریکا بوده که از پایگاه هوایی بگرام برای نجات بایدن و همکارانش "جان کری" سناتور ایالت "ماساچوست" و "چاک هیگل" از ایالت نبراسکا در فوریه ۲۰۰۸ اعزام شده بودند زیرا هواپیمای این سناتورهای آمریکایی بدلیل طوفان شدید مجبور به فرود اضطراری در افغانستان شده بود.
بی توجهی به هشدارها و افزایش تلفات انفجار فرودگاه کابل
دولت بایدن برای خروج از افغانستان در مدت زمان کوتاه ۱۷ روزه چنان مصر بود که حتی به بهای قربانی شدن ۱۳ نیروی نظامی اش آن را انجام داد.
روایت نشریه پولیتکو که خشم پنتاگون از افشای اطلاعات طبقه بندی شده و تماس با مقامات این رسانه را در پی داشت، حاکی از آن است فرماندهان نظامی قبل از انفجار فرودگاه کابل هشدارها را داده بودند.
فرماندهان نظامی بالاترین خطر را متوجه "دروازه اَبی " فرودگاه کابل می دانند؛ جایی که به شهروندان آمریکایی گفته شده بود برای ورود به فرودگاه تجمع کنند و برنامه‌های خود را برای حفاظت از فرودگاه توضیح دهند، اما وزیر دفاع آمریکا می گوید باور ندارم که افراد در تحولات میدانی به این سطح باورنکردنی ریسک کنند.
مارک میلی رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا درباره وجود اطلاعاتی درباره تحرکات شاخه خراسان داعش برای انجام یک حمله پیچیده هشدار می دهد اما پولیتیکو می گوید مقامات دولت بایدن در آخرین لحظات تصمیم گرفتند دروازه را بیش از آنچه می‌خواستند باز نگه دارند تا به متحدان انگلیسی خود اجازه تخلیه نیروهایشان در هتل بارون را بدهند.
سرانجام در حالیکه سربازان آمریکایی هنوز در حدود ساعت ۶ بعد از ظهر در حال بازرسی و بررسی متقاضیان ورود به فرودگاه در دروازه ابی بودند یک مهاجم انتحاری جلیقه انفجاری خود را مقابل فرودگاه کابل منفجر کرد و نزدیک به ۲۰۰ نفر از جمله ۱۳ سرباز آمریکایی کشته شدند.
استیضاحی در کار نیست
دولت بایدن اگرچه از زمان تسلط طالبان به دلیل پیش بینی نکردن سقوط دولت اشرف غنی تا کشته شدن ۱۳ نظامی آمریکایی در حمله انتحاری داعش به فرودگاه کابل هنگام اتمام عملیات خروج نیروهای آمریکایی، زیر تیغ تیز انتقادات جمهوریخواهان قرار گرفته و به نظر می رسد، سایه این بحران بر سیاست خارجی و داخلی دموکرات ها تاثیر خواهد داشت.
دهها ژنرال ها و دریاسالار بازنشسته آمریکایی در نامه ای از لوید آستن و ژنرال مارک میلی وزیر دفاع و رئیس ستاد مشترک آمریکا خواسته اند به دلیل خروج بی نتیجه از افغانستان استعفا دهند چرا که آنها باید با قوی ترین لحن ممکن خطرات خروج عجولانه را به بایدن یادآوری می کردند.
سناتورهای جمهوری خواه همچون مارشا بلک برن و لیندسی گراهام استعفا و استیضاح بایدن و اعضای دولتش را مطرح کرده اند.
دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق آمریکا در واکنش به تصمیمات بایدن گفته است بایدن باعث تحقیر مطلق آمریکا شد و باید استعفا دهد.
وی گفته است آنطور خارج شدن تحقیری مطلق برای آمریکا بود و فرماندهان و ژنرال‌ها درست می‌گویند و بالاتر از آن، او باید استعفا دهد.
مایک پمپئو وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ نیز در توئیتی نوشته است: در ۱۳ ماه آخر دولت ما، حتی یک آمریکایی هم مورد حمله قرار نگرفت یا کشته نشد.
پمپئو افزوده است: این به خاطر یک تکه کاغذ نبود (اشاره به توافق با طالبان) به این دلیل بود که طالبان فهمیده بودند اگر علیه آمریکایی ها اقدام کنند و متناقض با آنچه وعده داده بودند عمل کنند، ما پاسخ می دهیم و این کار را کردیم.
نیکی هیلی نماینده اسبق آمریکا در سازمان ملل با انتقاد شدید از نحوه خروج نیروهای آمریکایی درافغانستان گفته است باورکردنی نیست که طالبان شهروندان آمریکایی را به گروگان گرفته اند.
هیلی در مصاحبه با شبکه سی بی اس در اعتراض به نحوه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان به دموکرات ها و بایدن تاخته و افزوده است، نها با طالبان مذاکره نمی کنند و به طور کامل تسلیم طالبان شده و پایگاه هوایی بگرام را که مرکز اصلی ناتو بود و ۸۵ میلیارد دلار تجهیزات و سلاح را تسلیم طالبان کردند که باید از آنجا خارج می کردیم.
در این میان جمهوریخواهانی همچون سناتور "میت رامنی" هم شرایط کنونی افغانستان را پیامد مستقیم تصمیمات ترامپ و بایدن دانسته و گفته اند دولت ترامپ با مذاکره مستقیم با طالبان، تصمیم به دعوت آنان به کمپ دیوید، رهاسازی نزدیک به پنج هزار تن از طالبان و داعش از زندان که شاید برخی در حمله فرودگاه کابل شرکت داشته اند، در ایجاد این وضع مقصر است.
رامنی از تصمیم بایدن برای تعطیل کردن پایگاه هوایی بگرام افغانستان نیز انتقاد و یادآوری کرده است خارج کردن نیروهای ارتش آمریکا از افغانستان با پایان جنگ برابر نیست، زیرا یک طرف درگیری نمی تواند به جنگ پایان دهد.
"میچ مک کانل" رهبر اقلیت جمهوری خواه سنای آمریکا در گفتگو با شبکه خبری فاکس نیوز آمریکا تصمیم خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را "تصمیم سیاسی وحشتناک " خواند و آن را محکوم کرد و با انتقاد از دولت جو بایدن گفت که این تصمیم بسیار بدتر از سایگون بود.
اما رهبر اقلیت جمهوریخواهان سنا در مصاحبه با سی ان ان گفته است قرار نیست با وجود مجلس نمایندگان و سنا، استیضاحی انجام شود بلکه راه تصحیح چنین رفتارهایی در این کشور صندوق رای است.
اشاره مک کانل به در اختیار بودن اکثریت کرسی های مجلس نمانیدگان در اختیار دموکرات ها و سنا با فاصله کم میان دموکرات ها و جمهوریخواهان است.
ارزیابی و مطالعه درس های آمریکا از طولانی ترین جنگ
اما در میان همه اظهارنظرهای سیاسی، سخنان سناتور دموکرات مایکل بنت قابل تامل بوده که گفته است در ماههای پیش رو، تعهد داریم آنچه را در ۲۰ روز و ۲۰ سال گذشته رخ داده است، ارزیابی کنیم.
وی که از مدافعان تصمیم بایدن است، از سنا خواسته است بررسی هوشیارانه و دقیق از قضاوت‌های اشتباه در چندین دولت انجام دهد که از نظر او، آنها را به این نقطه رسانده است.
این سناتور آمریکایی گفته است این کمترین چیزی است که ما به هر آمریکایی پس از دو دهه جنگ بدهکار هستیم.
ژنرال مارک میلی رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا نیز گفته است از این ماموریت درس های راهبردی زیادی آموختیم و در مورد چگونگی رسیدن به این مرحله در افغانستان در سالهای آینده مطالعه خواهیم کرد.
حال باید دید درس هایی که آمریکا از پروژه ناکام ملت سازی خود در افغانستان گرفته است، تغییراتش چگونه در سیاست خارجی دوره جدید آمریکا بروز و ظهور پیدا خواهد کرد.