حدود سه هفته از تصرف کابل به دست طالبان می گذرد و در این مدت تحولات افغانستان در زمره اخبار مهم جهان قرار داشته است. با وجود تصرف اغلب خاک افغانستان به دست طالبان اما ولایت پنجشیر تنها استان این کشور است که در سیطره طالبان نیست. «جبهه مقاومت ملی افغانستان» مستقر در دره استراتژیک پنجشیر از یک هفته گذشته نبرد سنگینی را با طالبان داشته است.
تاکنون گزارش‌های ضد ونقیضی از این رویارویی و درگیری نظامی منتشر شده است. طالبان از پیشروی خود در این جنگ می‌گوید و جبهه مقاومت از کشته و اسیر شدن صدها عضو طالبان خبر می‌دهد. از نگاه ناظران، در صورت تداوم این درگیری ها و قدرت‌یابی گروه های تروریستی همچون داعش، احتمال اینکه افغانستان وارد بحرانی عمیق تر شود، دور از ذهن نیست.
به تازگی «ژنرال مارک میلی» رییس ستاد مشترک ارتش آمریکا از احتمال وقوع یک جنگ داخلی در افغانستان خبر داده و در تازه‌ترین مصاحبه خود با شبکه «فاکس نیوز» آمریکا گفته است: تخمین نظامی من نشان می‌دهد شرایط طوری است که احتمال دارد جنگ داخلی در بگیرد. به نظرم بعید است که طالبان بتواند قدرت را انحصاری کند و حکومت خود را ایجاد کند.
هر چند حدس و گمان‌های منتشر شده از جانب مقامات آمریکایی در مورد افغانستان از برآورد تبعات خروج نیروهای آمریکا از افغانستان گرفته تا تخمین سرعت تسلط طالبان بر این کشور تاکنون غلط از آب درآمده است اما بسیاری از ناظران و تحلیلگران متفق‌القولند که تداوم ناآرامی‌ها به تعمیق بحران خواهد انجامید.
موضوعی دیگری که بستر را برای بی‌ثباتی افغانستان همواره ساخته، تاخیر سه هفته ای طالبان در معرفی دولت جدید است. با وجود تعیین موعد برای معرفی دولت اما بارها این رخداد به تعویق افتاده که کارشناسان اختلافات درونی و رقابت دو قبیله «درانی» و «غلجای» را در شکل نگرفتن اجماع برای تشکیل دولت دخیل می دانند.
با وجود مشکلات داخلی افغانستان که به برخی از آنها اشاره شد اما برخی قدرت های جهان در مسیر گسترش همکاری های دیپلماتیک و اقتصادی با طالبان قدم برداشته اند. نخستین کشوری که به طالبان سیگنال مثبت نشان داد و نسبت به توسعه همکاری ها با این گروه ابراز امیدواری کرد، چین بود؛ کشوری که بزرگترین رقیب اقتصادی آمریکا به شمار می آید و شکست ایالات متحده در افغانستان و خروج از این کشور، بستر را برای بازیگری و نقش آفرینی پکن در افغانستان و آسیای میانه هموار خواهد کرد.
از نگاه ناظران، چین منافع متعددی را در افغانستان دنبال می‌کند و این کشور را مکان مطمئنی برای سرمایه‌گذاری و تامین مواد معدنی مهمی چون مس و لیتیوم می‌داند. در مقابل، طالبان نیز از چین انتظار حمایت مالی دارند؛ حمایتی که لااقل در ابتدای قدرت گیری آنها از سوی کشورهای غربی صورت نخواهد گرفت.
روز جمعه دوازدهم شهریور پس از آنکه «عبدالسلام حنفی» رییس دفتر سیاسی طالبان در دوحه پایتخت قطر با معاون وزیر خارجه چین تلفنی صحبت کرد، «سهیل شاهین» سخنگوی طالبان در توییتر نوشت که پکن قصد دارد سفارت خود در کابل را بازگشایی کند و روابط ما محکم‌تر از قبل خواهد شد؛ خبری که از سوی دولت چین مورد تایید قرار گرفت.
از طرف دیگر در این روزها شاهد ارسال سیگنال مثبت به حکومت طالبان از سوی روسیه بودیم همانند اظهارات روز جمعه «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری این کشور که در جریان سخنرانی خود در نشست مجمع اقتصادی شرق در ولادی وستوک، ابراز امیدواری کرد طالبان در افغانستان متمدنانه رفتار کنند تا سایر کشورها بتوانند روابط دیپلماتیک عادی خود با کابل را از سر بگیرند. پوتین همچنین تاکید کرد که «روسیه هیچ علاقه‌ای به تجزیه افغانستان ندارد و اگر چنین اتفاقی بیفتد، دیگر کسی باقی نمی‌ماند که بشود با او صحبت کرد.»
نکته قابل توجه اما مواضع اخیر اتحادیه اروپا و آمریکا بود که مقامات آنها غیرمستقیم و در لفافه از ارتباط با طالبان سخن به میان آورده اند. «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا روز جمعه گفت که ایالات متحده کانال‌های ارتباطی خود را با طالبان در خصوص مسائل مهم حفظ خواهد کرد.
همچنین به تازگی اعضای اتحادیه اروپا در نشست مشورتی خود در اسلوونی بر سر تعامل محدود با رهبران تازه افغانستان به توافق دست یافتند و «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اعلام کرد که طالبان باید حقوق بشر، حقوق زنان، حاکمیت قانون، آزادی رسانه‌ها و دسترسی مردم به کمک‌های بشردوستانه را تامین کند و تضمین دهد که افغانستان دوباره به پایگاه گروه‌های تروریستی بین‌المللی تبدیل نشود.
هر چند بورل تاکید کرده که گفت وگو با طالبان به معنای به رسمیت شناختن طالبان از نظر سیاسی نیست اما کارشناسان شروط اتحادیه و اصرار آنها بر مذاکره با طالبان را آغاز مسیر شناسایی حکومت طالبان در افغانستان ارزیابی می کنند.
هفته گذشته «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان هم اعلام کرد هرگاه شرایط سیاسی و امنیتی اجازه دهد، این کشور نمایندگی سیاسی خود را در کابل بازگشایی خواهد کرد. اگر چه ماس تاکید کرد که بازگشایی سفارت آلمان در افغانستان الزاما به معنای به رسمیت شناختن دولت طالبان نیست ولی صاحبنظران معتقدند برقراری روابط دیپلماتیک آغاز ازسرگیری روابط و در نهایت شناسایی است.
برای ایران اما سرنوشت و منافع مردم افغانستان، انتخاب شایسته آنها و نیز برقراری صلح و ثبات در این کشور جنگ زده که دو دهه در اشغال آمریکا قرار داشته از اصول مهم و تعیین کننده تلقی می شود. در همین پیوند «سیدابراهیم رئیسی» رییس جمهوری کشورمان شنبه شب سیزدهم شهریورماه در گفت‌وگوی تلویزیونی با بیان اینکه ایران همواره به دنبال صلح و آرامش و حاکمیت اراده و خواست مردم افغانستان بوده است، تاکید کرد: «ما از دولتی که برخاسته از رأی مردم افغانستان باشد حمایت می‌کنیم و همواره حسن همجواری نیز اقتضا می‌کند که اراده مردم افغانستان را بر افغانستان حاکم بدانیم.»