گرمای طاقت فرسای هوا در شهریور و ترافیک سنگین خودروها آزار دهنده است اما تماشای بافت تاریخی محله سرچشمه گرگان ارزش تحمل ترافیک و سرگردانی برای یافتن محل مناسب پارک خودرو را دارد.
حضور پرشمار خودروها در کوچه و خیابان‌های سنگ فرش شده بافت تاریخی گرگان ذهن ما به خود مشغول کرده و این سوال در ذهن ما شکل می‌گیرد که چرا باید گذشته این شهر تاریخی به آسانی زیر پا گذاشته شده و در لابلای صفحات تاریخ گم شود؟
پس از گام نهادن در کوچه مفروش محله سرچشمه، بنای چند ضلعی و مرتفع مرا مجذب خودش می کند. از تابلوی روبرویی متوجه می شوم که این ساختمان متعلق به بارگاه امامزاده نور است. وارد حیاط این بقعه متبرک می شویم تا هم زیارتی کرده باشم و هم این بنای تاریخی را از نزدیک ببینم.
کف حیاط مفروش به آجر و رج به رج آجرها بیانگر سطرهایی از تاریخ کهن و فراموش شده این دیار است.
در بخش هایی از گوشه و کنار حیاط امامزاده تعداد انگشت شماری قبر دیده می شود. ظاهرا در سال های گذشته یکی از آرامستان های گرگان بود. چند زن سالخورده، عقب عقب از داخل این بنای تاریخی امامزاده خارج شده و پس از ادای احترام از گذرگاه سمت تنها مناره این بقعه به سمت محله نعل‌بندان می روند.
به داخل این بقعه آجری متبرک وارد می شوم و پس از زیارتی مختصر، ویژگی معماری تاریخی و منحصر به فرد داخل این بنای ۱۲ ضلعی مرا جذب خود می کند.
شاکله نصفه یک محراب گچ کاری شده همچون مرواریدی در این بنای تاریخی می درخشد .آیاتی به خط کوفی، طرح هایی اسلیمی و هندسی زیبایی این محراب را دو چندان کرده است اما بر اثر گذشت زمان خواندن بخش هایی از دست نوشته های قرآنی سخت و نقوش اسلیمی هم چندان واضح نیست که با این وجود چیزی از زیبایی های این محراب کم نمی کند.
برای آنکه جاذبه های دیگر محله سرچشمه گرگان را از دست ندهم از این بقعه مذهبی خارج می شوم.
چند دقیقه ای در کوچه پس کوچه های پیرامون این سازه مذهبی قدم می زنم .چند خانه تاریخی و چندین تکیه قدیمی چند صد ساله به چشم می خورد که واکاوی و تماشای هر یک از آنها ساعت ها وقت می طلبد.
دیواره سازی بیرونی بناهای تاریخی و مرمت مغازه های تجاری با درب های چوبی ، بام های سفالی قرمز رنگ بیانگر آن است که هنوز تاریخ گرگان زنده است و اندک بناهای بتنی و آهنی این محلات نتوانستند بر بافت غالب این منطقه از گرگان غلبه کنند .
همچنان سرچشمه گرگان بوی ساروج ، سفال و آجر می دهد و کوچه تنگ و باریک این محله خاطراتی کهن از تاریخ استرآباد را در خود جای داده است .
در مسیر برگشت به محل توقف ماشین از جلوی درب تعدادی از خانه های تاریخی این محله که با تابلو مشخص شده اند عبور می کنم خانه های شفیعی، فاطمی، مفیدیان، میرشهیدی، سرای تقوی‌ها و خانه باقری‌ها که هر کدام بیانگر هزاران سال تاریخ این محله از گرگان است .
این روایتی کوچکی از جاذبه های شهر تاریخی گرگان به مناسبت ۲۰ شهریور و روز گرگان بود . هر چند گرگان جاذبه های تاریخی دیگری همچون کاخ آغا محمد خان قاجار، بازار سنتی نعبلندان ،باغ روس ها ، خانه امیر لطیفی، مدرسه عمادیه و مسجد جامع دارد اما از داشتن تفرجگاه های طبیعی زیادی مانند ناهارخوران، النگدره و جنگل رنگ هم بی بهره نیست.
گرگان در طول تاریخ مشاهیر زیادی همچون فخرالدین اسعد گرگانی ، ابوالحسن علی جرجانی ، میربرهان الدین محمد باقر استرآبادی مشهور به میرداماد ، حکیم میرفندرسکی و لامعی داشته و در سال های اخیر نیز نام آورانی همچون محمدرضا لطفی، جواد داوری و آیت الله سیدحبیب الله طاهری در این شهر زندگی کرده اند .
بیشتر جمعیت شهر گرگان پارسی زبان هستند و اقوامی چون گرگانی ها، سادات استرآبادی، مازنی ها، بلوچ ها، سیستانی ها، آذری ها، ترکمن ها، قزاق ها و برخی اقوام از استان های سمنان و خراسان بزرگ در آن سکونت دارند.
بافت تاریخی شهر گرگان با مساحتی افزون بر ۱۵۰ هکتار سومین بافت با ارزش و دارای سبک معماری پس از یزد و اصفهان است، بافت تاریخی این شهر در ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ خورشیدی به عنوان چهل و یکمین اثر تاریخی کشور در فهرست آثار میراث ملی ایران به ثبت رسید که محدوده آن منطبق بر محدوده قاجاری شهر استرآباد است.
نامگذاری روزی برای گرگان سرمایه ای برای هم افزایی مردمان آن به منظور مشارکت بیشتر در رفع مسایل و مشکلات، آشنایی بیشتر با تاریخ، فرهنگ و هویت و بهره گیری از این ظرفیت ها برای توسعه است؛ حال این روز بیستم شهریور و سالروز تغییر نام استرآباد به گرگان در سال ۱۳۱۶ باشد یا ۵ آذر ۵۷ سالروز رشادت اهالی انقلابی گرگان برای پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر دژخیمان طاغوت.
شهر تاریخی گرگان در زمان سلطنت شاهان قاجار که گفته می شود، آغامحمدخان قاجار نیز در این شهر زاده شده یکی از ولایات ۱۲ گانه ایران بود.
در زمان حکومت قاجار ایران به چهار ایالت و ۱۲ ولایت تقسیم شده بود که استرآباد یکی از ولایات آن بود و خود به چند بلوک بنام های انزان، سدن رستاق، استراباد، شاهکوین و ساور، دهات ملک، کتول، فندرسک و رامیان و کوهسار تقسیم شده بود که هر یک از این بلوک ها را یک نایب حکومت زیر نظر حکمران استرآباد یعنی سردار رفیع یانسری که یکی از رجال حاکم در زمان قاجار بود، اداره می کرد.
استرآباد در این برهه از زمان پایگاه اصلی طایفه قاجار بود و بدلیل وجود شمار زیادی مسجد، آرامگاه مذهبی و مدارس دینی در آن، دارای اهمیت مذهبی شد و دارالمومنین لقب گرفت.
گرگان مرکز شهرستان حدود ۴۰۰ هزار نفری گرگان است .