به گزارش ایرنا، فراخوان برگزاری جشنواره تئاتر استان‌ها برای انتخاب آثار برتر سراسر کشور به منظور حضور در بخش صحنه‌ای چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ماه قبل توسط انجمن‌های تئاتر سراسر کشور و بر اساس شیوه‌نامه‌ای که مرکز هنرهای نمایشی ایران تدوین کرد منتشر شد تا گروه‌های علاقه‌مند به شرکت در این رویداد مهم تئاتری برنامه‌ریزی خود برای تولید آثار را آغاز کنند. اما همزمانی انتشار این فراخوان در استان‌ها با روزهای بحرانی موج پنجم کرونا سبب شد که بخش زیادی از زمان در نظر گرفته شده برای گروه‌های تئاتر در بسیاری از استان‌ها از دست برود و امکان انجام مقدمات ابتدایی تولید نمایش برای آن‌ها فراهم نباشد.
این وضعیت در عمده استان‌ها از جمله مازندران قابل مشاهده است که گروه‌ها هنوز با گذشت بیش از یک ماه از انتشار فراخوان برای در اختیار گرفتن سالن‌های نمایش به منظور برگزاری نشست‌های دورخوانی نمایشنامه و آغاز تمرین‌های گروهی با چالش مواجه هستند. زیرا سالن‌ها همچنان تعطیل هستند و با وجود انتشار فراخوان گروه‌ها اجازه فعالیت را ندارند.
البته فراخوان این دوره از جشنواره نیز مانند دوره گذشته با ضوابط کرونایی منتشر شده و تأکید بر این است که جشنواره حضوری در استان‌هایی که شرایط مساعد داشته باشند فقط با هماهنگی ستاد استانی مقابله با کرونا و رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی برگزار می‌شود. اما در حال حاضر مشکل اصلی آماده نشدن گروه‌ها و احتمال تکمیل نشدن تمرین آن‌ها تا زمان برگزاری جشنواره است.
بر اساس فراخوانِ منتشر شده برای سی‌وسومین جشنواره تئاتر مازندران، ۱۲ آبان آخرین مهلت فرستادن آثار به دبیرخانه جشنواره است و ۱۵ آبان نیز بازبینی آثار قرار است انجام شود. بازبینی هم مانند سال گذشته بسته به شرایط کرونایی ممکن است از روی فیلم باشد. در تقویم جشنواره تئاتر مازندران زمان اعلام برگزیدگان ۱۹ آبان و تاریخ برگزاری جشواره نیز ۲۶ تا ۲۹ آبان عنوان شده است.
محدودیت‌های زمانی و مکانی
اما از دست رفتن بخش زیادی از زمان در نظر گرفته شده به دلیل شرایط کرونایی سبب شد که هنرمندان تئاتر در استان‌ها خواستار تغییر جدول زمان‌بندی برگزاری جشنواره شوند. رئیس انجمن هنرهای نمایشی مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا می‌گوید: متاسفانه سالن‌ها بسته است و گروه‌ها اجازه فعالیت ندارند. مدیران خیلی از گروه‌ها تماس می‌گیرند و درخواست باز شدن سالن‌ها به صورت محدود برای برگزاری تمرین را مطرح می‌کنند.
یاسر محمودی برنتی می‌افزاید: با توجه به محدودیت‌های کرونایی، گروه‌ها حتی امکان این را که در پلاتوهای خصوصی آموزشگاه‌های هنری تمرین کنند م ندارند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که باید تصمیم بهتری برای جشنواره‌های استانی گرفته شود. چون گروه‌ها نمی‌توانند به آمادگی لازم برسند.
وی اظهار می‌کند: گروه‌های تئاتر در حال حاضر از دو بِعد زمان و مکان برای تمرین و تولید اثر نمایشی با کیفیت با مشکل مواجه هستند. یعنی دو معیار مهم تولید نمایش برای آن‌ها فراهم نیست. این موضوع را به مدیران مرکز هنرهای نمایشی و دبیرخانه جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نیز اطلاع دادیم و خواستار بازنگری در برنامه‌ریزی برای استان‌ها شدیم. اما هنوز پاسخی دریافت نکردیم.
کاهش سهم استان‌ها از تئاتر فجر
رئیس انجمن هنرهای نمایشی مازندران موضوع مورد انتقاد دیگر برای تئاتر شهرستان‌ها در چهلمین دوره جشنواره تئاتر فجر را کم شدن سهمیه استان‌ها برای حضور در فجر بیان می‌کند و می‌افزاید: در فراخوان چهلمین جشواره بین‌المللی تئاتر فجر سهمیه استان‌ها ۸ تا ۱۲ نمایش در نظر گرفته شده است. ۶ نمایش به عنوان مهمان با نظر دبیر جشنواره به این رویداد راه می‌یابد و ۱۲ نمایش دیگر نیز از تهران انتخاب می‌شوند.
محمودی برنتی تصریح می‌کند: این که سهم یک استان بیشتر از تمام استان‌های کشور باشد از نظر هنرمندان تئاتر عادلانه نیست. البته این روند در دوره‌های گذشته نیز مشاهده می‌شد و در این دوره با کمتر شدن سهمیه استان‌ها بیشتر به چشم آمده است.
بسیاری از اهالی تئاتر در شهرستان‌ها معتقدند که حتی اگر تغییری در سهمیه در نظر گرفته شده برای تئاتر شهرستان‌ها اعمال نمی‌شود، دست‌کم در شرایط کنونی با توجه به محدودیت‌های گسترده کرونایی باید تغییراتی در فراخوان جشنواره ایجاد شود. این گروه از هنرمندان در نظر گرفتن مدت زمان بیشتر برای گروه‌های تئاتر مستقر در پایتخت برای معرفی آثار برگزیده را نوعی تبعیض بین استان‌های سراسر کشور و گروه‌های تهران می‌دانند و حالا با توجه به شرایط کرونایی موجود خواستار افزایش مهلت معرفی آثار از استان‌ها به دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر شدند.
درخواست افزایش مهلت معرفی برگزیدگان استان‌ها
دبیر سی‌وسومین جشنواره تئاتر مازندران به خبرنگار ایرنا می‌گوید: برای افزایش مهلت معرفی آثار برگزیده جشنواره تئاتر استان از مسئول امور استان‌های مرکز هنرهای نمایشی کشور درخواست کردم که به ما و سایر استان‌ها تا پایان آذر مهلت داده شود. دبیرخانه هم فرصت کافی برای مقدمات جشنواره را خواهد داشت. به این صورت گروه‌ها دست‌کم یک ماه برای تمرین بیشتر فرصت خواهند داشت تا زمان از دست رفته اندکی جبران شود. اما تا کنون پاسخ مثبت دریافت نکردیم.
افشین رشیدی اظهار می‌کند: برای ما که از مازندران چند سال است نتوانستیم نماینده‌ای در بخش صحنه‌ای فجر داشته باشیم این که زمان بیشتری برای تمرین داشته باشیم و گروه‌ها بتوانند اثر باکیفیت تهیه کنند اهمیت زیادی دارد. اما درخواست ما هنوز پذیرفته نشد. این در حالی است که به جشنواره استان تهران تا پایان دی فرصت داده شد تا آثار راه یافته به دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر را معرفی کنند.
تمرین گروه‌ها در فضاهای غیرحرفه‌ای
وی می‌افزاید: از طرفی هم تعطیلی سالن‌های نمایش باعث شده که گروه‌ها فضای مناسب تمرین نداشته باشند. طی هفته‌های اخیر رایزنی‌های زیادی با هنرمندان تئاتر و برخی کارگردان‌های پیشکسوت استان داشتیم تا برای تولید اثر اقدام کنند. اما زیرساخت لازم یعنی سالن یا پلاتوی مناسب تمرین به دلیل محدودیت‌های کرونایی در دسترس‌شان قرار ندارد.
دبیر سی‌وسومین جشنواره تئاتر مازندران خاطرنشان می‌کند: با این حال برخی گروه‌ها در فضاهای شخصی غیرحرفه‌ای مانند خانه، انباری یا پارکینگ به صورت پنهان مشغول تمرین هستند. ضمن این که خواستار بازگشایی سالن‌ها به صورت محدود برای تمرین گروه‌های شهرستان‌ها هستیم، معتقدیم افزایش مهلت فرستادن آثار به دبیرخانه و به تعویق انداختن زمان برگزاری جشنواره کمترین کاری است که می‌توان برای این گروه‌ها در شرایط کنونی انجام داد.
این نویسنده و کارگردان تئاتر مازندران اظهار می‌کند: اگر جشنواره خصوصی بود و دبیر آن بودم قطعاً برگزاری‌اش را به تعویق می‌انداختم تا در زمان مناسب و با شرایط بهتری جشنواره برگزار شود. چون این محدودیت‌ها قطعا روی کیفیت کار تاثیر منفی می‌گذارد. ضمن این که اصل مهم تئاتر که ارائه اثر به مردم است صورت نمی‌گیرد. با این حال برخی مسائل روتین است و باید اجرا شود که لازم است در همین روند اجرا شدن نیز اصول حرفه‌ای برای تولید آثار با کیفیت مد نظر قرار بگیرند. اما به نظر می‌رسد این دغدغه برای تئاتر شهرستان‌ها در مرکز وجود ندارد.
تبعیض تئاتری
رشیدی نیز مانند رئیس انجمن هنرهای نمایشی مازندران به کاهش تعداد آثار قابل راه‌یابی از استان‌ها به بخش صحنه‌ای جشنواره فجر اشاره می‌کند و با اجحاف دانستن این تصمیم در حق تئاتر استان‌ها می‌گوید: در نظر گرفتن هشت تا ۱۲ سهمیه برای جشنواره‌های تئاتر ۳۰ استان نادیده گرفتن ظرفیت تئاتر استان‌هاست. نامه‌ای در همین زمینه و در اعتراض به این موضوع به وزیر فرهنگ و ارشاد و دبیر جشنواره تئاتر فجر تهیه کرده‌ام که برای رساندن صدای اهالی تئاتر استان‌ها به زودی در اختیارشان قرار خواهم داد.
وی تصریح می‌کند: ما نسبت به این موضوع نگرانیم و دغدغه داریم. همانطور که بودجه‌های کلان تئاتر طی سال‌های اخیر در تهران به گروه‌های این شهر اختصاص یافت، حالا سهمیه استان‌ها برای حضور در فجر نیز کاهش یافت.
با وجود این که اهالی تئاتر استان‌ها از جمله مازندران برنامه‌ریزی انجام شده برای این دوره از جشنواره فجر را اجحاف در حق تئاتر غنی شهرستان‌ها می‌دانند، اما دبیر چهلمین جشنواره تئاتر فجر معتقد است که هیچ اجحافی صورت نگرفته و شرایط کرونایی سبب شده که به کیفیت آثار در این دوره بیشتر از کمیت توجه شود.
تلاش برای گره‌گشایی جشنواره تئاتر استان‌ها
حسین مسافرآستانه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا چالش مطرح شده توسط اهالی تئاتر استان‌ها درباره از دست رفتن بخشی از زمان اعلام شده در فراخوان به دلیل محدودیت‌های کرونایی را می‌پذیرد و می‌گوید: مسلماباید با توجه به شرایط حاکم بر استان‌های کشور توقع برگزاری جشنواره داشته باشیم. به درخواست اهالی تئاتر استان‌ها برای افزایش مهلت اعلام آثار برتر هر استان بی‌توجه نیستیم. البته هنوز پاسخی به این درخواست داده نشد.
وی می‌افزاید: جلسه‌ای با امور استان‌های مرکز هنرهای نمایشی و کارشناس‌های مرتبط با این حوزه داشتیم. قطعا این شرایط را در دست بررسی داریم. اصل چالش مطرح شده را می‌پذیریم، ولی چگونگی اعمال نظر را در دست بررسی داریم. این احتمال وجود دارد که نوع برگزاری و شاید هم زمان‌بندی جشنواره تئاتر استان‌ها تغییر کند که خروجی بررسی‌ها به زودی اعلام خواهد شد.
مسافرآستانه درباره تعطیلی سالن‌های نمایش به عنوان سومین چالش تئاتری‌های علاقه‌مند به شرکت در جشنواره‌های تئاتر استانی هم ضمن دشوار دانستن شرایط تمرین گروه‌ها و تولید اثر نمایشی در شهرستان‌ها، از پیگیری برای حل این مشکل خبر می‌دهد و می‌گوید: در جریان هستیم که گروه‌ها در حال تمرین در فضاهای شخصی و خانه‌ها هستند و وضعیت دشواری برای تمرین دارند. در تلاش هستیم با رایزنی‌های لازم با توجه به شرایط کرونایی در شهرستان‌ها امکان تمرین برای گروه‌های نمایشی با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی ایجاد شود تا گروه‌ها دست‌کم از نظر فضای تمرین با مشکل مواجه نباشند.
تمرکز بر کیفیت در سایه محدودیت‌های کرونایی
دبیر چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در پاسخ به انتقاد اهالی تئاتر استان‌ها به کاهش سهمیه در این دوره نیز اظهار می‌کند: شرایط کنونی و کاهش فعالیت تئاتری در سراسر کشور و حتی تعطیل شدن فعالیت‌ها از زمان شیوع کرونا سبب شد تا به طور کلی سقف بخش‌های مختلف جشنواره کاهش یابد. یعنی این کاهش صرفا مربوط به استان‌ها نیست. سقف آثار تهران هم کم شده است.
مسافرآستانه با تأکید بر این که کیفیت آثار جشنواره بر کمیت آن‌ها ارجحیت دارد، تصریح می‌کند: من به کار بردن سهمیه برای تئاتر شهرستان‌ها را صحیح نمی‌دانم. چون عنوان سهمیه دون شأن تئاتر شهرستان‌هاست. هنرمندان تئاتر در شهرستان‌ها آثار ارزشمندی را تولید می‌کنند گاهی از نظر کیفیت نه تنها چیزی از آثار تولید شده در تهران کمتر ندارند، بلکه جلوتر هم هستند.
وی با بیان این که کیفیت مقدم بر کمیت است، خاطرنشان می‌کند: از هنرمندان فعال در استان‌ها انتظار دارم این‌طور فکر نکنند که سهمیه استان‌ها کم شد. بلکه امسال در مجموع تعداد کارهای حاضر در جشنواره کمتر خواهد بود و این تغییرات مربوط به سقف تعداد آثار حاضر در جشنواره کلی است و فقط مربوط به استان‌ها نیست. در شرایط کنونی ناچاریم در حد امکان با تعداد آثار کمتر و کیفیت بهتر و بیشتر جشنواره را برگزاری کنیم.
چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در ۸ بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی، نمایش‌های صحنه‌ای، نمایش‌های خیابانی، دیگرگونه‌های اجرایی، تئاتر ملل، رادیوتئاتر و مسابقه و نمایشگاه عکس و پوستر تئاتر، بهمن ۱۴۰۰ به دبیری حسین مسافرآستانه برگزار می‌شود.