امروز مهم ترین مساله در حوزه سیاست خارجی بحث اجرایی شدن و عملیاتی شدن برجام است، نباید از کنار حقوق ملت ایران به سادگی گذشت، طرف های مقابل باید ملزم به اجرای تعهدات برجامی خود شوند. بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی به برنامه‌های دولت سیزدهم پرداخته‌اند.
رسانه‌های اصولگرا
خواسته‌های نامشروع در مذاکرات وین قابل پذیرش نیست
باشگاه خبرنگاران جوان به گفت وگو با حسن هانی‌زاده کارشناس مسایل بین الملل پرداخت و آورد: برجام یک توافقنامه جامع بین المللی بود که به عنوان یک توافقنامه در دبیرخانه سازمان ملل ثبت و کشورهای پنج به علاوه یک پای این توافقنامه را امضا کردند که متاسفانه در سال ۲۰۱۸ با خروج یکجانبه آمریکا از آن، این توافقنامه بین المللی ماهیت خود را از دست داد و آمریکا بر خلاف این توافق بیش از ۱۷۰۰ تحریم را در طول سه سال گذشته علیه ایران اعمال کرد. متاسفانه این اقدام آمریکا باعث شد طرف‌های دیگر یعنی برخی کشورهای اروپایی مثل انگلیس، فرانسه و آلمان به تعهدات خودشان ذیل برجام عمل نکنند، بنابراین ایران هم بر اساس بند ۳۱ و ۳۴ برجام تعهدات خود را کاهش داد؛ در حالی که این توافقنامه می‌توانست نقطه تفاهم ایران و جامعه جهانی تلقی باشد، اما به دلیل کارشکنی‌های آمریکا و اروپا مضمون، جایگاه و ماهیت خود را از دست داد و برای هر دوطرف به چالشی تبدیل شد که اکنون با آن مواجه هستیم. تا زمانی که آمریکا به توافقنامه برجام بازنگردد و تحریم‌های اعمال شده را لغو نکند و اتحادیه اروپا هم تعهد ندهد که با ایران تعامل مثبت داشته باشد ادامه مذاکرات جز وقت‌کشی چیزی را به دنبال نخواهد داشت و کشورهای اروپایی باید قبل از آغاز مذاکرات تعهد بدهند که متن توافقنامه را قبول کنند و به تعهدات خود عمل نمایند و در این صورت مذاکرات می‌تواند دوباره آغاز شود. چون آمریکایی‌ها بر اساس توافقنامه برجام از این توافق خارج شدند نمی‌توانند درباره آن داوری کنند، بنابراین ابتدا آمریکا باید به این توافق بازگردد و سپس درباره آن داوری کند. آمریکا به صورت یک جانبه به قاضی می‌رود، بنابراین هرگونه داوری و صحبت درباره توافقنامه برجام نوعی سیاسی‌کاری از سوی آنها و اروپا است پس به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها یک سری جریان‌سازی‌هایی را علیه ایران آغاز کردند و سعی دارند اتفاقاتی را رقم زنند تا ایران را در جامعه بین المللی منزوی کنند و اگر هم ایران به مذاکرات بازگردد درمقابل خواسته‌های نامشروع آمریکا و کشورهای اروپایی تسلیم شود که این مورد هرگز قابل قبول نیست.
بازی آژانس باز هم در زمین آمریکا و اروپا
پایگاه خبری افکارنیوز به بازتاب سخنان حنیف غفاری تحلیلگر مسایل سیاسی پرداخت و آورد: سفر احتمالی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران مولد تحلیل‌های مختلفی است و در سطح گوناگونی از جمله مناسبات ایران و آژانس و از سمت دیگر بحث مذاکرات وین قابل بررسی است. اقدامات آژانس هیچ گاه بی ربط به فضای مذاکرات وین نبوده و در آینده هم نخواهد بود. سیاستمداران و رسانه‌های آمریکایی و اروپایی به بزرگ‌نمایی این نشست و تاثیر آن در قبال مسئله هسته‌ای صلح آمیز کشورمان پرداختند، برخی از منابع از احتمال صدور یک قطعنامه ضد ایرانی در این نشست خبر می‌دهند و برخی دیگر معتقدند که در گزارشی که رافائل گروسی می‌خواهد در خصوص برنامه‌های هسته‌ای ایران در این نشست دهد، در نهایت قرار نیست که قطعنامه‌ای علیه ایران در این نشست صادر شود. غفاری همچنین تاکید دارد که بازی رافائل گروسی در پازل آژانس تعریف نمی‌شود، بلکه در پازل آمریکا و اروپا تعریف می‌شود. پازل آمریکا، آژانس و اروپا در تقابل با ایران خصوصا در صحنه مذاکرات پازل مشترکی است. از طرف دیگر لحن مقامات سیاسی و رسانه‌های غربی در قبال نشست ماه سپتامبر آژانس احتمالا یک کاتالیزور یا عامل تسهیل کننده از دید آنهاست تا ایران را زودتر با گاردی بازتر نسبت به گذشته پای میز مذاکره بیاورند. باید مراقب این هدف مشترک آژانس، آمریکا و اروپا باشیم، همچنین نباید فراموش کنیم که آژانس در دور پنجم و ششم مذاکرات اخیر وین به دنبال افزایش قدرت مانور خود در بحث دسترسی‌ها و بازرسی از اماکن خاص در ایران بوده است.
روسیه خواستار ازسرگیری هرچه سریع‌تر مذاکرات وین شد
خبرگزاری تسنیم به نقل از خبرگزاری «نووستی» نوشت: "میخائیل اولیانوف" نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که این کشور از همه طرف‌های شرکت‌کننده در رایزنی‌های وین درخواست می‌کند تا هرچه سریع‌تر مذاکرات پیرامون احیای کامل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) درباره برنامه هسته‌ای ایران را از سر بگیرند. اولیانوف شب گذشته در پیامی توئیتری نوشت: «ما خواستار ازسرگیری مجدد هرچه سریع‌تر مذاکرات وین برای احیای توافق هسته‌ای با ایران هستیم و امیدواریم که مقامات اروپایی و دیگر همتایان‌مان را بر سر میز مذاکرات ببینیم.» این دیپلمات بلندپایه روس یادآور شد که روسیه از نتیجه سفر "رافائل گروسی" مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران استقبال می‌کند و امیدوار است که با ازسرگیری مذاکرات وین، اوضاع پیرامون برنامه هسته‌ای ایران هرچه زودتر حل‌وفصل شود. لازم به یادآوری است که رافائل گروسی روز شنبه به تهران سفر و روز یکشنبه با "محمد اسلامی" رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دیدار و گفتگو کرد. بر اساس بیانیه مشترک منتشرشده در پایان مذاکرات طرفین، آژانس و جمهوری اسلامی ایران تمایل خود برای ادامه همکاری و اعتماد متقابل را مورد تأیید قرار داده بر ضرورت حل‌وفصل مسائل مربوط به توسعه برنامه هسته‌ای ایران در فضایی سازنده و صرفاً فنی تأکید کردند.
توافق مشروط با آژانس
روزنامه خراسان در گزارشی نوشت: در حالی که در روزهای اخیر زمزمه های ارائه یک قطعنامه ضد ایرانی در نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به گوش می رسید، روز گذشته رافائل گروسی مدیرکل آژانس در سفر یک روزه خود با تهران به توافقی با ایران رسید که به نظر می رسد فعلا بحث این قطعنامه ضد ایرانی را کنار زده باشد. به گزارش خراسان در بیانیه ای که پس از گفت وگوی دو ساعته میان گروسی و اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان منتشر شد به بازرسان آژانس اجازه داده می‌شود نسبت به سرویس فنی تجهیزات نظارتی مشخص شده اقدام کنند. در مهم ترین بخش این بیانیه تصریح شده به بازرسان آژانس اجازه داده می شود تا نسبت به سرویس فنی تجهیزات نظارتی مشخص شده و جایگزینی کارت های حافظه آنها که البته تحت مهر و موم مشترک در ایران نگهداری خواهند شد، اقدام کنند. در پایان این بیانیه تاکید شده چگونگی و زمان انجام این اقدام، مورد توافق دو طرف قرار گرفت. همزمان یک منبع آگاه به خراسان گفت که چگونگی و زمان انجام اقدام فنی ایران طبق توافق روز گذشته به موضع اروپا و آمریکا در ارائه وتصویب قطعنامه جدیدی علیه ایران در شورای حکام بستگی مستقیم دارد و تهران اعلام کرده در صورتی این اجازه به بازرسان داده خواهد شد که در اجلاس پیش روی شورای حکام آژانس قطعنامه ای به تصویب نرسد. پس از این دیدار که اولین گفت وگوی مستقیم رئیس جدید سازمان انرژی اتمی ایران و مدیرکل آژانس بود، محمد اسلامی در جمع خبرنگاران با سازنده خواندن مذاکراتش با گروسی اعلام کرد که گروسی در آینده نزدیک برای ادامه مذاکرات مجدد به تهران می‌آید. وی افزود: مذاکرات سازنده‌ای را انجام دادیم. مسائل فیمابین اساسا فنی است. تفاهم کردیم در اجلاس آینده(کنفرانس عمومی) شرکت کنیم و در حاشیه اجلاس مذاکرات خود را ادامه دهیم.
رسانه‌های اصلاح‌طلب
عملیاتی شدن برجام باید از اولویت‌های سیاست خارجی دولت باشد
خبرگزاری ایسنا به گفت وگو با محمدحسن آصفری عضو کمیسیون امورداخلی کشور و شوراها در مجلس شورای اسلامی پرداخت و نوشت: اجرای تعهدات برجامی از سوی طرف های مقابل و توسعه روابط اقتصادی با سایر کشورها از جمله اولویت هایی است که در حوزه سیاست خارجی باید دنبال شود. درباره اولویت هایی که باید در حوزه سیاست خارجی در دولت سیزدهم دنبال شود، بیان کرد: امروز مهم ترین مسئله در حوزه سیاست خارجی بحث اجرایی شدن و عملیاتی شدن برجام است، نباید از کنار حقوق ملت ایران به سادگی گذشت، طرف های مقابل باید ملزم به اجرای تعهدات برجامی خود شوند. یکی دیگر از اولویت های سیاست خارجی بالا بردن سطح روابط کشور با همسایگان است. میزهای اقتصادی باید در کشورهای همسایه فعال شود و باید با ارتقای سطح روابط اقتصادی به بازارهای بکر وارد شویم. از دیگر اولویت های سیاست خارجی ایجاد یک توافق سیاسی و امنیتی به منظور مبارزه با جریان های تروریستی و تکفیری در منطقه است که بزرگ ترین تهدید برای کشورهای منطقه هستند. در بحث افغانستان نیز این حق مردم است که دولت خود را انتخاب کنند و هر دولتی که زمام امور را در دست بگیرد باید متشکل از تمام قومیت های افغانستان باشد. مسئله افغانستان با اسلحه و سرنیزه حل نمی شود بلکه امروز افغانستان نیازمند دموکراسی و جمهوریت است. کشورهای دیگر نیز حق دخالت در امور افغانستان را ندارند و این مردم افغانستان هستند که باید سرنوشت خود را تعیین کنند.
برجام روحانی در دست رئیسی
روزنامه شرق در گزارشی نوشت: روز گذشته بین ایران و آژانس برای تعویض کارت‌های حافظه دوربین‌های نظارتی توافقی صورت گرفت. دوربین‌هایی که از زمان توقف تعهدات ایران طبق برجام، تنها به ضبط فعالیت‌های مراکز هسته‌ای ایران می‌پردازد و فیلم های ضبط‌شده در سازمان انرژی اتمی محفوظ مانده است. در کشمکش چند سال گذشته و بعد از خروج دونالد ترامپ از برجام، ایران یک سال صبر کرد تا دیگر طرفین از جمله انگلیس، فرانسه و آلمان، اتحادیه اروپا، روسیه و چین به تعهداتشان در برجام نسبت به ایران متعهد و وفادار بمانند؛ اگرچه همه طبل‌ها بر سیاق متعهدماندن به برجام کوبیده می‌شد اما همه آنها خالی بود و ایران انتفاعی از برجام نمی‌برد. با گام‌های کاهش تعهدات ایران در مقابل این طبل‌های خالی، نهایتا تهران از تمام تعهدات محدودکننده برنامه هسته‌ای خارج شد و غنی‌سازی و فعالیت های خود را از سرگرفت. اما درحالی‌که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نگران دستیابی ایران به سطح بالای غنی‌سازی و بالابودن میزان ذخایر اورانیوم ایران است، به توافق جدیدی با ایران دست یافت. در این تفاهم ایران اجازه بازدید از هیچ‌یک از سایت‌های هسته‌ای را به بازرسان آژانس نمی‌دهد ولی در عوض فعالیت‌های هسته‌ای در دوربین‌های نصب‌شده توسط آژانس ضبط شده و نهایتا در صورت نهایی‌شدن توافق بین ایران و آژانس، قابل بازبینی توسط بازرسان آژانس خواهد شد اما بدیهی است که روند پیشرفت تفاهم بین ایران و آژانس تحت‌الشعاع احیای برجام است. اسلامی، رئیس جدید سازمان انرژی اتمی روز گذشته در مورد توافق با آژانس گفته است «قرار شد تیم فنی مربوطه بعد از توافق به ایران بیایند تا بتوانند اقداماتی را که باید برای دوربین‌ها به لحاظ فنی انجام بدهند را انجام و کارت‌های حافظه طبق روالی که طبق پادمان است و در ایران نگهداری و پلمب می‌شود، همان‌جا کارت‌های قدیمی را پلمب کنند و کارت‌های جدید حافظه را در دوربین‌ها نصب کنند که روال جاری و طبیعی در سیستم نظارتی آژانس است». قرار است مذاکرات بین ایران و آژانس در حاشیه اجلاس عمومی آژانس ادامه یابد و رافائل گروسی نیز گفته که برای ادامه مذاکرات به تهران بازمی‌گردد.
سفر گروسی و خوش‌بینی به احیای برجام
روزنامه آرمان یادداشتی به قلم یوسف مولایی استاد دانشگاه منتشر کرد و نوشت: روسای سازمان‌های بین‌المللی، دیپلمات‌هایی خیلی قوی هستند که مسئولیت و رسالتشان پیداکردن راه‌حل در شرایطی که وضعیت بحرانی است وهمیشه تلاش می‌کنند که فضا را برای همکاری با اعضا مناسب و مساعد نگه دارند. در همین راستا رئیس سازمان انرژی بین‌المللی اتمی به ایران سفر کرده و از آنجا که قبل از مسافرت در چارچوب پروتکل‌هایی که بین آژانس و کشورهای عضو وجود دارد، صحبت‌ها و توافقات مقدماتی انجام می‌گیرد که نشان می‌دهد زمینه مساعدی برای حرکت وجود دارد. بنابراین وقتی یک رئیس یا دبیر یک سازمان بین‌المللی به کشوری سفر می‌کند، مقدمتا گفت‌وگوهایی صورت گرفته و توافقاتی انجام شده و در پی سفر به کشوری مثل ایران بر آن است تا صحبت‌های مقدماتی نهایی و عملیاتی شود و در این راستا سفر آقای گروسی موفقیت‌آمیز بود و دستاورد مثبتی دارد. امری که نشان می‌دهد دو طرف اراده سیاسی برای تداوم همکاری دارند و بعد از آنکه اراده سیاسی بوجود آمد، دیگر بحث‌ها فنی است. اینکه دوربین‌ها دوباره کجا نصب شود، چگونه نظارت‌ها تقویت شود و پادمان چگونه به اجرا درآید، بحث‌های فنی بین کارشناسان آژانس و کارشناسان ایران است که با هم انجام می‌دهند. سفر مثبتی که نتیجه آن قطعا روی فرآیند مذاکرات احتمالی ایران با ۱+۴ و آمریکا به‌طورغیرمستقیم اثرگذار است و امیدواریم دستاوردهای مثبتی حاصل شود. از طرفی مجلس قانونی برای اینکه به آمریکا فشار بیاورد، گذراند تا انعطاف نشان دهد و تحریم‌ها را لغو کند. مصوبه‌ای که بار آن بیشتر روی دوش دولت قبلی بود تا انعطاف کمتری نشان دهد.
مدیر کل آژانس، گزارش جدید را به شورای حکام برد
روزنامه همدلی در گزارشی نوشت: با تمام مواضع سرسختانه طرف‌های برجام، نمی‌توان از نقش تأثیرگذار آژانس بر سرنوشت تفاهم هسته‌ای چشم‌پوشی کرد. کشورهای غربی در دوره وقفه پیش آمده به دلیل انتقال قدرت اجرایی در ایران، به وضوح نشان دادند که به دنبال ادامه نشست‌های هسته‌ای و دستیابی به نتیجه‌ای عملی در مورد برنامه هسته‌ای ایران هستند. در این راستا، گزارش نهایی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و به دنبال آن، بیانیه شورای حکام می‌تواند تا حدودی تعیین کننده فضای گفت‌وگوهای آینده هسته‌ای بین ایران و کشورهای غربی باشد. پس از دیدار دیروز رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، بیانیه‌ای مشترک منتشر و در آن بر گسترش همکاری‌های فنی ایران و آژانس در زمینه‌های مختلف هسته‌ای تاکید شد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «طرفین، روح همکاری و اعتماد متقابل و اهمیت تداوم آن و همچنین ضرورت رسیدگی به موضوعات فیمابین در فضایی سازنده و منحصرا فنی را مورد یادآوری و تاکید مجدد قرار دادند.» همچنین در این بیانیه، اشاره شده است: «در چارچوب تعاملات و همکاری‌های موجود فیمابین، طرفین تصمیم گرفتند دیدارهای متقابل را در سطوح مرتبط تداوم دهند. در همین راستا، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در حاشیه کنفرانس عمومی آژانس با مدیرکل دیدار خواهد کرد و مدیرکل نیز در آینده نزدیک به تهران سفر خواهد نمود تا مشورت‌های سطح بالا با هدف تقویت همکاری‌های میان ایران و آژانس در حوزه‌های مختلف و بحث درخصوص موضوعات فعلی مورد علاقه متقابل، با دولت جمهوری اسلامی ایران داشته باشد.»
نخستین چراغ سبز دولت سیزدهم به مذاکرات
روزنامه اعتماد در گزارشی با عنوان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تفاهم فنی رسیدند، نوشت: در فیلم‌های منتشر شده از مراسم استقبال مشخص است که گروسی از سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران درباره وضعیت سلامتی و بهبودی پس از حادثه‌ای که هنگام بازدید از تاسیسات هسته‌ای نطنز رخ داد، سوال می‌کند و کمالوندی از جان سالم به در بردن از این حادثه با عنوان معجزه یاد می‌کند. فروردین ماه ۱۴۰۰ بود که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی به منظور بررسی ابعاد عملیات خرابکاری منتسب به رژیم اسراییل در تاسیسات هسته‌ای نطنز به این مجموعه رفته بود و در حین بازدید دچار حادثه شد. رژیم اسراییل در دو دهه اخیر بارها و بارها اقدام به عملیات خرابکارانه در تاسیسات هسته‌ای و همچنین ترور دانشمندان هسته‌ای ایران کرده اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نه مستقیما این اقدام‌های تروریستی را محکوم و نه بر بازدید و نظارت از تاسیسات هسته‌ای این رژیم اصرار کرده است. ایران همواره در بیانیه‌ها، سخنرانی مقام‌ها و اظهارنظر نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این رفتار دوگانه آژانس انتقاد کرده است. این بار نیز همزمان با سفر گروسی به تهران و دور شدن مقطعی خطر صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام، مقام‌های اسراییلی با انتقاد از این رویه آژانس و غرب در قبال تهران ادعا کردند که پاسخ توسعه برنامه هسته‌ای ایران باید تحریم بیشتر باشد نه صدور بیانیه مشترک. همزمان وزیر دفاع (جنگ) این رژیم هم در راستای تلاش برای امنیتی‌سازی دوباره پرونده ایران ادعا کرد که ایران در پایگاه هوایی در اطراف اصفهان اقدام به آموزش نحوه هدایت پهپاد به شبه‌نظامیان غیرایرانی می‌کند.
توافق، نتیجه سفر شبانه گروسی
روزنامه ابتکار در گزارشی نوشت: برخی رسانه‌های غربی پیش‌بینی کرده بودند که طرف‌های غربی در نشست آتی شورای حکام با هدف تشدید فشارها بر ایران تلاش خواهند کرد که قطعنامه‌ای علیه کشورمان صادر کنند. این پیش‌بینی البته دقیق نبود و اساسا هیچ بحثی درباره صدور قطعنامه ضد ایرانی در دستور کار نشست آتی شورای حکام آژانس قرار ندارد. در این خصوص چند نکته مهم باید مورد توجه قرار گیرد: نخست؛ ایران و آژانس تعاملات مناسبی در سطوح مختلف دارند. تبادل هیات‌ها نیز بر حسب ضرورت در زمان‌ها و شرایط متفاوتی صورت می‌گیرد. بر این اساس سفر جاری مدیرکل آژانس به تهران به‌منظور انجام رایزنی دو طرف قبل از آغاز به کار نشست آتی شورای حکام صورت گرفته و گمانه‌زنی‌های رسانه‌های غربی در خصوص دستور کار پادمانی سفر گروسی به ایران صحت ندارد. دوم؛ انتظار می‌رود سفر گروسی به تهران به ویژه پس از گزارش غیرسازنده اخیر او به ارائه ارزیابی‌های مثبتی منجر شود تا بهانه برای سوءاستفاده سیاسی طرف‌های غربی گرفته شود. سوم؛ آژانس نمی‌تواند نقش تاثیرگذار خود در سرنوشت تفاهم هسته‌ای را انکار کند، از این رو باید مراقب آثار گزارش‌ها و مواضع مقامات خود باشد تا ضمن حفظ حیثیت حقوقی و حرفه‌ای خود در مسیر حصول توافق موثر باشد.