به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، نشست «آثار پیوستن به کنوانسیون برن از منظر سیاستگذاری فرهنگی» به همت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات باحضور سیدعباس حسینی‌نیک، مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی؛ محمدصادق افراسیابی، معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی؛ آرش وکیلیان، مشاور معاونت امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی و میثم قمیشیان، پژوهشگر سیاستگذاری فرهنگ و ارتباطات برگزار شد.
مشاور معاونت امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی، با اشاره به تاریخچه پیوستن به کنوانسیون برن در ایران، گفت: تا سال ۸۶، دیدگاه مدیریتی بر این بود که برای انتشار تعدادی اثر فرهنگی، یارانه پرداخت شود. این آثار مانند کتاب و مطبوعات به نیت اخذ یارانه منتشر می‌شود. از سال ۸۴ قرار بر این شد که قانون یکپارچه و جامع تصویب شود، اما هنوز این قانون تصویب نشده‌است. بانک کسب و کار فرهنگی را به عنوان فعالیتی که بتوان بر اساس آن وام اعطا کرد، نمی‌شناسد. فعالیت فرهنگی نمی‌تواند وارد بورس شود. سیاست غیررسمی این است که در ایران صنعت فرهنگ نداشته‌باشیم؛ هرچند اقداماتی برای ترویج کتاب‌خوانی انجام می‌شود. در نتیجه به کپی‌رایت نیازی نداریم.
آرش وکیلیان ادامه داد: در شرایط تحریم وقتی نمی‌توان عوایدی از کسب و کار داشت، پیوستن به کنوانسیون برن فایده ای ندارد. اگر شرایط اقتصادی نرمال شود، تنها دلیل برای نپیوستن به کنوانسیون برن، نداشتن صنعت فرهنگ در ایران است. ایران از نظر فرهنگی در طول تاریخ صادر کننده فرهنگ بود، اینکه خودمان، خودمان را در موضع ضعف و وارد کننده فرهنگ تلقی کردیم، نادرست است. البته باید توجه داشت، در همه کشورها تولید فرهنگ نسبت به واردات کمتر است.
مشاور معاونت امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی با تاکید بر اینکه عدم الحاق ایران به کنوانسیون برن فقط به زیان تولید کننده داخلی است، افزود: محصول داخلی نمی‌تواند با محصول خارجی که با قیمت پایین ارائه می‌شود، رقابت کند، در نتیجه تولیدکنندگان یکی پس از دیگری شکست می‌خورند و صنعت نشر ایران از بین می‌رود.
وکیلیان با تفکیک ذهنیت تولیدکننده و مصرف‌کننده در بررسی لزوم پیوستن به کنوانسیون برن توضیح داد: تازمانی که محصول خارجی ارزان وارد کشور می‌شود، صنایع فرهنگی ارزآور، بزرگ نمی‌شود و توسعه پیدا نمی‌کند. باید بحث اقتصادی را در حوزه صنعت فرهنگ جدی بگیریم و سود آن را بررسی کنیم. یکی از تبعات پذیرش اینکه حوزه فرهنگ، دارای ابعاد اقتصادی است، پذیرش لزوم پیوستن به کنوانسیون کپی‌رایت است؛ زیرا باید اقدامی انجام شود تا تولیدهای داخلی در برابر تولیدهای خارجی از بین نروند.
در شرایط تحریم، عضویت در کنوانسیون برن صحیح نیست
عباس حسینی‌نیک، با اشاره به اینکه ایران در بخش مالکیت صنعتی، عضو کنوانسیون پاریس است، اظهار داشت: به دلیل عضویت در کنوانسیون پاریس، عضو سازمان مالکیت معنوی هستیم زیرا طبق قوانین آن‌ها هر کشوری که عضو یکی از کنوانسیون‌های برن یا پاریس باشد، می‌تواند عضو سازمان مالکیت معنوی شود. آیا در زمانی که تحریم‌ها وجود دارد و عملا در شرایط جنگ هستیم، به صلاح است که عضو کنوانسیون بشویم؟ به نظر من در زمان تحریم به هیچ وجه صحیح نیست.
حسینی‌نیک در مقایسه کنوانسیون پاریس و کنوانسیون برن اعلام کرد: نظام کپی‌رایت بیشتر به تالیف نگاه می‌کند، و نظام حق مولف، به مولف نگاه می‌کند و انسانی است. در نظام کپی‌رایت به تالیف، به عنوان کالا نگاه می‌شود. در شرایطی که تحریم هستیم، پیوستن به کنوانسیون کپی‌رایت کار بسیار خطرناکی است، زیرا نمی‌توانیم وارد بازار جهانی شویم.
به گفته او اکثر کشورهای خلیج فارس بعد از سال ۲۰۰۰ عضو کنوانسیون برن شدند. آن‌ها ماده ۲۱ را به کنوانسیون برن اضافه کردند و گفتند باید امکان‌هایی به کشورهای عضو اعطا شود. قوانین حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان در ایران در سال ۴۸ تصویب می‌شود که از بهترین قانون‌ها است و کل حقوق معنوی را مورد حمایت قرار می‌دهد.
حسینی نیک ادامه داد: برخی از فعالان فکر می‌کنند که اگر ایران به کنوانسیون برن بپیوندد، دیگر نمی‌تواند کتاب‌ها و آثار را ممیزی کند. درحالی که وقتی به کنوانسیون برن بپیوندیم، می‌توانند در صورت نیاز به ممیزی، کتاب را اصلا منتشر نکنند یا با هماهنگی ناشر و اعلام حذف آن بخش در کتاب، اقدام به حذف کنند.
باید نظر عموم مردم را کنار دیدگاه مدیران به حساب بیاوریم
میثم قمیشیان با اشاره به عادت‌های فکری مردم در استفاده و دانلود رایگان متون و برنامه‌ها اشاره کرد و توضیح داد: تغییر عادت و پرداخت بها برای نرم افزارها بسیار دشوار خواهدبود. اگر روزی قرار باشد که به کنوانسیون برن بپیوندیم، شرایط قبولش برای جامعه بسیار دشوار است.
قمیشیان با تاکید بر لزوم توجه به امکان‌سنجی در این حوزه، بیان کرد: البته این امکان‌سنجی باید در شرایط عادی صورت بگیرد و نه در شرایطی که کشور تحریم است. فردی برای مثال بازی رایانه‌ای «مسلم بن عقیل» را طراحی می‌کند. مخاطبان این اثر فرهنگی حاضرند برای مثال ۶۰ هزار تومان برای خرید این بازی پرداخت کنند؛ درحالی که با هزار تومان می‌توانند، بازی خارجی بخرند. این‌ها نشان دهنده تاثیر فرهنگ بر پذیرش تولیدهای فرهنگی است.
قمیشیان با تاکید بر لزوم سیاستگذاری مشارکتی و استفاده از مشاورها در این حوزه، گفت: شاید یکی از نگرانی‌ها درباره بحث طرح صیانت، این بود که مردم به شکل ناگهانی با طرح مواجه شدند و افرادی که مشاور بودند، ردپای خود را در طرح ندیدند، در نتیجه فضای جامعه کاملا تغییر کرد. به نظرم اگر به سمت عملکرد مشارکتی می‌رویم، اشکالی ندارد عموم جامعه را هم کنار جامعه مدنی و سیاستگذار در نظر بگیریم.
باید برای پیوستن به کنوانسیون برن با دیگر کشورها تعامل کنیم
معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، درباره تبعات پیوستن به کنوانسیون برن گفت: فعلا در شرایط تحریم هستیم و نمی‌توانیم درباره شرایط غیرتحریم صحبت کنیم. در شرایط تحریم پیوستن به این کنواسیون باعث می‌شود یک سری قید و بندهایی را به عملکرد خود اضافه کنیم. موضوع دیگر عادت کاربری و استفاده مردم از امکانات رایگان است.
محمدصادق افراسیابی با اشاره به تولید محتوا و محصول در ایران در شرایطی که قانون کپی‌رایت رعایت نمی‌شود، گفت: به این دلیل که قیمت محصولات خارجی، نسبت به محصول داخلی به دلیل رعایت نکردن کپی‌رایت پایین‌تر است، تولیدکنندگان ایرانی نمی‌توانند با بازار جهانی رقابت کنند. تولیدکنندگان انتظار دارند، قیمت محصولات بیشتر شود و بتوانند با بازار جهانی رقابت کنند. پیچیدگی‌هایی مطرح است که مانع تصمیم‌گیری روشن شده‌است. این مساله باید به شکل جدی‌تر مورد توجه قرار بگیرد.
افراسیابی افزود: شورای عالی فضای مجازی، قانون مولف را کافی ندانسته و اعلام کرده باید قانونی برای تولیدکنندگان محتوای دیجیتال تصویب شود.
او ادامه داد: وزارت فرهنگ و ارشاد در دولت سیزدهم باید اقداماتی انجام بدهد تا از آثار و تولیدهای داخلی حمایت شود، برای مثال ترتیبی داده شود تا تولیدکنندگان سهم بیشتری از ترافیک داخلی داشته‌باشند.
وی ادامه داد: باید نظام جامعی ایجاد شود تا تولیدکننده محتوا اعم از نرم‌افزار، اپلیکیشن و پلتفرم لطمه نخورد و مواردی که در نظر مولف و ناشر کتاب است، نادیده گرفته‌نشود.
افراسیابی با اشاره به لزوم آموزش به فعال‌های این حوزه در داخل ایران و تصویت قانون، افزود: فعال‌های داخل در نتیجه آموزش می‌توانند از فرصت‌های موجود استفاده کنند. پیش از این با عراق، افغانستان –پیش از دولت موقت طالبان-، ارمنستان و سوریه همکاری داشتیم. اگر با کشورهای همسایه تعامل داشته‌باشیم، می‌توان با استفاده از ظرفیت قانونی و تعامل با کشورهای همسایه، در کنار نظام جامع در ایران، اقدامات تاثیرگذار انجام شود.
این نشست عصر روز دوشنبه ۲۲ شهریور ۱۴۰۰ در فضای مجازی برگزار شد.