امسال به دلیل خشکسالی، گرمای زودرس و کاهش میزان تولید برق در کشور واحدهای صنعتی در اغلب روزهای گرم سال مجبور به توقف خط تولید یا کاهش مصرف برق خود تا ۵۰ درصد شدند که این امر ضرر بسیار متوجه سرمایه گذاران در این بخش نمود.
صنایع بزرگی مانند سیمان و فولاد که ناچار به کاهش ۹۰ درصدی مصرف روزانه برق خود بودند، مجبور شدند خط تولید خود را در بیش از دو هفته از تابستان به کلی متوقف کنند که این امر ضرر هنگفتی به آنها وارد کرد.
این وضعیت در شرایطی صنایع خراسان رضوی را دربرگرفت که این استان از ظرفیت مطلوب در زمینه تابش آفتاب برای نصب نیروگاههای خورشیدی و تولید برق از این محل برخوردار است.
بطور متوسط سالانه ۳۵۰ روز آفتابی با حرارت متوسط در خراسان رضوی وجود دارد که تابش آفتاب آن مناسب مولدهای خورشیدی است و با توجه به روزهای آفتابی تابستان و افزایش مصرف برق در بخشهای خانگی و تجاری، صاحبان صنایع می توانند از این فرصت برای نصب نیروگاه خورشیدی در محل کارخانه و نجات از خاموشی های اجباری استفاده کنند.
نصب نیروگاه های خورشیدی در بخش خانگی خراسان رضوی آن هم زیرپوشش نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره) و به صورت مختصر در بین سرمایه گذاران خرد مشروط به خرید تضمینی برق توسط وزارت نیرو و به نوعی درآمدزایی یا اشتغال آفرینی انجام شده اما صنایع از این فرصت بهره چندانی نداشته اند.
چالش‌های تامین برق صنایع خراسان رضوی
رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: توان تولید برق در کشور ۵۶ هزار مگاوات و میزان تقاضای آن ۶۶ هزار مگاوات است که مقایسه این دو نشان از کمبود برق به میزان ۱۰ هزار مگاوات دارد.
علی اکبر لبافی با بیان اینکه ناترازی بین تولید و مصرف برق در کشور دلایل متعدد دارد افزود: از ۳۸ میلیون مشترک برق در کشور ۳۵ درصد صنعتی هستند اما بیشترین فشار بابت خاموشی های اجباری به منظور حفظ برق در بخش خانگی بر روی صنایع است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر جهت توسعه صنعت در خراسان رضوی به سوی بخش صنایع معدنی بویژه فولاد است که این مهم خراسان رضوی را به یک استان انرژی بر در حوزه صنعت و معدن تبدیل کرده و به همین منظور باید فکری برای تامین انرژی پایدار این بخش کرد.
رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی گفت: عدم تناسب و توازن بین قیمت تمام شده برق و فروش آن و پرداخت یارانه انرژی به مصرف کنندگان، باعث افزایش مصرف برق شده به طوری که طی ۱۰ سال گذشته میانگین رشد مصرف برق در کشور حدود پنج درصد بوده است.
وی افزود: نرخ اندک فروش برق باعث کاهش بهره وری آن شده بطوری که درآمد حاصل از فروش برق کفاف هزینه های تعمیر و نگهداری تاسیسات و بهره برداری از تاسیسات جدید را نمی کند، علاوه بر آن هیچ منبع مالی برای ایجاد نیروگاه های جدید باقی نمی گذارد.
لبافی ادامه داد: از سوی دیگر ۱۲ هزار مگاوات برق از طریق نیروگاه های برقابی در کشور تامین می شود که امسال به دلیل خشکسالی این نیروگاه ها از مدار تولید خارج شدند و نیروگاه جدید نیز جایگزین آنها نشد تا کسری تولید برق را جبران کند.
وی گفت: سوخت نیروگاه های برق، گاز است اما نیروگاه های استان از زمستان سال گذشته و حتی بهار و تابستان امسال نتوانستند گاز مورد نیاز خود را از وزارت نفت تامین کنند و ناگزیر به استفاده از سوخت مایع شدند اما استفاده از سوخت مایع، زمان انجام تعمیرات نیروگاه را جلو می اندازد و تعمیرات پیاپی و زودهنگام باعث توقف کار نیروگاه ها می شود.
رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی افزود: خرید دیزل توسط واحدهای صنعتی نیز چندان مطلوب نیست زیرا فعالیت دیزل نیاز به گاز دارد و واحدهای صنعتی در تامین گاز با محدودیت مواجه هستند.
وی ادامه داد: با این تفاسیر نیروگاه ها و صنایع در زمستان برای تامین گاز و برق با مشکل مواجه می شوند و برق برخی واحدهای صنعتی بطور کامل تامین نمی شود و دچار مشکل در تولید می‌گردند.
لبافی گفت: سرمایه گذاران بخش خصوصی نیز سرمایه گذاری در ساخت نیروگاه را چندان اقتصادی نمی دانند و نسبت به این موضوع رغبتی از خود نشان نمی دهند زیرا وزارت نیرو قادر به پرداخت کامل مطالبات آنها در ازای خرید تضمینی برق نیست.
ضرورت ایجاد نیروگاه خورشیدی توسط صنایع
وی افزود: در یک نشست هم اندیشی با متولیان بخش خصوصی و دولتی در زمینه برق و صنعت، راهکارهایی برای برون رفت از مشکلات برق صنایع ارایه شد که مهمترین آن نصب نیروگاه خورشیدی توسط واحدهای صنعتی بود.
رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی ادامه داد: نخستین راهکار آن بود که این شورا استانی شدن قطع برق را پیگیری کند تا بتوان آن را در استان مدیریت کرد.
وی گفت: راهکار دیگر ضرورت اجرایی شدن ماده ۲۵ قانون بهبود فضای کسب و کار بود که طبق آیین نامه این قانون، قطع برق هر واحد صنعتی باید با تصمیم شورای تامین شهرستان یا استان باشد و قطع آن فقط برای یک روز قابل تمدید خواهد بود.
لبافی افزود: پیشنهاد دیگر صاحبان صنایع این بود که واحدهای تولیدی برق مورد نیاز خود را از طریق نصب نیروگاه های خورشیدی تامین نمایند.
وی ادامه داد: بر این اساس چنانچه یک واحد تولیدی بتواند ۵۰ درصد از نیاز برق خود را تامین نماید، شرکت برق باید در زمان اوج مصرف ۵۰ درصد باقیمانده نیاز آن واحد را تامین کند و اگر واحد تولیدی بخواهد مازاد بر ۵۰ درصد نیاز خود از برق شبکه استفاده کند باید آن را از طریق نیروگاه خورشیدی منصوبه خود تامین نماید در غیر این صورت هزینه برق مصرفی آن براساس قیمت تمام شده محاسبه خواهد شد.
رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی گفت: در مجموع هر واحد صنعتی باید ۵۰ درصد نیاز برق خود را از طریق نصب نیروگاه خورشیدی تامین نماید و در صورتی که واحد صنعتی قادر به راه اندازی نیروگاه نبود، کنسرسیومی متشکل از واحدهای تولیدی در شهرکهای صنعتی تشکیل شود تا با رویکرد انجام مسوولیتهای اجتماعی هر واحد، منابع مالی آن واحدها جمع آوری شده و شرکت شهرکهای صنعتی زمین و امکانات مناسب را در اختیار آنها قرار دهد و از طریق کمکهای دستگاه های دولتی و شبکه بانکی، نیروگاه خورشیدی نصب شود.
وی افزود: پیشنها دیگر این دبیرخانه واقعی سازی قیمت برق و لزوم قیمت‌گذاری شناور و براساس عرضه و تقاضا است لذا باید نرخ انرژی برق از طریق بورس ارایه شود تا گامی در جهت مردمی کردن انرژی باشد.
احتمال تداوم خاموشی ها در زمستان
معاون برنامه ریزی و تحقیقات شرکت برق منطقه‌ای خراسان نیز در این باره گفت: در تابستان امسال از ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه برقابی مقدار کمی وارد مدار شد از طرفی، نیروگاه ها در زمستان پارسال بطور کامل با سوخت مایع کار کرده و دچار استهلاک شده بودند، با احتساب دو هزار مگاوات ذخیره مورد نیاز برای نیروگاه ها، هم اکنون ۱۵ هزار مگاوات تراز منفی تولید و مصرف برق در کشور وجود دارد.
مهدی علومی افزود: احداث نیروگاه جدید برای جبران این کسری تولید برق تا سال آینده تا حدودی غیرممکن است، از طرفی پیش بینی می شود سال آبی چندان خوبی نداشته باشیم و حتی اگر وضعیت متوسط داشته باشیم باز هم پنج هزار مگاوات کمبود برق خواهیم داشت.
وی ادامه داد: مشکل تامین گاز در نیمه دوم سال، مشکل در تامین سوخت مایع، کاهش قابل توجه حجم آب پشت سدها از جمله مشکلات پیش روی ما در پاییز و زمستان امسال خواهد بود.
معاون برنامه ریزی و تحقیقات شرکت برق منطقه‌ای خراسان گفت: طبق آمار خرداد ماه امسال، انرژی بادی ۳۰۸.۷ مگاوات معادل ۳۵ درصد از انرژی تجدیدپذیر کشور را تامین می کند، انرژی خورشیدی ۴۳۳.۱ مگاوات معادل ۴۹ درصد و انرژی برق آبی نیروگاه های کوچک ۱۰۴.۷ مگاوات معادل ۱۲ درصد از انرژی تجدیدپذیر کشور را فراهم می‌کند و مابقی مربوط به انرژی حاصل از بازیافت تلفات حرارتی، زیست توده و توربین انبساطی است.
وی افزود: پنج درصد نیروگاه های تجدیدپذیر ما خورشیدی هستند، این نیروگاه ها به سرعت نصب می شوند و هزینه تعمیر و نگهداری زیاد ندارند و در شرایط موجود، نیروگاه های خورشیدی بهترین راه حل به شمار می‌روند.
علومی ادامه داد: از سوی دیگر منطقه خراسان از نظر تابش خورشید وضعیت خوبی دارد و می توان از این موقعیت استفاده کرد لذا به دنبال این هستیم که مشکل صنایع را با ایجاد نیروگاه های خورشیدی حل کنیم.
وی گفت: با توجه به مشکلاتی که در تامین سوخت مایع برای نیروگاه ها وجود دارد و همچنین آلایندگی ناشی از آن باید به سوی احداث نیروگاههای خورشیدی گام برداشت اما نکته این است که در کشور ما این موضوع فاقد توجیه اقتصادی است.
معاون برنامه ریزی و تحقیقات شرکت برق منطقه‌ای خراسان با تاکید بر تغییر نرخ خرید تضمینی برق افزود: نرخ هر کیلووات ساعت انرژی خورشیدی که دولت از نیروگاه های بزرگ خریداری می کند ۸۹۱ تومان است از سوی دیگر برق با نرخ ۷۰ تا ۸۰ تومان به صنایع و بخش خانگی فروخته می شود، این یعنی تراز درآمدها و هزینه های دولت در این زمینه منفی است و به همین دلیل با افزایش نرخ خرید از نیروگاه خورشیدی چندان موافقت نمی شود.
وی ادامه داد: تا زمانی که تعرفه برق اینگونه باشد هیچ صنعتی حاضر به همکاری در زمینه احداث نیروگاه خورشیدی نخواهد بود، طبق محاسبات انجام شده درآمد سالانه نیروگاه با ارقام خرید کنونی ۹۰ تا ۹۵ میلیارد ریال و بازگشت سرمایه ۱۰ ساله و نرخ بازدهی سه درصد است. این یکی از عواملی به شمار می آید که انگیزه برای سرمایه گذاری در زمینه انرژی های خورشیدی را کاهش می دهد.
علومی گفت: برای جلوگیری از قطع برق صنایع نیازمند ایجاد زیرساخت هایی هستیم، از طرفی در حال اخذ تاییدیه از توانیر هستیم تا برق صنایعی که روی یک فیدر با هم مشارکت دارند تامین شود چرا که برق این واحدها نباید قطع شود.
وی افزود: همچنین برای صنایعی که تمایل به احداث نیروگاه خورشیدی دارند، باید تسهیلاتی پیش بینی شود که به دنبال تحقق این امر نیز هستیم.
معاون شرکت برق منطقه‌ای خراسان ادامه داد: این طرح کوتاه مدت است تا ظرف یکی دو سال آینده بتوان مشکل برق برخی صنایع را حل کرد اما به نظر می رسد باید در نهایت به سوی واقعی شدن نرخ برق برویم در این صورت بسیاری از مشکلات ما رفع خواهد شد وگرنه صنعت برق دوام نخواهد آورد.
خیز شهرکهای صنعتی برای استفاده از انرژی خورشیدی
یکی از مهمترین راهکارها برای تامین برق پایدار صنایع، ایجاد نیروگاه خورشیدی در شهرکهای صنعتی خراسان رضوی است.
علی بهرامی زاده مدیرعامل شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفته بود: ایجاد نیروگاه خورشیدی در شهرکهای صنعتی در دستور کار قرار گرفته اما باید اصلاحاتی در اساسنامه سازمان صنایع کوچک مبنی بر جلب مشارکت بخش خصوصی در ایجاد نیروگاه و تصفیه خانه انجام شود تا منع قانونی آن برداشته شود، ضمن اینکه آمادگی برای ایجاد نیروگاه در شهرکهای صنعتی از سوی بخش خصوصی بویژه شرکتهای خدماتی وجود دارد.
"علی رسولیان" معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز از اصلاح اساسنامه سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران به منظور حضور موثر و بیشتر بخش خصوصی در شهرکهای صنعتی خبر داده بود.
به گفته وی با اصلاح این اساسنامه که دست بخش خصوصی را برای سرمایه گذاری در حوزه نیروگاه بویژه نیروگاه خورشیدی باز می گذارد، می توان به تامین برق پایدار برای صنایع در فصل تابستان و کاهش خاموشی های آنها امید داشت.
سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با داخلی‌سازی صفحه‌های خورشیدی و راه‌اندازی چند واحد تولیدی در یک سال اخیر، واردات این صفحه‌ها به استان به صفر رسیده و خراسان رضوی از واردات آن بی‌نیاز شده است.
جواد خزائی افزود: هم اکنون ۲ واحد صنعتی در مجموع با ظرفیت تولید ۹.۴ میلیون انواع صفحات خورشیدی تک و چند کریستال و صفحه خورشیدی "فیلم نازک" برای تولید انرژی برق در این استان در حال فعالیت هستند.
وی ادامه داد: علاوه بر آن هشت طرح صنعتی نیز با پیش بینی تولید سالانه هفت میلیون انواع صفحات خورشیدی در خراسان رضوی در دست اجراست.
پنج هزار و ۳۴۹ واحد صنعتی با سرمایه گذاری ۲۸۴ هزار و ۷۵۳ میلیارد ریال و اشتغالزایی برای ۱۹۴ هزار و ۴۹۴ نفر در خراسان رضوی پروانه بهره برداری دارند که سهم آنها از تعداد واحدهای دارای پروانه بهره برداری کشور هشت درصد و از اشتغال این واحدها در کشور هشت درصد است.