به گزارش ایرنا استاندار خراسان جنوبی روز یکشنبه در اولین نشست ستاد احیا، بازسازی و مدیریت قنوات استان خراسان جنوبی که در راستای اجرایی شدن مصوبات سومین سفر استانی رییس جمهوری تشکیل شد، اظهار داشت: یکی از مطمئن‌ترین و پایدارترین منابع آبی در استان‌های کویری از جمله استان خراسان جنوبی قنات است که با توجه اهمیت قنوات باید در مدیریت آن دقت لازم را داشته باشیم.
حمید ملانوری افزود: از مجموع ۶ هزار و ۹۴۷ قنات شناسایی شده در خراسان جنوبی، ۶ هزار و ۵۰۰ لیتر بر ثانیه استحصال آب را داریم که عدد بالایی است و از جهتی یکی از بهترین و با کیفیت‌ترین منابع آبی در منطقه است.
وی با بیان اینکه باید بهره‌برداری از آب قنوات به دلیل کیفیت بالای آن افزایش یابد و از آن استفاده بهتری داشته باشیم گفت: در سنوات گذشته نتوانسته‌ایم به اندازه‌ای که قنوات استان تخریب شده‌اند، نسبت به مرمت و بازسازی آنها اقدام کنیم و برخی قنوات هنوز به چرخه تولید بازنگشته‌اند.
استاندار خراسان جنوبی عنوان کرد: در سفر اخیر رییس جمهوری به خراسان جنوبی تاکید شد که باید به عنوان یک اقدام جدی ستاد احیای قنوات در استان به ریاست استاندار و با کمک دستگاه‌های متولی تشکیل شود تا کار احیا و مرمت قنوات سرعت و قوت گیرد، البته همه ساله مرمت قنوات استان انجام می‌شد اما سرعت و دقت کار در این ستاد خیلی مهم است.
ملانوری گفت: نکته‌ای که رییس جمهوری در دیدار با نخبگان تاکید کردند این بود که قنوات به عنوان ظرفیتی که توسط پیشینیان ما احداث شده و الان به هر دلیلی آبدهی آن کم یا خشک شده، باید به این زیرساخت کمک شود تا به حوزه تولید آب برگردد.
وی افزود: تاکید رییس جمهوری این بود که در حوزه تولید آب و منابع آبی ظرفیت‌های موجود از جمله قنوات که به هر دلیل بهره‌برداری لازم را از آن نداریم، باید فعال شود و از آنها استفاده کنیم.
استاندار خراسان جنوبی گفت: در اولین جلسه شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان بعد از سفر رییس جمهوری نیز تاکید شد که علاوه بر احیا و بازسازی قنوات باید در زمینه مدیریت این سازه‌ها به صورت جدی ورود پیدا کنیم، به همین دلیل این ستاد به عنوان ستاد احیا، بازسازی و مدیریت قنوات خراسان جنوبی انتخاب و تشکیل شد.
وی تصریح کرد: امروز به عنوان اولین جلسه باید تشکیلات ستاد را قطعی کنیم تا راه‌اندازی شود و هرچه سریعتر به اهداف ستاد برسیم.
ملانوری با تاکید بر اینکه براساس سه موضوع مهم باید در این ستاد اهداف، وظایف و مسوولیت هر دستگاه مشخص شود گفت: موضوع اول حفاظت از قنوات است که باید در قالب اقدامات پیشگیرانه قنوات مدیریت شود تا دچار تخریب از جمله سیل خوردگی نشود.
وی بیان کرد: موضوع سوم بازسازی و احیا است و موضوع سوم مدیریت کلی قنوات است که در راستای استفاده بهینه از آب باید این تشکیلات و اهداف در سازمان جهاد کشاورزی دنبال شود.
استاندار خراسان جنوبی افزود: ایجاد تشکیلات و تعداد زیادی از افراد دور هم نشستن دردی از مردم دوا نمی‌کند لذا باید به دنبال کار عملیاتی در این ستاد باشیم و در چند ماه آینده اقدام جدی در زمینه مرمت قنوات انجام دهیم و گرنه صرف تشکیل ستاد که دردی از مردم دوا نمی‌کند.
وی گفت: کار عملیاتی و شناسایی و احیای قنوات باید هرچه زودتر در استان آغاز شود و نباید کار ستاد به سال آینده موکول شود چرا که هدف ما سرعت کار است.
ملانوری اظهار داشت: اعتباری در زمینه مرز و مسائل امنیتی داریم که این اعتبار برای مرمت قنوات اختصاص خواهد یافت، چرا که احیای قنوات روستاهای حاشیه مرز در راستای تامین آب و ماندگاری جمعیت در این مناطق برای ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به این موضوع توجه جدی خواهیم داشت.
وی گفت: پس از شکل‌گیری این ستاد باید به منظور تقویت ساختار اداری، در حوزه اجرا نیز به دنبال مصوبات و پیشنهاداتی باشیم.
استاندار خراسان جنوبی بیان کرد: ستاد احیا، بازسازی و مدیریت قنوات با مسئولیت استاندار و در صورت نبود به ریاست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری تشکیل خواهد شد.
شناسایی ۶ هزار و ۹۴۷ رشته قنات در خراسان جنوبی
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: در خراسان جنوبی ۱۱ هزار و ۸۶۹ منبع آبی کشاورزی وجود دارد که از این تعداد ۲ هزار و ۵۸ حلقه چاه، ۶ هزار و ۹۴۷ رشته قنات و ۲ هزار و ۸۶۴ رشته چشمه هستند.
اکبری محمدی افزود: سالانه در مجموع ۸۳۲ میلیون متر مکعب از منابع آبی بخش کشاورزی استان استحصال می‌شود که از این حجم، ۵۸۵ میلیون متر مکعب از چاه‌ها، ۲۰۹ میلیون متر مکعب از قنوات و ۳۸ میلیون متر مکعب از طریق چشمه تامین می‌شود.
وی با اشاره به کیفیت بالای آب برداشتی از چشمه‌ها و قنوات خراسان جنوبی نسبت به چاه‌ها گفت: تعداد ۴۱ هزار رشته قنات در کشور وجود دارد که از این تعداد خراسان جنوبی با ۶ هزار و ۹۴۷ رشته قنات رتبه اول کشور را دارد.
محمدی افزود: ما معتقدیم که بیش از هشت هزار قنات در استان داریم که در حال شناسایی و شناسنامه‌دار کردن بقیه قنوات هستیم.
وی با اشاره به اینکه تاکنون اطلاعات مکانی ۶ هزار و ۳۰ رشته قنات در استان ثبت و شناسنامه‌دار شده است اظهار داشت: شهرستان بیرجند با هزار و ۸۷۵ رشته قنات، رتبه اول تعداد قنوات را در استان دارد.
وی گفت: به طور متوسط هر رشته قنات در خراسان جنوبی حدود یک لیتر بر ثانبه آبدهی دارد و بیش از ۶۰ درصد قنوات استان دارای آب شرب و آشامیدنی و با کیفیت بالا هستند.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به مزایای قنوات نسبت به چاه‌های عمیق گفت: قنات به هیچ وجه باعث افت آب‌های زیرزمینی و کاهش سطح آبدهی دشت‌ها نمی‌شود و از طرفی قنات بهترین مدل برای طرح سازگاری با کم‌آبی است.
وی با اشاره به اینکه حدود ۵۰ سال قبل تمام آب شرب و کشاورزی خراسان جنوبی از طریق قنوات و چشمه تامین می‌شد گفت: چاه‌های عمیق و نیمه عمیق باعث کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش آبدهی قنوات شدند.
وی با بیان اینکه انجمن صنفی مقنی‌ها در استان در حال شکل‌گیری است گفت: آموزش به مقنی‌ها و افزایش تعداد آنها از موضوعاتی است که در طرح احیای قنوات باید به آن توجه شود.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به خسارت ۵۰ میلیارد تومانی سیل بهار امسال به بخش کشاورزی و قنوات استان افزود: طرح پیشگیری از سیلزدگی قنوات در صورتی که تصویب شود می‌توان در کمتر از پنج سال تمام قنوات استان را در برابر سیل ایمن کرد.
وی با اشاره به اینکه امسال ۱۴۷ رشته قنات در استان سیل خورد که از این تعداد ۳۲ مورد به طور کامل مسدود شد گفت: تاکنون ۳۰ رشته قنات بازسازی شده و ۲ مورد دیگر هنوز درگیر باز کردن مسیر مسدود شده آنها هستیم.
محمدی با اشاره به اینکه طول قنوات استان در مجموع ۴ هزار کیلومتر است که بیش از ۲۵ درصد آن احیا و مرمت شده و مابقی نیازمند مرمت است گفت: حدود ۳ هزار و ۵۱۷ رشته قنات در استان حداقل یک مرتبه مرمت شدند.
وی اظهار داشت: در مجموع حدود هزار و ۵۶ میلیارد تومان برای احیا و مرمت قنوات استان نیاز است.
مرمت قنوات اولویت‌بندی شود
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی هم گفت: ما رتبه اول قنوات کشور را در استان داریم و مرمت همه قنوات نیازمند اعتبار کلان و زمان‌بر است پس نیاز است که مرمت قنوات براساس کاربری شرب و کشاورزی، جمعیت برخوردار و مشارکت مردم اولویت‌بندی است.
حسن اکبری مشارکت مردم در مرمت قنوات و پایداری آن را مهم دانست و افزود: حفظ قنوات هم مهم است که باید جهاد کشاورزی اطلاعات لازم درخصوص حریم قنوات را به دستگاه‌های اجرایی بدهد تا به دلیل توسعه استان، جاده‌سازی، ساخت و ساز و معادن از تخریب آن جلوگیری شود.
مسوول بسیج سازندگی خراسان جنوبی هم گفت: بسیج سازندگی از سال ۱۳۸۸ در زمینه مرمت قنوات خراسان جنوبی ورود پیدا کرده است.
مهدی هنری با بیان اینکه در حال حاضر ۸۰ درصد بازسازی قنوات خراسان جنوبی توسط مجموعه بسیج سازندگی مدیریت می‌شود اضافه کرد: حفاظت از قنوات باید در اولویت قرار گیرد و در کنار بازسازی به آن توجه جدی شود که این اقدام با هزینه‌های بسیار پایین امکان پذیر است
وی با تاکید بر اینکه مشارکت مردم به عنوان بهرهبردار در مرمت قنوات خیلی مهم است و باعث کاهش هزینه‌های دولتی می‌شود گفت: طرح مطالعاتی و برآورد هزینه‌های مرمت هر قنات باید به صورت میدانی و با حضور مقنی‌ها انجام شود که این بازدید نیاز به اعتبار زیادی ندارد.
مسوول بسیج سازندگی خراسان جنوبی افزود: نظارت جدی توسط دستگاه‌های اجرایی در مرمت قنوات در کیفیت اجرای آن خیلی مهم و مورد تاکید است و بیشتر افرادی که در زمینه مرمت قنوات استان به‌کارگیری می‌شود به دلیل سختی کار، افاغنه هستند که باید در این خصوص با آموزش‌های لازم از نیروی بومی استفاده شود.
وی عنوان کرد: با توجه به محدود بودن اعتبارات دولتی، مشارکت مجموعه‌های خیرین در مرمت قنوات ضروری است و مرمت تعدادی از قنوات استان را با حضور خیرین داشته‌ایم و تمایل خیرین در چند سال اخیر برای مرمت قنوات افزایش یافته است.
لزوم مشارکت مردم در احیای قنوات
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم در این نشست گفت: مشارکت مردم در مرمت قنوات مهم است و در راستای حفاظت از قنوات باید حریم آبی و ساختمان قنوات برای جلوگیری از تخریب در ساخت و سازها به همه دستگاه‌های اجرایی و عمرانی ارسال شود.
علیرضا نصرآبادی افزود: آموزش‌های لازم باید به مقنی‌ها ارائه و باید پیگیری شود تا ردیف بودجه مستقلی برای مرمت قنوات در برنامه هفتم توسعه دیده شود و دغدغه محل تامین اعتبار مرمت قنوات را نداشته باشیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی هم گفت: در شیوه‌نامه ستاد نقش و مشارکت مالکان در مرمت، حفاظت و صیانت از قنوات کمتر دیده شده و هرچه مالکان در این زمینه نقش پررنگ‌تری داشته باشند، در حفظ و صیانت مثمر ثمر خواهد بود.
سعید سروری افزود: اگر در این ستاد، صرف بازسای و مرمت قنوات باشد و در مظهر قنات اتفاقی نیفتد، قابل دفاع است اما افزایش طول قنات و کف شکنی تبعات و نزاع اجتماعی را به دنبال خواهد دشت.
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان جنوبی هم گفت: در حال حاضر ۲۵ درصد آب کشاورزی از قنوات تامین می‌شود و باید هدف‌‍گذاری داشته باشیم با اقداماتی که می‌خواهیم انجام دهیم به دنبال چقدر افزیش دبی آب قنوات هستیم.
مجید پورعیسی افزود: تامین اعتبار قنوات را باید در برنامه هفتم توسعه پیگیری کنیم تا اهداف ستاد بدون دغدغه دنبال شود.
وی بیان کرد: برخی دستگاه‌ها از جمله اوقاف و امور خیریه که از آب قنوات منتفع هستند باید در این زمینه وارد عمل شوند و دستگاه‌های حمایتی مختلف هم با توجه به کمبود اعتبار می‌توانند در مرمت قنوات استان کمک کننده باشند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی هم گفت: باید روی موضوع مدیریت قنوات بیشتر از گذشته برنامه‌ریزی و کار کنیم.
محمد فرهادی افزود: باید برنامه‌ریزی به گونه‌ای انجام شود که تولید آب باکیفیت از قنوات نقش موثری در افزایش تولید محصولات کشاورزی و ارزش افزوده آب برای کشاورزان داشته باشد.
رییس جمهوری در سومین سفر استانی خود که نوزدهم شهریور امسال به خراسان جنوبی انجام شد، در دیدار نمایندگان اقشار مردم، ایثارگران، نخبگان و علمای استان خراسان جنوبی گفت: یکی از مسائل مهم در خراسان جنوبی درخصوص تامین آب، ستاد احیای قنوات در این استان است که باید این ستاد فعال شود و مسوولان دولتی هم از آن حمایت کنند.
آیت الله سید ابراهیم رئیسی افزود: زمانی که تولیت آستان مقدس رضوی را برعهده داشتم اقدامی در مورد احیای قنوات خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی انجام دادیم که نتیجه‌بخش اما کار ما کار محدودی بود.
وی تاکید کرد: این کار باید به صورت کشوری انجام شود و خراسان جنوبی می‌تواند یک مرکزیتی پیدا کند، فعال شدن ستاد احیای قنات برای این استان بسیار برکت دارد و خود مردم هم در این زمینه پای کار هستند.
استاندار خراسان جنوبی هم در نشست شورای اداری استان که همان روز با حضور رییس جمهوری در بیرجند برگزار شد، اعلام کرد: با توجه به خشکسالی بی‌سابقه در این استان ستاد احیای قنوات به پیشنهاد رییس جمهوری به زودی تشکیل می‌شود.
امروز با گذشت ۹ روز از سفر رییس جمهوری به خراسان جنوبی، اولین جلسه ستاد احیا، بازسازی و مدیریت قنوات خراسان جنوبی با محوریت برنامه‌ریزی به منظور تحقق مصوبه سفر رییس جمهوری به خراسان جنوبی، تعیین راهبردهای ستاد و نیز تکالیف دستگاه‌های متولی در این زمینه برگزار شد.
همچنین در این نشست استاندار خراسان جنوبی به عنوان رییس ستاد، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار به عنوان جانشین ستاد و سازمان جهاد کشاورزی به عنوان دبیر ستاد همچنین اداره کل منابع طبیعی و آبخییزداری، شرکت آب منطقه‌ای، سازمان نظام مهندسی کشاورزی، بسیج سازندگی، اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای، اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان تامین اجتماعی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان و یک نفر نخبه دانشگاهی به انتخاب رییس دانشگاه بیرجند به عنوان اعضای اصلی این ستاد مشخص شدند.
تشکیل سه کارگروه از جمله "آموزش، فرهنگ‌سازی و مشارکت" با مدیریت مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی، کارگروه "بررسی حوادث و بررسی بلاهای طبیعی" با مدیریت مدیرکل مدیریت بحران استانداری و کارگروه "مدیریت قنوات" با مدیریت مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در این ستاد تصویب و مقرر شد که مدیران این کارگروه‌ها شیوه اجرا را طی هفته آینده به ستاد ارائه کنند تا به تصویب برسد.
مقرر شد که ستاد احیا، بازسازی و مدیریت قنوات خراسان جنوبی هفته آینده نیز تشکیل جلسه دهد تا با اصلاح شیوه‌نامه، به زودی فعالیت عمرانی در زمینه مرمت و بازسازی قنوات خراسان جنوبی شروع شود.