به گزارش ایرنا، شیوع کرونا در همه بخش‌های زندگی افراد پرسش‌های متعددی را ایجاد کرده و با توجه به ناشناخته بودن این بیماری حتی پس از نزدیک به دو سال درگیری در سراسر دنیا و دسترسی به واکسن آن، هنوز ابهامات و پرسش‌های زیادی برای افراد مختلف درباره این بیماری، عوارض آن در آینده و حتی عوارض احتمالی واکسن وجود دارد. این پرسش‌ها در گروه‌هایی از جامعه که به برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا باشند بیشتر و مهم‌تر است.
آمارها نشان می‌دهند که بیشترین میزان درگیری و مرگ‌های ناشی از ابتلا به کرونا مربوط به افرادی است که به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا بودند و معمولا نیز با شکل حادتری از این بیماری دست و پنجه نرم کردند. این روند نیز از ضریب بالای آسیب‌پذیری آن‌ها ریشه می‌گیرد.
گستردگی دامنه جمعیت مبتلا به بیماری‌های قلبی در دنیا و بویژه ایران که نخستین عامل مرگ در جامعه نیز محسوب می‌شود احتمال آسیب‌پذیری این افراد را در مقابل کرونا بیشتر کرده است. آمارهای دوران کرونا نیز نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌ها از احتمال بالا بودن آمار ابتلا در این بیماران درست بود. پرسش‌ها و ابهامات این بیماران از ابتدای شیوع کرونا تا امروز که واکسیناسیون روند نسبتا مطلوبی در کشور پیدا کرده در حال افزایش و به روز شدن است.
دکتر نغمه ضیایی متخصص قلب و فلوشیپ نارسایی قلب و پیوند دانشگاه علوم پزشکی بابل در گفت‌وگویی تفصیلی به مجموعه‌ای از پرسش‌های که عمدتا توسط بیماران قلبی مطرح می‌شود در زمینه‌های ابتلا به کرونا، تغذیه مناسب، مصرف دارو، مراقبت‌های ضروری، واکسیناسیون و پیامدهای کرونا در بیماران قلبی پاسخ داد:
آیا بیماران قلبی نسبت به ابتلا به کرونا حساس‌تر هستند؟
درگیری حاد با کرونا و بستری به دلیل ابتلا به کووید۱۹ را بیشتر در بیمارانی می‌بینیم که زمینه بیماری قلبی مانند فشار خون، نارسایی و ایسکمی و عروق قلبی دارند. شاید احتمال ابتلا در این افراد بالاتر نباشد، اما شدیدتر و جدی‌تر با کرونا درگیر می‌شوند ؛ یعنی احتمال بستری در این افراد بیشتر است و به همین نسبت نیز احتمال مرگ و میر بیشتری دارند. اگر درگیر شوند به فرم شدیدتری مبتلا خواهند شد و اغلب منجر به اتفاقات جدی‌تری می‌شود. به همین دلیل این افراد را بیشتر در بستری‌های بیمارستانی می‌بینیم.
ابتلا به کرونا چقدر به قلب آسیب می‌زند و آیا عوارض ماندگاری بر قلب دارد؟
کووید یک بیماری عفونی التهابی است و این عفونت در کل بدن منتشر می‌شود. یک وقت‌هایی قلب شانس می‌آورد و مستثنی می‌ماند و درگیری جدی با ویروس پیدا نمی‌کند. گاهی هم این آسیب را فقط در آزمایش‌ها می‌بینیم. یعنی رگه‌هایی از التهاب و آسیب در عضلات قلب دیده می‌شود، اما فرد هیچ علامت بالینی که او را شاکی کند ندارد.
حالت سوم این است که درگیری قلبی داشته باشد که تابلوی اصلی بیماری است و بیشترین آسیب را در آن قسمت خواهیم داشت. عموماً این افراد بدشانس‌ترین‌ها در این زمینه هستند که آسیب مستقیم به قلب وارد می‌شود. این صورت‌های مختلف درگیری کرونا با قلب است.
اما در چگونگی آسیب زدن به قلب چند حالت محتمل است. یکی این که مستقیم به قلب آسیب بزند. البته این حالت در نمونه‌های بافتی که بررسی شده کمتر دیده شد. یعنی کمتر ویروس به صورت مستقیم به قلب آسیب وارد کرده است. یکی از حالت‌هایی که بیشتر ممکن است پیش بیاید این است که توفان التهابی در بدن به کارکرد قلب آسیب مستقیم وارد کند. حالت دیگر این است که آبشار انعقادی را ایجاد کند. یعنی باعث لخته شدن خون داخل قلب یا شریان‌های اصلی متصل به قلب بشود.
حالت‌های دیگری هم وجود دارد. مثلا این که باعث پارگی یک پلاک داخل قلبی شود. در واقع التهاب، آسیب، تپش و فشاری که ایجاد می‌کند باعث پارگی پلاک داخل قلب شود و سکته قلبی را به همراه داشته باشد.
یک حالت دیگر هم وجود دارد که خیلی شایع است، اما کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در این حالت کارکرد قلب همان است و در ظاهر آسیبی مشاهده نمی‌شود. شاید قلب مستقیم درگیر التهاب نباشد. در واقع عرضه قلب همان است و به همان شکل خون‌رسانی می‌کند ، اما تقاضا بیشتر از قبل است. یعنی بدن در یک حالت استرسی قرار دارد و بابت ضربان، فشار، حرارت و آسیب به ارگان‌های دیگر که نیاز به کمک بیشتر دارند تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرد و قلب در این بازار عرضه و تقاضا کم می‌آورد. یعنی آسیب جدی ندارد، اما این روند باعث بروز آسیب می‌شود. چنین حالتی را اصلا نباید دست‌کم گرفت. چون شایع‌ترین فرم آسیب قلبی است.
برای پیشگیری از عفونت کرونا در افرادی که بیماری زمینه‌ای قلبی عروقی دارند چه نکاتی باید رعایت شود؟
همان نکات بهداشت عمومی و پیشگیرانه که بیان می‌شود باید رعایت شود. اگر داروهای پیشگیری یا درمان‌های پیشگیرانه مرتبط با قلب را مصرف نمی‌کردند و اکنون در معرض هستند باید کنترل دقیق‌تری در این دوره داشته باشند که سیستم در وضعیت بهتری قرار بگیرد. کسی که بیمار قلبی است باید با دقت بیشتری دارو مصرف کند و علائم بیماری توجه داشته باشد. در واقع همان نکاتی که مردم رعایت می کنند باید با شدت و دقت بیشتری در این افراد رعایت شود.
ویروس کرونا از چه راهی می‌تواند بر بیماران قلبی عروقی تاثیر بگذارد؟
معمولاً درگیری مستقیم ویروس کمتر و التهاب سیستمیک بیشتر است که در قلب ممکن است توفان ایجاد کند و منجر به انعقاد در عروق یا رگ‌های بزرگ داخل عضله قلب شود. ماحصل این است که در دوره کرونا ممکن است افت پمپاژ قلب را یا سکته‌های قلبی و مغزی را داشته باشیم. در فاز حاد کووید۱۹ به دلیل افزایش احتمال آمبولی و لخته و التهاب، احتمال ابتلا به سکته قلبی دو تا سه برابر بیشتر می‌شود که عدد کمی نیست.
نوشیدن مایعات برای بیماران قلبی مبتلا به کرونا چقدر حائز اهمیت است؟
طبق روال معمول مثل توصیه‌هایی که به بقیه بیماران کرونایی می‌شود. توصیه می‌شود مصرف مایعات در بیماری‌های ویروسی کم نباشد تا بدن در فاز کم‌آبی نیفتد. اما این به معنی مصرف بیش از حد مایعات نیست. برای هیچ شخصی مصرف غیرمنطقی توصیه نمی‌شود، بویژه در بیماران قلبی. مصرف باید در این حد باشد که بدن در فاز خشکی و کم‌آبی قرار نگیرد.
اما در بعضی موارد که التهاب عضله قلب ایجاد شده یا درگیری مستقیم عضله قلب داریم ، ممکن است مقداری محدودیت مصرف مایعات هم به بیمار بدهیم. چون قلب شرایط و توان محدودی دارد و شاید توان تحمل حجم زیاد مایعات را نداشته باشد. مصرف معمول مایعات در حدی که ادرار شفاف و روشن باشد و فشار پایین نیفتد کفایت می‌کند.
چه ورزش‌های مناسبی در دوران کرونا برای بیماران قلبی توصیه می‌شود؟
مهم‌ترین نکته این است که بی‌حرکتی مطلق مناسب نیست. یعنی تا جایی که امکان دارد بدن باید در حرکت باشد. چون بدن در این دوره آمادگی ایجاد لخته را دارد. حتی برای بیمارانی که در آی‌سی‌یو بستری هستند علاوه بر این که داروهای ضد انعقادی مصرف می‌شود، از تجهیزاتی استفاده می‌شود که عضلات به طور مطلق بی‌حرکت نباشند.
اما فشار ورزشی بر بدن در این شرایط بویژه برای بیماران قلبی زیان‌آور است. وقتی بدن در فاز التهابی قرار می‌گیرد اصراری بر ورزش نیست ؛ بویژه ورزش‌های سنگین و رقابتی. حتی ما تا مدتی بعد از ابتلا قرار گرفتن بدن در فاز ورزشی را منع می‌کنیم. چون بدن در حال تلاش برای استفاده از انرژی است و بار اضافه فعالیتی وارد کردن اصلا به صلاح نیست. به همین دلیل ورزش‌های رقابتی یا ورزش‌های مقاومتی مثل بدنسازی نه تنها در فاز حاد کووید، بلکه تا مدتی بعد و دست کم ۴ تا ۶ هفته پس از بیماری اصلا توصیه نمی‌شود. حتی بیماران برای انجام آزمایشی این ورزش‌های سنگین هم در این مدت اقدام نکنند. اما بی‌حرکتی مطلق به هیچ وجه درست نیست.
تداخل دارویی بیماران قلبی در زمان ابتلا به کرونا چطور است؟ باید همان داروهای همیشگی خود را ادامه دهند یا نه؟
مصرف داروهای قلبی باید سر جای خودش باشد. اتفاقا اگر دارویی برای مقابله با کرونا لازم است به فرد بیمار قلبی داده شود که آن دارو ممکن است عارضه‌ای بر قلب داشته باشد باید آن را محدود کنیم. چون شواهد بر روی داروی کرونا خیلی قوی نیست. اما روی داروهای قلبی و این که چقدر ریسک زنده بودن فرد را افزایش می‌دهد ثابت شده است. پس داروهای قلبی سر جای خودش هست، مگر در موارد خاص. مثلا این که پلاکت فرد افتاده باشد. در این حالت توصیه می‌شود آسپیرین با نظر پزشک برای مدتی مصرف نشود. یا وقتی که فرد افت فشار دارد مصرف داروهای مربوط به کنترل فشار خون باید کم و حتی متوقف شود. در غیر این صورت مصرف باید سر جای خودش باشد و داروی کرونا را بر اساس عوارض قلبی باید تنظیم کرد.
تغذیه مناسب برای بیماران قلبی در زمان ابتلا به کرونا چیست؟
مصرف مواد غذایی که سطح پتاسیم و کلسیم بدن را زیاد کنند توصیه می‌شود. پتاسیم و کلسیم بیشتر در یک سری میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد. در شیر هم هست. این سری از مواد غذایی باعث می‌شود سطح فشار خون و آسیب به عضله قلب به حداقل برسد. از سوی دیگر محدودیت جدی مصرف نمک هم بیشتر تأکید می‌شود. چون بدن در فاز احتباسی قرار دارد و مصرف نمک زیاد احتباس بیشتری می‌طلبد. به همین دلیل ممکن است قلبی که در تلاش بیشتر از حد است، توان کنترل این حجم زیاد نمک و آب پس از آن را در خودش نداشته باشد و احتمال دارد در فاز عرضه ثابت و تقاضای زیاد بیفتد و آسیب بیشتری ببیند.
با توجه به این که در زمان ابتلا به کرونا فرد دچار بیمار قلبی احتمال دارد احساس فشار تنفسی ناشی از کرونا را با علائم بیماری قلبی خود اشتباه بگیرد، چه مواردی برای تشخیص زودهنگام توصیه می‌شود؟
خط قرمزهایی مانند اشباع اکسیژن خون، ضربان و فشار خون بابت علائم اولیه وجود دارد. وقتی اکسیژن از ۹۳ پایین‌تر برود، فشار پایین بیاید،، ضربان قلب بالای ۱۰۰ شود باید نشانه‌ها را جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد. در علائم حیاتی اولیه هر آسیبی وجود داشت حتما باید یک بررسی دقیق انجام شود.
شاید هم بررسی‌های اختصاصی‌تر مرتبط با قلب نیاز باشد ، اما برای بیمارانی که کمی بدحال‌تر هستند پزشک برخی آیتم‌های آزمایشگاهی مانند آنزیم آسیب عضله قلب، آنزیم التهاب عضله قلب مرتبط با آسیب قلب را درخواست می‌کند. ممکن است در این مرحله آسیب‌های کووید خودش را نشان دهد. یا در علائم اولیه یا آزمایش‌هایی که انجام می‌شود خط قرمزهایی دیده شود. در غیر این صورت فرد باید به علائم جدید خود توجه کنند. مثل درد جدید و نفس‌تنگی جدید.
چقدر طول می‌کشد علائم کرونا در بیماران قلبی از بین برود؟
افرادی که درگیر کرونا شدند و در فاز حاد بیماری قرار گرفتند ممکن است تا مدت‌ها بعد علامت‌دار باشند. تجربه کسب شده در همه‌گیری و مواجه شدن با افرادی که به فاز حاد درگیری رسیدند نشان می‌دهد، عموما در این افراد علائم اولیه تا حدود سه هفته ممکن است ادامه یابد. اما بعد از آن هر علامت جدیدی قابل توجه است. در مورد انتهای دوران عوارض هم تجربه ماه‌های اخیر نشان می‌دهد ممکن است این دوره چند ماه طول بکشد. ما بیمارانی داریم که ۶ تا ۱۲ ماه بعد از ابتلای اولیه با یک سری علائم جدید یا ادامه علائم اولیه مواجه بودند. در این بیماران هنوز پیامدهایی هست که می‌توانیم به کووید ربط بدیم. حتی ۶ تا ۹ ماه بعد از ابتلا به کووید در عکسبرداری‌های دقیق ام‌ارای التهاب دیده شد. به همین دلیل انتهای دوره عوارض را دقیق نمی‌شود عنوان کرد و تا مدت‌ها این علائم ممکن است وجود داشته باشد.
در دوره پساکرونا عمده مراجعات پزشکی این بیماران مربوط به همین بیماران است که بعد از دو سه هفته علائم پیدا می‌کنند. این پیامدها ممکن است تا ماه‌ها بعد از کرونا دیده شود. آماری که می‌خواهم بگویم کمی نگران‌کننده است، اما بررسی‌ها و مشاهده ام‌آرآی حدود ۷۰ درصد بیمارانی که حتی درگیری‌های خفیف داشتند و بستری نشدند هم نشان می‌دهد بعد از دو تا سه ماه همچنان التهاب‌هایی در عضله قلب دارند. این عوارض ممکن است تا مدت‌ها همراه بیمار باشد، حتی اگر علامت جدی ایجاد نکند.
در صورت ابتلای بیمار قلبی به کرونا زمان طلایی مراجعه پزشک برای پیشگیری از تشدید بیماری چه زمانی است؟
علائم حیاتی اولیه شامل فشار خون و اکسیژن خون خط قرمزهایی است که به محض اختلال در آن‌ها باید به پزشک مراجعه کنند. هر کدام از این علائم از حالت نرمال تغییر کند نیاز به مراجعه ضروری است. در برخی موارد هم ممکن است افراد در حد یک سرماخوردگی عفونی درگیر شوند و نیازی به بستری نباشد. برای این افراد آزمایش‌هایی درخواست می‌شود تا مشخص شود کرونا چقدر آسیب ایجاد کرده است.
مشاهدات ما نشان می‌دهد اوایل که شروع همه‌گیری بود مراجعات بیمارستانی بیماران قلبی ۴۰ تا ۴۶ درصد کمتر شده بود. در حالی که بعد مشخص شد درگیری با کووید احتمال عوارض قلبی را ۳ تا ۶ برابر بیشتر می‌کند. یعنی در افراد آسیب ایجاد می‌شد، اما از ترس ابتلا به کرونا به بیمارستان نمی‌آمدند. البته هر چه زمان گذشت زندگی در شرایط کرونا عادی‌تر شد و ترس اولیه ریخت. خوشبختانه اکنون بیماران با مشاهده علائم اولیه قلبی در منزل نمی‌مانند. همچنان توصیه می‌کنیم این موضوع را جدی بگیرند. چون خطر در خانه ماندن در این شرایط در صورت مشاهده علائم کرونا بسیار بیشتر از ابتلا به کروناست. یعنی از ترس ابتلا به کرونا مراجعه را کم نکنند.
تجربه نشان می‌دهد که نوع رفتار سویه‌های مختلف کرونا با بیماران قلبی نیز متفاوت است. در پیک اول و دوم آسیب مستقیم به عضله قلب و ضعف کارکرد قلب یا نارسایی قلبی را بیشتر در بیماران جوان و افرادی که هیچ بیماری زمینه ای نداشتند می‌دیدیم. یک آسیب عضله قلب را داشتیم که با فرمی مانند شوک تا فرم‌های خفیف‌تر که ضعف عضله قلب بود دیده می‌شد. کمی جلوتر که آمدیم درگیری عضله قلب را کمتر به صورت مستقیم و افت پمپاژ دیدیم. اما در پیک چهارم و پنجم باز هم بیماران جوان زیادی را داشتیم که با حالت‌هایی مثل افت پمپاژ قلب مراجعه کرده بودند. یعنی بسته به جنس و ژنوم ویروس آسیب در زمان‌های مختلف به صورت‌های گوناگون دیده شد.
طی موج‌های قبلی لخته شدن خون را زیاد نداشتیم ، اما در موج پنجم یعنی دقیقا زمانی که راه جلوگیری از لخته شدن خون را یاد گرفتیم و یکی از درمان‌های اولیه کووید شد، این عارضه را بیشتر دیدیم. یعنی شکل و رنگ درگیری قلبی با کرونا متفاوت شده و حالت‌های متفاوت دیده می‌شود. هر زمان هر کدام از این علائم مانند درد جدید، تنگی نفس، افت فشار یا افزایش غیرطبیعی ضربان در بیماران قلبی احساس شد بدون ترس از کرونا باید به پزشک و مرکز درمانی مراجعه کنند. فرد خودش مبتلا به کروناست و می‌گوید از ترس ابتلا به کرونا به بیمارستان نمی‌رود. این از نظر پزشکی توجیهی ندارد. خودش آسیب دیده و نباید آسیب جدیدی به بدنش اضافه کند.
بعضی از بیماران قلبی می‌گویند پس از تزریق واکسن احساس تیر کشیدن در ناحیه قلب می‌کنند. آیا واکسن برای بیماران قلبی عارضه دارد؟
به هر حال واکسن تغییری موقت در بدن ایجاد می‌کند ، اما این که شخصی واکسن زده باشد و آسیب مستقیم به قلبش وارد شود در دنیا در حد گزارش‌های بسیار نادر و موردی دیده شده است. یعنی خیلی خیلی نادر است که بعد از واکسن فرد دچار التهاب جدار اطراف قلب یا آسیب عضله قلب شود. اما به هر حال ممکن است استرسی در بدن ایجاد شده باشد. نمی‌توان احتمال عارضه را صفر در نظر گرفت. حالا ممکن است از استرس تزریق باشد، یا استرس در بدن فرد افزایش فشار ایجاد کند. با این حال نمی‌توان گفت افراد واکسن نزنند و اصلا مراجعه نداشته باشند. اگر علائمی داشتند حتما مراجعه و مشورت داشته باشند. اما احتمال بسیار بعید است که بخواهد آسیب جدی بزند.
تحقیقی اخیراً در کشور خودمان انجام شد و دیدند واکسیناسیون از هر نوعی توانست ۸۸.۶ درصد از کوویدهای شدید منجر به بستری جلوگیری کند. چه افرادی کووید شدید منجر به بستری می‌گیرند؟ بیشتر کسانی هستند که بیماری‌های قلبی عروقی زمینه‌ای دارند. یعنی بیماری رگ قلب، عضله قلب، فشار خون، لخته در سیستم شریانی و وریدی. یا افرادی که سابقه جراحی قلبی داشتند. همه این‌ها شامل بیماری قلبی می‌شوند که اگر درگیر کرونا شوند به فرم شدید آن مبتلا خواهند شد، پس در اولویت تزریق واکسن هستند و توصیه می‌شود که واکسن بزنند.
یک خط قرمز هم در این بین وجود دارد. همین بیماران اگر با تشدید درد یا تنگی‌نفس غیرعادی مواجه شدند و تفاوتی نسبت به قبل داشتند که آن‌ها را از فاز ثابت بیماری خارج کرده حتما پیش از تزریق با پزشک مشورت کنند.
بیمارانی که عمل قلب باز کردند چه مدت بعد از جراحی می‌توانند واکسن تزریق کنند؟
زمان مشخصی را جایی در این زمینه ندیدم که از چه زمانی بعد از جراحی قلبی می‌توان واکسن تزریق کرد. ما به بیمارانی که استنت(فنر) قلبی گذاشتند می‌گوییم دو تا چهار هفته صبر کنند و بعد واکسن بزنند. در مورد جراحی قلب فکر نمی‌کنم منعی برای زمان‌بندی داشته باشیم.
آیا واکسن خاصی را برای افرادی که دچار این بیماری‌های قلبی هستند یا جراحی و آنژیو داشتند توصیه می‌شود؟
به بیمارانی که اخیراً از فاز حاد کرونا خارج شدند یا بیماری‌شان وارد حاد جدی‌تری شد که نیاز به تشدید دارو داشت و حالت‌هایی مانند افت پمپاژ و نارسایی و سکته داشتند توصیه می‌شود واکسن‌هایی تزریق کنند که بدن‌شان را در فاز التهابی جدیدی قرار ندهد تا بدن وادار به کار اضافه نشود. واکسن‌هایی که خیلی این واکنش‌ها را داشتند شامل سری آسترازنکا هستند. البته هیچ توصیه‌ای بر اساس شواهد دقیق وجود ندارد که بگوییم حتما چه واکسنی منع و چه واکسنی تزریق شود. بر اساس مشاهدات خودمان و تجربه می‌گوییم برای افرادی که در فاز حاد هستند ترجیح داده می‌شود واکسن‌هایی که واکنش التهابی شدیدتری دارند را تزریق نکنند. اما حتما واکسینه شوند.
آیا گزارش هم شده که تزریق واکسن از هر نوع در بیماران قلبی منجر به تشدید بیماری و فوت شود؟
این هم در دنیا در حد موردی، بسیار معدود و گزارش مورد است و شایع نیست. فرد باید هشیار باشد که در زمان حاد بیماری از نظر تشدید یک علامت واکسن نزند. شاید التهاب ناشی از واکسن عامل محرک برای یک آسیب جدی باشد. مواردی مانند التهاب پرده اطراف قلب، افت پمپاژ یا سکته قلبی بود. اما در دنیا بسیار نادر و موردی دیده شد و شایع نبود.
بعضی‌ها منتظرند که واکسن خاصی بیاید تا تزریق کنند. در بیماران قلبی این انتظار می‌تواند خطر را بیشتر کند؟
مطالعه‌ای که پیش‌تر به آن اشاره کردم نشان می‌دهد واکسیناسیون از هر نوعی سبب کاهش بستری شد. یعنی ارزیابی و پژوهش بین انواع و اقسام واکسن‌ها انجام شد. واقعا واکسیناسیون از هر نوعی اثرگذار است و منجر به کاهش ابتلا از نوع جدی بیماری می‌شود.
بعضی افراد می‌گویند واکسن لخته ایجاد می‌کند و به خاطر همین واکسن نمی‌زنند. مشاهدات نشان می‌دهد در افرادی که به کرونا مبتلا می‌شوند، احتمال تشکیل لخته خون بسیار بیشتر از زمانی است که بر اثر زدن واکسن دچار لخته شوند. گزارش ایجاد لخته پس از زدن واکسن که برای بخشی از جامعه برجسته شده خیلی نادر است. از آن سو احتمال ایجاد لخته توسط کرونا بسیار بالاست. بنابراین می‌بینیم می‌ارزد که واکسن بزنیم. یعنی از ترس ایجاد لخته خودمان را از واکسیناسیون محروم نکنیم. البته خوشبختانه هر چه می‌گذرد این تابوها در جامعه بیشتر شکسته می‌شود و افراد بیشتری به سمت واکسیناسیون می‌روند و این خوشحال کننده است.
بیماران قلبی مبتلا به کرونا پس از بهبود برای چکاپ نیاز به مراجعه به پزشک قلب دارند؟
بر اساس علائم این نیاز تشخیص داده می‌شود. اگر علامتی جدید ایجاد شد یا علامتی قبلی او را آزار می‌دهد باید مراجعه کند. عموما علائم اولیه تا سه هفته پس از کرونا وجود دارد. اگر ادامه‌دار شد و درد قفسه سینه یا تپش قلب و تنگی نفس ادامه داشت قاعدتا درست است که به پزشک مراجعه شود. از افرادی که مدتی بعد از بیماری علائم دارند نیز آماری گرفته شد و دیدند حدود ۲۵ درصد افراد چند هفته پس از فاز حاد کرونا نیز فرم‌های جدیدتری به خود می‌گیرند. این گروه از افراد عاقلانه است که مراجعه داشته باشند.
وقتی بهبودی از کرونا حاصل شد چطور قلب را تقویت کنیم یا برای ضعیف‌تر نشدن چه اقداماتی انجام دهیم؟
طی ۴ تا ۶ هفته بعد از ابتلا ورزش‌های سنگین انجام نشود. مواد غذایی حاوی پتاسیم و کلسیم مانند میوه و شیر و سبزیجات که به تقویت قلب کمک می‌کند مصرف شود. به آن‌هایی که درگیری شدیدی با کرونا داشتند و بستری شدند یا در آی سی یو تحت درمان قرار گرفتند یک سری داروهایی برای مدت دو هفته داده می‌شود. برای بیمارانی هم که چند هفته استراحت مطلق بودند تا یکی دو هفته داروهای ضد انعقادی بابت خطر ابتلا به لخته تجویز می‌شود. مصرف دارو را باید جدی بگیرند. بقیه توصیه‌ها هم روتین است.
مصرف آسپیرین‌ها در زمان ابتلا به کرونا و پیش و پس از آن برای بیماران قلبی عارضه‌ای دارد؟
اوایل کرونا شواهد قوی از بابت این که چه داروهایی مفید است وجود نداشت ، اما خطر تجمع پلاکتی در عروق بیماران مشاهده شده بود که حالت‌های سکته قلبی و لخته در شریان‌ها را ایجاد می‌کرد. شایع‌ترین دارویی که در دسترس قرار داشت هم آسپیرین بود. ضمن این که آسپیرین اثرات ضد التهابی هم دارد. در فاز حاد بیماری این دارو به بیماران داده می‌شد و تا مدتی بعد می‌گفتند مصرف را ادامه دهند. هنوز هیچ توصیه پزشکی که حتما و الزاما این دارو داده شود وجود ندارد ، اما روی همین شواهدی که دیده شده و کارهایی که کردند و اثرات مثبتی دیدند دارو تجویز می‌شود و هنوز جایگزین بهتری هم نیامده است. حتی به جوان‌ترها در چند هفته بعد از ابتلا بر اساس تجاربی که در جامعه پزشکی هست نیز مصرف این دارو تجویز می‌شود.
در دوره تزریق واکسن چطور؟
هر کسی که آسپیرین یا داروی ضد انعقاد می‌خورد در زمان واکسیناسیون هم داروی خودش را ادامه دهد. هیچ قطع دارویی نباید داشته باشد. نهایتا ممکن است محل تزریق کمی کبود یا خون‌مرده جمع شود یا درد داشته باشد. توصیه به قطع آسپیرین و داروهای ضد انعقاد نمی‌شود.
پیامدهایی هم ممکن است وجود داشته باشد که نشانه مستقیم قلبی در فرد ایجاد نکند، اما به شکل دیگری دیده شود؟
شکایت‌هایی داریم که فرد می‌گوید کمی فعالیت می‌کنم و زود خسته می‌شوم. یا زود دچار تپش قلب می‌شوم، یا وقتی از جا بلند می‌شوم سرگیجه وضعیتی دارم و کمی که می‌ایستم باید بنشینم. توان قبل را ندارم و زود قلبم به تپش می‌افتد. این شکایت‌ها واقعی است. چون سیستم عصبی بدن که ما را سر پا نگه می‌دارد دچار درگیری التهابی شده و کارکردش مختل شده است. فرم‌های جدی‌تر ممکن است به سنکوپ منجر شود. این ریشه پزشکی دارد و آسیب است. توصیه می‌شود مصرف مایعات کافی باشد و تا زمانی که این حالت وجود دارد زیاد سرپا نایستند.
از طرفی بیمارانی که درگیری ریوی جدی داشتند یا کووید منجر شد بافت ریه‌اشان فیبروزه شود و آسیب جدی ممکن است ماه‌ها بعد از کرونا با نشانه‌هایی مانند تنگی نفس مواجه شوند که اگر ادامه‌دار بود باید حتما به پزشک مراجعه کنند. ممکن است شریان ریه که پل ارتباطی بین قلب و ریه است دچار پرفشاری شود که فرمی از بیماری قلبی است. این افراد ممکن است شکایت‌شان تنگی نفس یا درد باشد که در اکوی قلب مشخص می‌شود. پس کسانی که پس از دو سه ماه علائم اولیه درد و نفس‌تنگی‌شان ادامه‌دار شد ممکن است افزایش فشار شریان ریه را داشته باشند.
اگر بعد از کرونا افرادی دچار علائمی مانند فرم شدید تنگی نفس و افت فشار و خستگی مفرط هستند حتما به متخصص قلب مراجعه داشته باشند که چکاپ کلی داشته باشند. نمی‌شود بمیاری قلبی را شوخی گرفت. اگر ساده بگذریم پیامدهای بیشتری خواهد داشت.