بیماری آلزایمر یک نوع اختلال عملکرد مغزی است که بتدریج توانایی‌های ذهنی بیمار تحلیل می‌رود. بارزترین نوع از انواع مختلف زوال عقل، اختلال حافظه است. اختلال حافظه معمولاً بتدریج ایجاد شده و پیشرفت می‌کند. در ابتدا اختلال حافظه به وقایع و آموخته‌های اخیر محدود می‌شود اما بتدریج خاطرات قدیمی هم آسیب می‌بینند. برای نمونه بیمار پاسخ، پرسشی را که چند لحظه قبل پرسیده‌است، فراموش می‌کند و دوباره همان سؤال را می‌پرسد. بیمار وسایلش را گم می‌کند و نمی‌داند کجا گذاشته است. در واقع بروز اختلال در حافظه و روند تفکر سبب آسیب عملکردهای اجتماعی و شخصی بیمار شده و در نتیجه ممکن است که سبب افسردگی، عصبانیت و پرخاشگری بیمار شود.
به منظور بالا بردن آگاهی عموم مردم همه ساله ۲۱ سپتامبر مصادف با ۳۰ شهریور مراسم‌ها و همایش‌های مختلف در خصوص این بیماری برگزار می‌شود و این روز را با نام روز جهانی آلزایمر نامگذار کردند.
عوامل مؤثر در ابتلاء به بیماری آلزایمر
یکی از نخستین و مهم ترین عوامل ابتلا به بیماری آلزایمر؛ سن است. باید اذعان داشت در بیماری آلزایمر یکی از عواملی که اغلب نادیده گرفته شده، سن است. حتی در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد این بیماری هستند به ندرت این بیماری پیش از ۵۵ سالگی بروز می کند و یک روند تحلیل نورونی وابسته به سن مشاهده می گردد. به نحوی که ۱۰ درصد افراد بالای ۶۰ سال و تقریباً ۴۰ درصد افراد بالای۸۰ سال از این بیماری رنج می‌برند. تحقیقات نشان می‌دهد که متوسط طول عمر بیمار پس از شروع علایم حدود ۱۰ سال است.
ژنتیک از دیگر دلایل رایج این نوع بیماری است. در ۵۰ درصد بیماران مبتلا به بیماری آلزایمر حداقل یک ارتباط نسبی درجۀ اول با افراد مبتلا به زوال عقل وجود دارد. مطالعات زیادی نشان می‌دهد که وجود یک فرد بیمار در فامیل، ریسک ابتلا به این بیماری را تا چهار برابر افزایش می‌دهد.
جنسیت از دیگر عواملی هست که در ابتلا به بیماری آلزایمر باید بدان توجه کرد. بر طبق مطالعات انجام شده شیوع بیماری آلزایمر در زنان نسبت به مردان بیشتر است. این تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال ابتلا زنان با ژنوتیپ هتروزیگوس آپولیپوپروتئین نسبت به مردان با همین ژنوتیپ بیشتر است. از طرفی برخی تحقیقات نشان می‌دهد، کمبود استروژن و سایر تغییرات هورمونی در زنان یائسه به خودی خود یا در کنار سایر عوامل می‌تواند از علل افزایش بیماری آلزایمر در زنان باشد. [۱]
علاوه بر این موارد، مطالعه جدید محققان دانشگاه کالیفرنیا نشان می‌دهد که افسردگی شدید به شکل قابل توجهی موجب افزایش ریسک بروز زوال عقل در افراد سالمند می‌شود. افسردگی در سالمندان می‌تواند با علایمی مانند آلزایمر بروز کند. مصرف زیاد نمک یکی دیگر از عوامل تجدید کننده آلزایمر است. مصرف زیاد نمک، موجب مصرف اکسیژن مغز شده و خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد. همچنین براساس یافته‌های دانشمندان افزایش علایم اضطراب می‌تواند از نشانه‌های اولیه بیماری آلزایمر باشد. از دیگر فاکتورها شناخته‌شده برای پیشرفت آلزایمر مصرف دخانیات است. با مصرف سیگار ظرفیت خون‌رسانی سیستم گردش خون به ویژه عروق مغزی در مقایسه با افراد غیرسیگاری کاهش می‌یابد که همین عارضه در نهایت زمینه را برای بروز آلزایمر آماده می‌کند. ضربه مغزی هم ممکن است که فرد را دچار آلزایمر کند. به خصوص اگر ضربه مغزی به دفعات تکرار شود یا سبب از دست رفتن هوشیاری گردد. احتمال ابتلا به آلزایمر با داشتن بیماری های قلب و عروق نظیر فشارخون، سکته قلبی، کلسترول بالا و دیابت افزایش می یابد.
علی ناظری روانپزشک و استادیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در خصوص مراحل بیماری آلزایمر می‌گوید: آلزایمر۶ تا ۷ مرحله دارد. از حالت‌های خفیف شروع می‌شود و به حالت‌های شدید می‌رسد. در مرحله اول ممکن است با بیمارانی مواجه باشیم که در حافظه کوتاه مدتشان، مشکلاتی پیدا شده است، به طوری که نمی‌دانند وسایل‌شان را کجا گذاشته‌اند یا دیشب چه غذایی خورده‌اند و شماره تلفن‌ها را نمی‌توانند به یاد بیاورند. بعد حافظه به تدریج بیشتر درگیر می‌شود و بیمار ممکن است، راه خانه‌اش را گم کند، در مراحل دیگر شخص دچار حالت‌های هذیانی و پارانوئیدی می‌شود و بدبینی و سوءظن بیمارگونه پیدا می‌کند، ممکن است که صداهایی را بشنود و حالت‌های روحی متغیری مانند خنده و گریه داشته باشد. در مرحله بعد که بیماری شدیدتر می‌شود، فرد دیگر قادر به انجام کارهای شخصی خود نیست و به عنوان مثال نمی‌تواند استحمام کند و به طور کلی کنترل خود را از دست می‌دهد، جمله بندی برایش سخت می‌شود و ممکن است که نتواند منظورش را با کلمات بیان کند. این بیماران در بیشتر مواقع سکوت می‌کنند، کلافه هستند، زیاد راه می‌روند، کارهای تکراری انجام می‌دهند و جمله‌هایی را مدام تکرار می‌کنند و زیر لب یا با صدای بلند با دیگران حرف می‌زنند. بیماران ممکن است که پرخاشگر شوند، آداب اجتماعی که سابق براین انجام می‌دادند، انجام ندهند. این کارها ممکن است از بیماری سربزند که مهار گسیخته است و در نهایت این بیماران زمینگیر می‌شوند و تمامی این علامت‌ها با ضعف جسمی گسترده که ناشی از زمینگیر شدن است، همراه می‌شود. این مرحله از مراحل انتهایی بیماری است و نمی‌توان انتظار داشت که بیمار مدت زمان بیشتری زنده بماند.
استراتژی پیشگیرانه در مقابل بیماری آلزایمر
راه‌های پیشگیری زیادی برای آلزایمر گفته شده است، برای نمونه بسیاری از محققان بر این باور هستند که در ابتدای بیماری از تقویت کننده های حافظه برای بیمار استفاده کنید، برای مثال اگر سوالی را تکرار می کند، تاریخ و روز و عکس هایی را برای بیمار همراه پاسخ به سوالش یاد آوری کنید. اگر رفتار پرخاشگرانه دارد ببینید چه حادثه ای رخ داده که باعث این رفتار شده. به علت کاهش حافظه و سردرگمی ممکن است، بیمار نسبت به اطرافیان احساس بدبینی کند یا به آنها تهمت دزدی بزند، بنابراین برای بیماران مبتلا به آلزایمر حوصله کنید و انعطاف داشته باشید.
مهم‌ترین مسایلی که می‌تواند، ریسک فاکتورها آلزایمر را تشدید کند، عبارتند از روش زندگی، که باید آن را تغییر داد و سعی شود که بیشتر از مواد غذایی گیاهی، سبزیجات، میوه، غلات و گوشت سفید استفاده شود و از مصرف غذاهای آماده، نوشابه‌های گازدار و روغن‌های اشباع دوری کنند و نیز روزی حداقل ۲۰ دقیقه پیاده‌روی کنند. در واقع بر طبق مطالعات جدید دانشگاه گوته فرانکفورت ورزش کردن تاثیر زیادی به سوخت و ساز مغز می‌گذارد و می‌تواند از تحلیل رفتن کارایی شناختی و زوال عقلی جلوگیری کند. همچنین مطالعاتی که در ۲۰۱۸ میلادی انتشار یافته نشان می‌دهد که فعالیت فیزیکی مانند پیاده‌روی بر ساختار مغز تاثیر می‌گذارد. بنابراین برداشتن ۴ هزار قدم در طول روز از اختلال حواس جلوگیری می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مصرف میوه بلوبری، چای سبز و قهوه می‌تواند با پیشگیری از زوال عقلی و بهبود قدرت حافظه به سلامت مغز کمک کند. همچنین چند دقیقه آفتاب صبح روزانه و جذب ویتامین D می تواند به بهبود عملکرد مغز کمک کند. همچنین سیب و زردچوبه ۲ ماده غذایی هستند که با عنوان دشمنان آلزایمر از آنها نام می‌برند. محققان دریافته‌اند زردچوبه، پروتئینی را که موجب ایجاد بیماری آلزایمر می‌شود، در مغز تجزیه می‌کند و از رسوب آن که سبب تخریب بافت مغز می‌شود، پیشگیری به عمل می‌آورد.
منابع:
[۱] . برای اطلاع بیشتر ر. ک مقاله بیماری آلزایمر: پیشینه، وضعیت حال و آینده، نوشته هدی پسند مژده، فاطمه علی پور، مریم برهانی حقیقی، نشریه علوم اعصاب شفای خاتم، تابستان ۱۳۹۵ , دوره ۴ , شماره ۳ ; صفحه ۷۰ تا صفحه ۸۰.