استاد محمدرضا شجریان که خسرو آواز ایران لقب گرفته بود در اول مهر ماه سال ۱۳۱۹ در مشهد زاده شد و ۱۷ مهرماه ۱۳۹۹ خاموش شد. امروز اول مهر ۱۴۰۰ نخستین زادروز این موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز، خواننده و خوشنویس ایران زمین، بدون حضور اوست. وی در طول فعالیت هنری خود حدود ۶۰ آلبوم موسیقی تولید و بیش از ده‌ها کنسرت داخلی و بین المللی را اجرا کرد.
کیوان مهرگان روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا، اظهار داشت: زنده یاد محمدرضا شجریان همچون حافظ، سعدی، خیام، مولانا و دیگر عناصر هویت بخش فرهنگی ما به شاخصه ای برای دوری، نزدیکی، شناخت و درک فرهنگ ایرانی تبدیل شده است؛ در ممالک غربی یک کار پسندیده این است که برای مشاهیری در سطح و جایگاه شجریان، بنیادی برای پیگیری فعالیت های آنان راه اندازی می شود؛ بنابراین، تا دیر نشده است باید بنیاد شجریان هم تاسیس شود.
مستند ۱۲۹ دقیقه سیاوش در آتش
مهرگان درباره مستند ۱۲۹ دقیقه ای زندگی زنده یاد محمدرضا شجریان با نام سیاوش در آتش، گفت: در مستند سیاوش در آتش، کوشیدم از زاویه دید متفاوتی زندگی اجتماعی استاد محمدرضا شجریان را مرور کنم. به نظر من این زندگی اجتماعی ترجمه یک زندگی سیاسی، حزبی و جناحی نیست بلکه با مرور این زندگی می فهمیم استاد شجریان از همان اوایل کار حرفه ای خود، معیاری به نام «مردم» برای فعالیت هنری داشت.
وی با بیان اینکه شجریان هر کاری که انجام می داد، آن را با استاندارد مردم می سنجید، گفت: هیچ دوره از زندگی استاد شجریان را نمی توانیم پیدا کنیم که نسبت به مردم بی تفاوت یا مقابل آنها باشد. در همه ۶۰ سال گذشته شجریان سمت مردم و سمت درست تاریخ ایستاده است.
مهرگان تاکید کرد: این موضوع به ذکاوت، درایت، دوراندیشی، تعلیم و تربیت ویژه او بر می گردد. شجریان جامعه ایرانی را با همه پیچیدگی ها و ظرایفش به خوبی می شناخت و نبض این جامعه را همیشه در دست داشت. یکی از هزاران دلیلی که او به قلب های ایرانیان راه پیدا کرد، به همین برمی گردد که شناخت درست و عمیقی از جامعه ایرانی داشت.
پخش مستند در جشنواره سینما حقیقت
مهرگان درباره پخش این مستند، خاطرنشان کرد: در ایران امکانات زیادی برای پخش سینمای مستند مستقل نداریم؛ بنابراین جایی که برای عرضه نخستین این فیلم مناسب به نظر می رسد، جشنواره سینما حقیقت است. از آنجایی که جشنواره شرط «اولین نمایش را در جشنواره» تعیین کرد و با وجود اینکه این فیلم از سال گذشته آماده بود اما به دلیل اهمیتی که برای جشنواره سینما حقیقت قائل هستم، تصمیم به ثبت نام و شرکت در جشنواره امسال گرفتم.
کارگردان مستند سیاوش در آتش ابراز امیدواری کرد که این فیلم در جشنواره اکران شود و مورد استقبال مخاطبان قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه منتظر تعیین هیات انتخاب جشنواره هستیم، ادامه داد: بعد از پخش این مستند در آذرماه ۱۴۰۰ در جشنواره سینما حقیقت، مدیران هنر و تجربه را برای اکران نوروزی این مستند متقاعد می کنیم.
این مستند ساز، استقبال همکاران و دوستان شجریان در ساخت مستند سیاوش در آتش را خوب توصیف کرد و افزود: در این زمینه، نام استاد شجریان راهگشا بود و هر کدام از دوستان استاد در داخل یا خارج از کشور که از ساخت این مستند مطلع می شدند، با رضایت می پذیرفتند و با ما همکاری می کردند.
انتشار تصاویر دیده نشده از شجریان در مستند سیاوش در آتش
وی افزود: با وجود اینکه بخشی از تصویربرداری این مستند در دوره کرونا و قبل از شروع فرایند واکسیناسیون انجام شد، اما همکاران زنده یاد شجریان برای حضور در این فیلم همکاری کردند؛ در صورتی که عکس یا سندی متناسب با صحبت های شان لازم بود، در اختیار قرار می دادند و کریمانه با ما در ساخت این مستند همکاری کردند.
کارگردان مستند سیاوش در آتش با اشاره به حضور استاد شجریان در این مستند، اظهار داشت: بخش هایی از این مستند در زمانی ساخته شد که مرحوم شجریان در قید حیات بود و با پخش این مستند، سخنان و تصاویری از او برای نخستین بار به نمایش در می آید که تاکنون دیده و شنیده نشده است.
مهر؛ ماه شجریان است
مهرگان در ادامه این گفت و گو با اشاره به اینکه امروز پنجشنبه اول مهرماه سالروز تولد استاد شجریان و ۱۷ مهرماه نخستین سالروز درگذشت او است، گفت: مهر، ماه شجریان است. ما در این ماه در فاصله تولد و پرواز او قرار داریم. یک سال گذشته را که در فضای مجازی و حقیقی رصد می کردم، هیچ نشانه ای دال بر غیبت استاد شجریان ندیدم.
واکنش هنرمندان به مسائل مردم کلیشه ای، شعاری، جناحی و باندی نباشد
وی ادامه داد: بعد از مرگ بسیاری از هنرمندان، متوجه فقدان آنها می شویم ولی این موضوع درباره استاد شجریان صدق نمی کند و به نظر من، او هنوز حاضر و گرمابخش محافل دوستداران خود است.
تهیه کننده مستند سیاوش در آتش اظهار داشت: به این پرسش باید پاسخ داد چرا شجریان نمی میرد و فراموش نمی شود؟ به نظر من، این امر به رابطه دو سویه او و مردم و رابطه هنر استاد با فرهنگ نامیرای حوزه تمدنی ایران بر می گردد. شجریان فهم درستی از روانشناسی و جامعه شناسی مردم ایران داشت. او می دانست مردم ایران چه انتظاری از هنرمندان خود دارند. آنها انتظار دارند هنرمندان به مسایل آنان پاسخ بدهند، در عین حال واکنش هنرمندان کلیشه ای، شعاری، جناحی و باندی نباشد.
به گفته این مستندساز، این کیمیاگری از شجریان هنرمند ممتازی ساخت؛ نگاه او همیشه به مردم و آلام آنان بود، او صدایش را در اختیار مردم می گذاشت و صدای آنان می شد.
وی درباره خط مشی زنده یاد محمدرضا شجریان، تاکید کرد: همه می دانیم شجریان خیلی راحت می توانست از موقعیت ممتاز خود در جهت کسب منافع فردی استفاده کند اما این کار را نکرد. هیچ وقت مردم را به پول، شهرت و مرتبه اجتماعی نفروخت. همین موضوع، دروازه های قلب مردم را به سوی شجریان گشود. برای همین است که یکسال پس از پرواز همیشگی او بیشتر از گذشته، عمیق تر از همیشه و با شکوه تر از هر زمانی در قلب ایرانیان جای دارد.