هفته دفاع مقدس فرصتی است، برای یادآوری و بازشناسی حماسه عظیمی که فرزندان برومند این مرز و بوم خلق کرده و قدرت پوشالی سلطه‌گران را با اراده‌ای مستحکم و ایمانی راسخ به شکست کشانده و یکی از عبرت‌های بزرگ تاریخ معاصر را ثبت کردند. این رویداد بزرگ با آثار و برکات بی‌شمار خود به منزله گنجینه‌ای ارزشمند و هویت‌ساز، باید برای همیشه زنده بماند و هدایت‌بخش نسل‌های بعدی این سرزمین قرار گیرد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت هفته دفاع مقدس با «مجتبی جعفری» از پیشکسوتان دفاع مقدس، نویسنده و مورخ جنگ گفت وگویی انجام داده است که در ادامه می خوانیم:
اگر بخواهیم امنیت، عزت و اقتدار ملی برای آینده حفظ کنیم باید به گذشته نگاه دقیقی داشته باشیم
حوادث منحصربه‌فرد زیادی در جنگ اتفاق افتاده که کمتر بازگو شده و به پیامدهای این حوادث در تاریخ بعد از جنگ تا کنون کمتر توجه شده است. اینکه ما امروز بخواهیم امنیت، عزت و اقتدار ملی را برای آینده حفظ کنیم و ارتقا بدهیم باید به گذشته هم یک نگاه دقیقی داشته باشیم. تهدیدات نظامی دشمنان، یکی از نمودهای بسیار بارز در خطر قرار گرفتن امنیت، عزت و اقتدار ملی علیه هر کشوری است که اگر این تهدیدها به عمل منجر شود و به اصطلاح جنگ واقع شود عملاً آن امنیت مورد خطر جدی قرار می گیرد و با پیروزی مهاجم کاملا از میان می رود، چون شکست در یک نبرد نظامی در نهایت نتیجه ای جز تخریب امنیت، عزت و اقتدار ملی را به دنبال نخواهد داشت. این اتفاق در کشور ما پیش آمد و به هر حال یک دشمنی پدیدار شد و ما را تهدید کرد تا از شرایط موجود در کشور طی آن زمان استفاده کند و رژیم بعث یک تهاجم گسترده زمینی، هوایی و دریایی علیه ما آغاز کرد، غافل از اینکه فاکتورهای متعددی برای مقابله با یک تهاجم نظامی وجود دارد که این فاکتورها از چشم و دید تحلیلی تصمیم‌گیرندگان دشمن پنهان مانده بود. ۳۱ شهریور دشمن با ۱۹۲ فروند هواپیمای جنگنده و فراهم کردن مقدمات قبلی به ما حمله کرد که بر اساس اسناد تاریخی سه روزه قصد تصرف خوزستان و یک هفته‌ای هم قصد اشغال تهران را داشت که با توجه به تحلیل های خود و وضعیت حاکم بر ما وصول به چنین اهدافی دور از ذهن نبود اما اتحاد ملی مانع از دستیابی دشمن به اهداف خود شد.
ما در حوزه زمینی، هوایی و دریایی با نبرد و جنگ مواجهه شدیم
در نبرد زمینی که عموما سرنوشت جنگ به پیشرفت و موفقیت در این بخش وابسته است تا حدودی نیروهای ما در مرزها مستقر بودند اما این استقرار کامل نبود چرا که ما درگیر نبرد با ضد انقلاب در شمال غرب بودیم و بسیاری از واحدهای ما هم به علت عدم پذیرش توسط مسوولان سیاسی به ویژه رییس جمهور وقت ابوالحسن بنی صدر مبنی بر اینکه عراق و دشمنان ما هیچ گاه نمی توانند جرات حمله نظامی به ما داشته باشند و جنگ را شروع کنند، نپذیرفته بودند و عمده قوای ما را برای حضور در جبهه های نبرد بسیج نکرده بودند. ضمن این که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیجی که تازه شکل گرفته بود، هم بیشتر در شمال غرب با ضد انقلاب درگیر بودند هم در شهرهای ما به تامین امنیت داخلی مبادرت می‌کردند و هنوز به صورت یگان‌های منسجم نظامی سلسله مراتبی گروهان، گردان، تیپ و لشکر تشکل پیدا نکرده بودند و نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، روی زمین مسوولیت پدافند و دفاع در مقابل هجمه زمینی دشمن را به عهده می گیرند. اگر حداقل اهدافی را که دشمن برای خودش متصور شده بود در نظر بگیریم، جداسازی خوزستان می توانست باشد اما وقتی که تقریباً تهاجم زمینی دشمن متوقف می شود در حدود ۳۴ روز پس از شروع جنگ، آن چیزی که حاصل می شود و در دست دشمن به عنوان سرزمین های اشغالی ما باقی می‌ماند در مقابل آن چیزی که دشمن در حداقل اهداف برای خودش تعیین کرده بود، بسیار ناچیز است. بزرگ ترین هدفی که دشمن توانست در این ۳۴ روز به آن دست یابد، فقط تصرف بخشی از خرمشهر بود، دشمن نتوانست خرمشهر را به طور کامل اشغال کند. این عدم توفیق دشمن در روی زمین، عمدتاً به مقاومت یگان‌های نیروی زمینی، ارتش، همراه با برادران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای مردمی و بسیجی داوطلب در جبهه باز می گردد.
ما در ابتدای جنگ زمین گیر نشدیم
در نبرد هوایی وقتی ۱۹۲ فروند هواپیمای دشمن به ما حمله کردند، قصدشان این بود که چنان هواپیماها و جنگنده ها و باندهای فرودگاه ما را بمباران کنند که ما نه تنها وسیله ای برای پرواز جهت مقابله نداشته باشیم، بلکه اگر وسیله پروازی هم موجود بود، توانایی استفاده از آن وسیله را به خاطر ایجاد رعب و وحشت نداشته باشیم. جالب است که بدانید، وقتی ساعت ۱۰ صبح این ۱۹۲ فروند هواپیمای دشمن ما را بمباران کردند در کمتر از هفت ساعت از ۲ پایگاه ما در همدان و بوشهر در ساعت چهار بعد از ظهر، هشت فروند هواپیما بلند شدند و ضربه ابتدایی را به دشمن زدند تا بدانند که ما زمین گیر نشدیم. اما اتفاق بعدی چی بود؟ ۱۴۰ فروند هواپیما که در بعضی از آثار تاریخی ۲۰۰ فروند هواپیما ذکر شده است، اقدام به انجام عملیاتی به نام کمان ۹۹ کردند که ۱۴۰ فروند آن جنگنده ای بود که از مرز ما عبور کردند و نقاط بسیار زیادی از عراق را مورد هدف قرار دادند و در از بین بردن نیروی هوایی دشمن بسیار موثر واقع شدند که دشمن نتواند از نیروهای زمینی خود که به سمت شهرهای ما می‌آمدند، پشتیبانی کنند و این نیروهای زمینی در مواضع نامناسبی در مقابل یگان های نیروی زمینی ما متوقف شوند و دیگر پیشروی نکنند.
اما در صحنه دریایی وضعیت کاملاً متفاوت بود در ۷ آذر ۱۳۵۹خورشیدی در حالی که تقریباً ۶۸ روز از جنگ گذشته عملیاتی به نام «مروارید» و ناوچه «پیکان» با فرماندهی شهید محمد ابراهیم همتی اجرا شد که نیروی هوایی اسکله های البکر و الامیه عراق را چنان از میان می‌برند که نیروی دریایی دشمن تا پایان جنگ و بعد از آن هم دیگر در خلیج همیشه فارس هیچ حرکتی نکرد. این نشان داد که از همان نخستین روز جنگ ما قهرمان و پیروز این میدان بودیم و مانع از این شدیم که دشمن به اهداف پلید خود برسد. این مقاومت، ایستادگی، ایثار و شهادت که صحنه های زیبایی را در تاریخ ما به یادگار گذاشته است، موجب ارتقاء امنیت، عزت و اقتدار ملی ما شد. در بیان داستان این جنگ، حوادثی شبیه این موارد که اشاره شد، آنقدر زیاد است که فرصت های بیشتری را می طلبد تا راجع به آنها صحبت کرد.
باید درس ها و دستاوردهای دفاع مقدس را با شرایط حال و آینده کشور پیوند دهیم
اکنون هشت سال دفاع مقدس به پایان رسیده است و سالیان زیادی هم از آن می گذرد و ما برای ادامه مسیر زندگی به سمت آینده با شرایط ویژه‌ای در کشور روبرو هستیم. اگر بتوانیم درس ها و دستاوردهای دفاع مقدس را با شرایط حال و آینده کشور پیوند دهیم به ویژه در قسمت مقاومت چه مقاومت به مفهوم پایداری برای رسیدن به ثبات همه جانبه در کشور، چه مقاومت به معنی خاص در مقابل هجمه های نظامی که اطراف ما وجود دارد آنوقت ما می توانیم در تاریخ به دفاع مقدس به چشم یک افتخار نگاه کنیم یعنی اگر از این دستاوردها درس بگیریم، برای ما اهمیت دارد اگر نه قصه و داستانی است که در تاریخ اتفاق افتاده باشد و سر جای خودش باقی بماند.
درس های دفاع مقدس
عمده ترین درس دفاع مقدس به نظر من به عنوان یک مورخ خودکفایی، خوداتکایی، بر خود متکی بودن و با حداقل امکانات، حداکثر نتیجه را به دست آوردن، است. چون روی پای خودمان ایستادیم وگرنه دشمن باید به تمام اهدافش در این جنگ می‌رسید. مهمترین محور ایستادگی و مقاومت ما، فرماندهی حضرت امام خمینی (ره) بود که ایشان با رهبری کاریزمایی خود راه مقاومت را برای ما آشکار کردند.
نسل امروز باید از قهرمانی های جنگ الگو بسازد
حال چگونه می‌توان این درس ها و دستاورد ها را نشان دهیم، خیلی آشکار است. این وظیفه رسانه ها است. در رسانه اعم از تمام وسایل ارتباط جمعی که می تواند به انتقال مفاهیم در جامعه بپردازد از صدا و سیما، سینما و تئاتر گرفته تا روزنامه و خبرگزاری ها، فضای مجازی، جراید و سایر موارد باید این وضعیت تاریخی را تبیین کنیم و بزرگی حوادث آن را آشکار و به زبان زیبای امروزی تبدیل کنیم و بعد به نسل جوان انتقال بدهیم. اگر ما هنر تبدیل این تاریخ را به زبان نسل امروز داشته باشیم، قطعاً نسل امروز از قهرمانی های گذشته نزدیک به خودش الگو خواهد ساخت. متاسفانه باید گلایه کرد که این کار یا انجام نشده یا در خور نیاز نسل امروز و عظمت وضعیت دیروز نبوده است.
وحدت کلمه در جنگ باعث ایجاد همدلی در جنگ شد
عاملی که طی آن سال ها باعث شد تا نوعی همدلی میان مردم برای حضور در جبهه ها ایجاد شود بنا به رهنمودهای امام (ره) چیزی جز وحدت کلمه نبود یعنی مردم حول محور رهبری امام یک وحدتی داشتند که این وحدت آنها را از توجه کردن و پرداختن به چالش‌های جامعه دور می‌کرد و تحت تاثیر اهداف اصلی یعنی همدلی، همزبانی، یکرنگی، یکدستی، گذشت، فداکاری، کمک به همدیگر و درک موقعیت قرار می داد. اینها وضعیت هایی بود که با رهبری حضرت امام ایجاد شد و مردم درک کردند و توانستند با تلفیق آنها به نتیجه تاریخی دست یابند. الان هم نیاز جامعه ما عمدتاً حول این محور است که با وحدت، همفکری و همدلی چالش‌های مختلفی که ایجاد شده است و حاشیه هایی که خود را از متن بیشتر نشان می دهد، کنار گذاشته شود تا بتوانیم همان طوری که در یک نبرد نظامی هشت ساله موفق شدیم و موجبات ارتقاء امنیت و عزت و اقتدار ملی را بدست آوردیم، در تداوم حیات اجتماعی نیز بتوانیم این ارتقا را افزایش بدهیم. اینها شعار نیست، صرف تحلیل نیست، بیان اتفاقاتی است که در گذشته عینی به وجود آمده و نتیجه ملموس هم داده است. حالا در وضعیتی غیر مشابه از نو نیاز داریم که آن عوامل مثبت را به کار بگیریم تا بتوانیم همان نتیجه را دوباره به دست بیاوریم.
از اقدامات صورت گرفته در هشت سال دفاع مقدس تثبیت و متوقف کردن دشمن بر روی زمین، انسجام و گسترش یگان های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، همکاری و همدلی یگان ها و ارگان ها با ارتش که باز موقعیت خودشان را مستحکم‌تر کرده بود، بیرون راندن دشمن از خاک های اشغالی که به شکل تقریبا صد در صدی و بدون کوچکترین حمایتی از طرف دیگران بود و فقط به حول و قوه الهی و باورها و اعتقادات خاصی که آن زمان بین جوانان بروز کرد تا جان خود را به معنی واقعی کلمه در راه اسلام و کشور به خطر بیندارند، اتفاق افتاد و ما دشمن را از سرزمینمان بیرون کردیم.
به معنی واقعی کلمه در جنگ هشت ساله پیروز شدیم
وقتی دشمن با تجهیزات سنگین و آمادگی قبلی حمله می کند و تقریباً دنیا نیز به شکل کامل و همه جانبه ای آن را حمایت می کند و ما از طرفی دستمان خالی از ادوات و تجهیزات نظامی و وسایل مربوط به جنگ باشد، طبیعی است که این رزمایش ما مقداری طول بکشد و در این مدت طولانی آسیب‌های نیز ببینیم و در مقاطعی به صورت تاکتیکی دشمن حمله ور و پیروز شود و در مواقعی هم ما به دشمن حمله کنیم و آنها را شکست بدهیم. اما در حقیقت فرآیند این هشت سال دفاع مقدس، رسیدن ما به اهدافمان و نرسیدن دشمن به اهدافش بود و این کلمه ای جز پیروزی را برای ما به ارمغان نمی‌آورد و ما به معنی واقعی کلمه در جنگ هشت ساله پیروز شدیم.
در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ رسماً جنگ تمام شد اما عملاً تا یک ماه بعد هم درگیری ها در جبهه ادامه پیدا کرد و روز آتش بس یعنی ۲۹مرداد ۱۳۶۷ پایان جنگ اعلام شد که در این هشت سال، حوادث زیبایی رقم خورد. از آن بسیجی و سربازی که تفنگ به دست داشت و رو در رو با دشمن در خط مقدم نبرد می جنگید تا فرماندهان، قرارگاه ها، فرماندهی حضرت امام (ره) در تهران، نبرد های زمینی، دریایی و هوایی گسترده که تا پایان جنگ وجود داشت تاریخی را رقم زد که بدون اغراق بسیاری از مقاطع آن قابل مقایسه با تاریخ ۳۰۰۰ ساله این کشور نیست. خیلی زیباتر، روشن تر، بهتر و عالی تر است.
هفته دفاع مقدس فرصتی است که رسانه‌ها مخصوصاً با آنهایی که اکنون کم کم با رنگ پیری و سفیدی گرفته بر سر و صورت توان جسمی شان به سمت کاسته شدن می‌رود و هر ساله تعداد قابل توجهی از آنها از جمع ما خارج می شوند تا زمانی که اینها هنوز هستند و می توانند حرف بزنند، تاریخ شفاهی، پر افتخار و پر اقتدار را از سینه اینها که حرف نگفته برای گفتن زیاد دارند، بیرون بکشند. البته که مسایل پیچیده و بسیار زیاد جاری امروز جامعه و جهان به اندازه کافی ذهن مردم را مشغول می کند اما نباید ما را از عظمت آن دوران غافل کند.
هفته دفاع مقدس فرصتی برای توجه به جنگ تحمیلی
بر طبق آمار هلال احمر کشور و صلیب سرخ جهانی ما ۴۲ هزار و ۸۱۳ آزاده اسیر ایرانی داریم که از عراق به کشور بازگردانده شدند. اسارت قطعاً یکی از خاص ترین مقاطع جنگی است که حوادث به وجود آمده در آن دوران برای هر فردی از نبردهای رو در رو هم گاهی اوقات جذاب‌تر و مهم تر است. متاسفانه آزادگان ما به دلیل استقبال کم مردم جامعه از صحبت های آنها، حتی به میزان ۱درصد از این تعداد آزادگان کتابی در خصوص خاطره و تاریخ رشادت ها و فداکاری های آنها نداشته باشیم که این ضربه بسیار بزرگی به تاریخ هشت ساله دفاع مقدس کشور است. مقام معظم رهبری موکداً و به کرار بر حفظ این تاریخ بزرگ، وسیع، گسترده و مهمی است که در سرنوشت این مملکت به شدت موثر بوده، تاکید کرده اند. این بی توجهی چه از طرف رزمندگان به دلیل عدم بیان و چه از طرف رسانه‌ها برای عدم دریافت و چه از طرف آحاد جامعه به جهت عدم استقبال از حرف‌ها گفته ها و ناگفته های رزمندگان باشد، پذیرفتنی نیست. پس لازم است تا هفته دفاع مقدس را بهانه ای قرار بدهیم برای آغاز یک رویکرد همه جانبه برای توجه بیشتر به تاریخ نزدیک و گذشته این مرز و بوم به نام هشت سال دفاع مقدس.