محسن پاک آیین روز شنبه در نشست «نقش قدرت‌های فرامنطقه ای در جنگ تحمیلی» با اشاره به نقش قدرت‌های فرامنطقه‌ای در جنگ تحمیلی گفت: کمتر از سه سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، عراق به ایران حمله کرد در حالی که در آن زمان هنوز برخی از وزارتخانه‌ها فعالیت خود را آغاز نکرده بودند و ما نیز در حوزه دفاعی و ارتش در مراحل آماده‌سازی بودیم اما عراق قدرت نظامی بالایی داشت و مصر و عربستان حامی عراق بودند.علاوه بر این شورای امنیت و سازمان ملل طرفدار عراق بودند و این شورا هم توجهی به شکایت ایران نداشت.
جنگ تحمیلی علیه ایران یک پروژه بین‌المللی بود
وی یادآور شد: مقام معظم رهبری درباره جنگ ایران و عراق فرمودند؛ جنگی که علیه ایران شروع شد، پروژه بین المللی بود که مدیر این پروژه استکبار جهانی یعنی همان آمریکا و رژیم صهیونیستی بود تا نهضت اسلامی را زمین بزنند. زیرا یک کشور اسلامی از سیطره استکبار رها شده و الهام بخش کشورهایی چون فلسطین بود.
پاک آیین تصریح کرد: ایران در آن زمان حتی نمی‌توانست سیم خاردار بخرد اما آمریکا تمامی تجهیزات را در اختیار عراق داده بود.
سفیر پیشین ایران در آذربایجان جنگ عراق علیه ایران را پروژه ای بین المللی عنوان کرد و گفت: رونالد ریگان در آن زمان اعلام کرد که آمریکا هر کاری برای جلوگیری از شکست عراق برابر ایران انجام می‌دهد و مصوبه‌ای هم در این زمینه صادر کرد. با این مصوبه میلیادرها دلار از عراق حمایت شد و کشورهای حامی عراق هزینه های سنگینی را متقبل شدند که این هزینه ها حتی اعلام هم نشد.
وی اضافه کرد: آمریکا عمده اطلاعات لازم را در طول جنگ به ارتش عراق می‌داد و در کنار آن حمایت‌های ماهواره ای از عراق می‌کرد. علاوه بر این در حوزه روانی هم آمریکا مانور "ستاره درخشان" را اجرا و اعلام کرد که تمامی قوای نظامی آمریکا علیه ایران است.
اروپایی‌ها برای درآمدزایی عراق را به ادامه جنگ تشویق می‌کردند
پاک آیین با بیان اینکه نخستین بار آمریکایی‌ها سلاح شیمیایی را در اختیار عراق قرار دادند، گفت: اروپایی‌ها هم برای درآمدزایی عراق را برای ادامه جنگ تشویق می‌کردند. آمریکایی‌ها در طول جنگ تحمیلی تمام قد از منافقین حمایت می کردند. همین این اقدامات سبب شده تا رهبر معظم انقلاب عنوان کنند که ما با آمریکا نمی‌توانیم ارتباط برقرار کنیم.
سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان اظهار کرد: سه دولت انگلیس، فرانسه و آلمان اصلی‌ترین حامیان عراق بودند و در عین حال جنگ روانی هم علیه ایران راه می‌انداختند. میراژهای فرانسوی با قیمت ارزان به عراق فروخته شد و آلمان هم سلاح های شیمایی را در اختیار عراق قرار می داد. در کنار این کشورها شوروی سابق یکی از عمده‌ترین حامیان عراق بود و از هیچ کمکی دریغ نمی کرد. یکی از دلایل از دست دادن فاو اقدامات شوروی علیه ایران بود و به تبع شوروی کشورهای بلوک شرق هم به عراق کمک می‌کردند.
وی ادامه داد: حتی غربی‌ترین کشور بلوک شرق یعنی یوگوسلاوی هم حاضر به کمک به ایران نبود و از عراق حمایت می‌کرد. شوروی در زمان جنگ تحمیلی درگیر اشغال افغانستان بود و بارها به ایران اعلام کرد که اگر به افغانستان کاری نداشته باشند، آنها هم از عراق حمایت نمی‌کنند اما ما سیاست نه شرقی و نه غربی را حفظ کردیم.
صدام با نفت قرضی حمایت کشورهای آفریقا را جلب کرده بود
پاک آیین یکی از سیاست‌های صدام در افریقا را دادن نفت قرضی عنوان کرد و گفت: همین امر سبب شد تا زامبیا هم از صدام حسین حمایت کند. حتی به یاد دارم که بزرگ ترین خیابان زامبیا را به نام صدام نامگذاری کردند. در آن زمان تمام اتحادیه آفریقا علیه ایران بود و نتوانستیم کشورهای آفریقایی را از حمایت عراق منصرف کنیم و حتی اجازه تاسیس سفارت در زیمبابوه را نداشتیم و گفتند که ابتدا با دوست ما یعنی صدام حسین مشکلات خود را حل کنید و بعد با ما صحبت کنید.
این دیپلمات پیشین کشورمان ادامه داد: با قائم مقام وزارت خارجه به پرو، آرژانتین و برزیل رفتیم تا پیام مقام معظم رهبری را که در آن زمان رییس جمهور بودند، برای این کشورها ببریم و بگوییم که ما طرفدار جنگ نیستیم اما هیچ‌کدام از روسای جمهور این کشورها این پیام را به دلیل فعالیت‌های سیاسی صدام حسین نپذیرفتند.
سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان خاطرنشان کرد: کشورهای شرق آسیا هم به دلیل ارتباط نزدیک با صدام و حمایت آمریکایی‌ها حاضر نبودند تا با ایران همراهی کنند. به یاد دارم که در آن دوران به سه کشور سنگاپور، برونئی و کره جنوبی رفتیم و هر سه از صدام حمایت کردند.
وی افزود: مصری‌ها حامی اصلی صدام بودند، اردنی‌ها نیروی نظامی برای صدام می‌فرستادند و کویت و کشورهای عربی هم در جنگ نفت‌کش‌ها از صدام حمایت کردند.
پاک آیین درباره دلایل حمایت ابرقدرت‌ها از عراق گفت: مقام معظم رهبری دلایل حمایت ابرقدرت‌ها را نخست نابودی ایران و دوم نگرانی از ظهور یک کشور غیرمتعهد واقعی و اهمیت خاورمیانه و سوم به خطر افتادن امنیت رژیم صهیونیستی عنوان کردند.
وی اظهار کرد: تمامی این اتفاقات در جنگ تحمیلی نشان می‌دهد که ایران در چه شرایط دشواری به مبارزه با عراق پرداخت. زیرا در داخل ایران منافقین و لیبرال‌ها به دنبال تضعیف ایران بودند و در خارج هم کل دنیا به دنبال حمایت از صدام بودند اما در نهایت ما اجازه ندادیم تا حتی یک وجب از خاک ایران جدا شود. امروز کشورها نمی‌توانند دیگر به ایران تجاوز کنند و این امر به خاطر بازدارندگی است. باید دفاع مقدس برای نسل جوان بازگو کنیم تا اهمیت فداکاری شهدا، جانبازان و ایثارگران مشخص شود.
باید از جنگ تحمیلی به عنوان مقاومت اجتماعی یاد کرد
در ادامه این نشست ابراهیم متقی استاد دانشگاه تهران گفت: در کتاب ساختار نظام دوقطبی و جنگ ایران و عراق نوشتم که ساختار نظام بین الملل به هیچ وجه کشورهای انقلابی را برنمی‌تابد و ماهیت آن محافظه کارانه است و نگاهشان حفظ وضع موجود و مبنای تفکرشان عقلانیت راهبردی است که به موازنه گرایی منجر می‌شود.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: کرین برینتون مورخ آمریکایی در کتاب کالبدشکافی خود به تاریخ سیاسی انقلاب انگلیس ۱۶۶۴، انقلاب آمریکا ۱۷۷۶، انقلاب فرانسه ۱۷۸۹ و انقلاب روسیه ۱۹۱۷ می پردازد و می‌گوید که وضعیت اجتناب ناپذیر انقلاب بزرگ است. ایران یک انقلاب بزرگ است که ویژگی‌های ایدئولوژی، راهبرد، مشارکت اجتماعی فراگیر و رسالت گرا و الهام بخشی را دارد.
وی افزود: کرین برینتون می‌گوید رابطه متقابلی بین جنگ و انقلاب وجود دارد. وقتی انقلابی شکل می‌گیرد موازنه قدرت منطقه‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان نمونه کشورهای آفریقایی نمی‌خواستند در ذات نظام مسلط جهانی تغییرات بنیادینی ایجاد کنند بلکه به دنبال این بودند تا در موازنه قدرت مطلوبیت‌هایی را برای خود داشته باشند.
این استاد دانشگاه در ادامه صدام را در زمره بازیگران رادیکال جهان عرب ارزیابی کرد و گفت: روابط عراق و آمریکا دیپلماتیک نبود و انقلاب در ایران منجر به این شد که صدام رادیکال به سمت محافظه‌کاری برود و فضای جهانی را به سمت قالب‌های محافظه کارانه جدید بازتولید کند.
متقی اضافه کرد: صدام به دنبال این بود تا چهره حمورابی را در جهان عرب به جا بگذارد و می‌گفت نفتی که می‌فروشیم همه مال عراق نیست و مال جهان عرب است و یک نوع عدالت توزیعی را در دستور کار خود قرار می‌داد و احساس می کرد قادسیه جدید را شکل می‌دهد. صدام خود را نماد این قادسیه می دانست و با جهان سوسیالیسم اروپایی ارتباط داشت.
این استاد دانشگاه تهران یادآور شد: صدام حسین زمامدار درجه سه، اطلاعاتی درجه دو و با روابط عمومی درجه یک بود. به همین دلیل صدام حسین در زمان حمله نظامی به ایران بسیاری از سردبیران رسانه‌های عربی را به عراق دعوت کرد و گفت شما چه رویکردی و الگوی حمایتی در تببین هویت این جنگ علیه ایران دارید.
وی ادامه داد: در آن زمان محمد حسنین هیکل روزنامه نگار مصری به صدام گفت این جنگ اشتباه است و با بحران روبرو می‌شوید و صدام گفت امروز بهترین روز برای ما است زیرا انقلاب شکل گرفته و ساختار سیاسی ایران پراکنده است و منافقین با ما هماهنگ هستند و جهان غرب مجوز لازم را داده است.
متقی با بیان اینکه صدام در آن زمان با یک تله روبروشد، اظهار کرد: وقتی انقلاب راستین و دارای بعد اجتماعی عدالت‌گرایی باشد، این انقلاب موازنه را تغییر می‌دهد و معادله ساختار بین الملل را دگرگون می‌کند که در نهایت با رویارویی نظامی روبرو می‌شود. ساختار نظام بین الملل کاملا در وضعیت فرسایش انقلاب ایران بود و انقلاب منجر شد جنگ در اولویت اول قرار بگیرد و قابلیت‌های ما برای جلب حمایت بین المللی کاهش یابد.
وی مهم‌ترین مساله در تفکر امام و رهبری را اولویت‌بندی عنوان کرد و گفت: موضوعات راهبردی بدون اولویت بندی معنا ندارد و در آن مقطع اولویت ما جنگ بود و واردات تسهیلات داشتیم تا در جنگ شکست نخوریم. در تنهایی ژئوپلتیکی واقعی قرار داشتیم و هنوز هم در این وضعیت قرار داریم.
این استاد دانشگاه یادآور شد:در آن مقطع عراق خط مقدم جدال فرهنگی جهان عرب با ایران بود و امروز عربستان این خط ایدئولوژیک را برعهده دارد. جهان عرب به هیچ وجه فکر نمی‌کرد ایران بتواند خود را بازتولید کند. آمریکا گفت که ایران کشور انقلابی است و خودش را به مرور زمان بازتولید می‌کند.
وی اضافه کرد: گراهام فولر تحلیلگر آمریکایی گفت که ممکن است کشوری بتواند ایران را اشغال کند اما این اشغالگری باقی نمی‌ماند و نیروی بالقوه اجتماعی در ایران وجود دارد که وقتی با تهدید روبرو می‌شود، را جامعه بسیج می‌کند. به عنوان مثال شاهد بودیم که شهادت سردار سلیمانی چگونه توانست فضای جدید اجتماعی را ایجاد کند. ذات جامعه ایرانی وقتی با تهدید ژئوپولیتیک مستقیم روبرو می شود بسیج خواهد شد.
متقی اظهار کرد: در دوران دفاع مقدس تا زمان حضور صدام حسین در خاک ایران، قطعنامه‌های شورای امنیت مبتنی بر آتش بس بود. در آن شرایط ایران با پوست و استخوان از کشور دفاع کرد. در واقع در آن زمان نظام بین الملل اراده کرد تا ایران را مورد تهدید قرار دهد و این امر تحقق یافت اما در مرحله دوم نتوانست ایران را متوقف کند.
وی افزود: آمریکا و شوروی با تحریم تسلیحاتی ایران، از عراق حمایت می‌کردند و در آن شرایط ایران از خود دفاع کرد و باید از جنگ تحمیلی به عنوان مقاومت اجتماعی یاد کرد.