به گزارش ایرنا، استان مرزی گلستان با داشتن ۵۶۰ هزار هکتار اراضی زراعی، حدود ۴۰ هزار هکتار اراضی باغی، چهار میلیون واحد دامی، ۸۶۰ هزار هکتار مرتع، ۴۵۲ هزار هکتار جنگل و دسترسی به ۱۱۰ کیلومتر ساحل دریای خزر، سالانه حدود ۵.۵ میلیون تن انواع محصول و تولیدات زراعی، باغی و دامی را توسط افزون بر ۲۲۰ هزار بهره‌بردار که حدود ۱۵۰ هزار نفر آنها درحوزه زراعت و باغبانی فعالیت دارند، به ارزش تقریبی ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار میلیارد ریال تولید و روانه بازار مصرف داخلی و خارجی می‌کند.
به گفته مختار مهاجر، رییس سازمان جهادکشاورزی گلستان از مجموع تولیدات سالانه بخش کشاورزی این استان که هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم آب و هوایی جهان را در خود جای داده و خاکی مستعد دارد، چهار میلیون و ۱۰۰ هزار تن محصولات زراعی، حدود ۷۰۰ هزار تن تولیدات دامی، ۳۴۰ هزار تن محصولات باغی، ۲۴۰ هزار تن تولیدات جنگل و مرتع و بقیه در حوزه صید و پرورش انواع ماهیان و آبزی پروری می‌باشد.
این استان شمالی اکنون در تولید ۱۶ نوع محصول راهبردی مانند "سویا، خاویار، دانه روغنی کلزا، گندم، چغندرقند، گوشت مرغ، جو، آفتابگردان، پنبه، توتون، پیله‌تر ابریشم، برنج، هلو، آلو، خرمالو و زیتون" رتبه‌های اول تا پنجم کشور را در اختیار دارد که به اعتقاد کارشناسان بخش کشاورزی می‌توان با آموزش‌های ترویجی، بهره‌گیری از روش‌های نوین علمی، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای و زهکشی اراضی کم بازده مناطق شمال گلستان بر موفقیت‌ها و حجم تولیدات فعلی آن افزود.
به گفته مسوولان امر گلستان، هم اکنون این استان در تولید دانه‌های روغنی کلزا، سویا و آفتابگردان، هلو، توتون و گوشت مرغ رتبه اول، گندم، چغندرقند و خرمالو مقام دوم، شلتوک (برنج) پیله‌تر ابریشم، میگو و پنبه رتبه سوم، ماهیان پرورشی و خاویاری رتبه چهارم و جو و زیتون رتبه پنجم کشوری را دارد.
گلستان ۷ اقلیم از ۱۳ اقلیم آب و هوایی جهان را دارد
مجموعه آنچه که از ظرفیت‌های بخش کشاورزی گلستان در سطور بالا ذکر شد، در کنار شرایط اقلیمی و آب و هوایی این استان شمالی که به تنهایی هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم آب و هوایی جهان را در خود جای داده و خاکی مستعد برای کشت و تولید حدود ۹۵ نوع محصول زراعی و باغی را دارد، این استان را در زُمره مناطق و قطب‌های مهم تامین امنیت غذایی پایدار کشور قرار داده است.
ظرفیت‌ها و چالشهای کشاورزی گلستان(زراعت)
از حدود ۵.۵ میلیون تن محصولات بخش کشاورزی گلستان چهار میلیون ۱۰۰ هزار تن آن را محصولات زراعی مانند گندم، جو، سویا، دانه روغنی کلزا، پنبه، چغندرقند، توتون و ... است که هرساله در سطح ۵۶۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان کشت و برداشت می‌شود.
لزوم ارتقای دانش بهره برداران
به اعتقاد کارشناسان کشاورزی این حجم تولیدات زراعی گلستان به راحتی قابلیت ۲ برابر شدن را دارد اما سد راه تحقق این مهم سنتی بودن بخش کشاورزی، سن بالای ۵۰ سال و کم یا بی‌سواد بودن ۷۰ تا ۸۰ درصد از بهره‌برداران فقط بخش زراعت و باغبانی این استان شمالی است.
گلستان آنگونه که گفته شد، ۲۲۰ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی دارد که حدود ۱۵۰ هزار نفر آنها در بخش زراعت و باغبانی مشغول فعالیت هستند که ۹۰ درصد این افراد خرده مالک و مساحت اراضی آنها کمتر از چهار هکتار است با این حال به گفته رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان، بیشتر بهره‌برداران حوزه کشاورزی این استان شمالی پا به سن گذاشته و غالبا کم یا بی‌سواد هستند.
ضرورت عبور از شیوه سنتی کشت
ابوالفضل فرجی معتقد است که کم سوادی یا بیسوادی و سن بالای ۵۰ سال ۷۰ تا ۸۰ درصد از بهره‌برداران بخش کشاورزی گلستان که از استانهای برتر کشور در تولیدات کشاورزی به شمار می‌رود و نیز شیوه سنتی کشت محصول توسط آنها، سبب شده تا هرساله منابع و ثروت‌های کلانی در این بخش مولد و تولیدی به هدر رود.
وی افزود: درصورت استفاده از دانش فنی و توصیه‌های کارشناسان و نیز بذرهای اصلاح شده به راحتی میزان تولیدات زراعی بخش کشاورزی گلستان بالاخص گندم، جو و دانه روغنی سویا در هر هکتار تا ۲ برابر افزایش می‌یابد اما سن بالا و کم سوادی یا بیسوادی بهره‌برداران استان سبب شده تا آنها در فراگیری دانش فنی و رعایت توصیه های کارشناسان توفقیق نداشته باشند و اصولا آموزش آنها با مشکل مواجه شود.
فرجی اما راهکار ساده و کم هزینه رفع این مشکل را در یک برنامه میان مدت یعنی آموزش و تربیت نسل جوان بویژه فرزندان کشاورزان در مناطق روستایی و در هنرستان‌های کشاورزی و یا برگزاری دوره‌های مهارتی کوتاه مدت ازسوی مراکز تحقیقات کشاورزی در شهرستان‌ها می‌داند تا این آموزش‌ها را به پدران خویش منتقل و یا خود مدیریت مزرعه را برعهده گیرند.
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان آمادگی این نهاد را با ۲ مرکز آموزشی در گرگان و کردکوی، ۱۰ ایستگاه تحقیقاتی با ۲۱۰ نیروی انسانی از جمله ۷۰ عضو هیات علمی مراکز آموزش عالی برای آموزش رایگان فرزندان کشاورزان استان در مقطع متوسطه دوره دوم یا بالاتر اعلام کرد و گفت: اگر از هر خانواده کشاورز گلستانی تنها یک نفر در هنرستان کشاورزی درس بخواند و یا دوره‌های آموزشی شرکت کند، می‌تواند دانش فنی را به مزرعه منتقل و در افزایش تولید در واحد سطح نیز موثر باشد.
نکته‌ای که معاون امور اقتصادی و برنامه‌ریزی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۲۹ بهمن پارسال درجلسه مشترک ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی و کارگروه اقتصادی، اشتغال و سرمایه‌گذاری گلستان به آن اشاره کرد و گفت که سنتی بودن کشاورزی این استان موجب کاهش نرخ بهره‌وری این بخش شده به گونه‌ای که با وجود اختصاص ۴۴ درصد از سهم اشتغال، فقط ۲۴ درصد بهره‌وری آن مختص کشاورزی است.
صنعتی کردن کشاورزی بهترین راهکار
حجت الله میرزایی، جایگزین کردن دام اصلاح شده با نمونه محلی، توسعه کشت‌های گلخانه و معرفی ارقام جدید زراعی را از جمله راهکارهای افزایش نرخ بهره‌وری کشاورزی در گلستان دانست و با اشاره به ظرفیت‌های بالای بخش کشاورزی این استان افزود: بهترین راه برای رونق اقتصاد و اشتغال گلستان توسعه و صنعتی کردن کشاورزی آن است.
مطابق برررسی انجام شده هم اکنون تعداد هنرستان‌های کشاورزی در گلستان به کمتر از انگشتان یک دست می‌رسد و کارشناسان معتقدند که در هر یک از ۱۴ شهرستان این استان باید ۲ هنرستان کشاورزی ایجاد شود.
کشت گلخانه‌ای مقدمه گذر از کشاورزی سنتی
کشت‌های گلخانه‌ای و توسعه آن باتوجه به مزیت‌هایی از جمله افزایش چند برابری میزان تولید، اشتغال و درآمد فعالان بخش کشاورزی از مهمترین راهکارها و روش‌های میان‌بر برای گذر از کشاورزی سنتی، جهش تولید و تامین امنیت غذایی پایدار در استانهای مستعد از جمله گلستان است.
آنگونه که گفته شد، تنوع اقلیمی گلستان به سبب شرایط جغرافیایی و طبیعی آن، قابل توجه است به طوری که نواحی جنوبی آن دارای آب و هوای کوهستانی، نواحی مرکزی و غربی از آب و هوای معتدل مدیترانه و نواحی شمالی از آب و هوای نیمه خشک و خشک برخوردار است و همین اقلیم متنوع سبب تولید ۹۵ محصول گوناگون در این استان شده است.
به اعتقاد کارشناسان شرایط اقلیمی گلستان و تعداد روزهای آفتابی آن که در مناطق شرقی استان به ۳۰۰ روز در سال می‌رسد، در کنار اراضی وسیع زراعی و بهره‌مندی از منابع آبی تا حدی قابل قبول، شرایط مساعدی برای توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در این استان شمالی فراهم کرده است.
ارتباط با آسیای میانه فرصتی برای صادرات محصولات گلستان
موقعیت جغرافیایی و هم مرز بودن با کشورهای آسیای میانه و روسیه از طریق خشکی و دریا، بهره‌مندی از خط ریلی بین المللی و اتصال به راه آهن شمال به جنوب از دیگر مزایای استان گلستان است که فرصت خوبی برای صادرات بخشی از محصولات گلخانه‌ای فراهم می‌کند.
افزایش هشت تا ۱۰ برابری تولید در واحد سطح نسبت به کشت در فضای باز، تولید در تمام فصل‌ها، ایجاد اشتغال پایدار حداقل برای ۱۰ نفر به صورت مستقیم و به همین تعداد به صورت غیرمستقیم در هر هکتار، ارزش افزوده بالا به دلیل تولید بیشتر و ثبات قیمتی آن در بازار و مصرف بهینه منابع آبی و افزایش بهره‌روی آن در شرایط خشکسالی‌های اخیر از دیگر مزایای توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در گلستان است که باید مورد توجه جدی متولیان و بهره‌برداران قرار گیرد.
به گفته احمد محمودی نیا از فعالان کشت گلخانه‌ای در گلستان، به سبب موقعیت جغرافیایی و همسایگی استان با کشورهای آسیای مرکزی و روسیه از طریق دریای خزر و فراهم بودن زیرساخت‌های حمل و نقل جاده‌ای و ریلی آن، می‌توان بخش زیادی از تولیدات گلخانه‌ای (انواع سبزی و صیفی‌جات) را با قیمت مناسب به این کشورها صادر و برای کشور ارز آوری کرد.
همچنین به گفته مختار مهاجر رییس سازمان جهادکشاورزی گلستان هم اکنون احداث و راه‌اندازی ۳۷۰ هکتار گلخانه در دستور کار این سازمان قرار دارد که تا کنون عملیات ساخت ۲۵۰ هکتار آن شروع شده و بخش زیادی از این مساحت آماده بهره‌برداری است.
افزایش هزینه‌های ساخت گلخانه به سبب شرایط اقتصادی، تورم و گرانی قیمت‌ها از یکی ۲ سال پیش تا کنون و حذف پنج درصدی یارانه دولت در این بخش و رساندن نرخ تسهیلات فعلی به ۱۲.۵ درصد برای مناطق کمتر برخوردار و ۱۴.۵ درصد برای مناطق برخوردار سبب شد تا روند احداث گلخانه در گلستان کُند شود و فعالان و سرمایه‌گذاران در این بخش خواستار حمایت بیشتر دولت از آنها و کاهش نرخ تسهیلات پرداختی شدند.
به اعتقاد کارشناسان برگزاری کلاس‌های ترویجی و آموزشی با هدف آشنایی بیشتر کشاورزان با مزایای کشت گلخانه‌ای، بازاریابی برای محصولات در بازارهای داخلی و خارجی بالاخص استفاده بیشتر از ظرفیت گمرکات گلستان ( زمینی و خط ریلی اینچه برون، ترکمنستان - قزاقستان و فرودگاه بین المللی) و ایجاد یا احیای بندر برای صادرات و واردات به یا از کشورهای واقع در حوزه دریای خزر در این استان ضروری است.
نکته‌ای که استاندار گلستان ۱۳ اسفند پارسال در نشست به مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوری کشور به آن اشاره کرد و گفت که ظرفیت طبیعی و اقتصادی این استان در بخش‌های مختلف می‌طلبد تا نسبت به احیا بنادر قدیمی یا ساخت بندر جدید در گلستان اقدام شود.
هادی حق شناس با بیان اینکه ساخت بندر در گلستان دارای توجیه اقتصادی بالایی است، افزود: وجود مرز بین المللی، فرودگاه، مسیر ریلی ترانزیتی و وجود قریب به هزار واحد مرغداری که خریدار دائمی نهاده‌های دامی هستند و تولیدات بخش کشاورزی استان بخشی از فرصت‌های این استان شمالی برای ساخت بندر است.
توسعه گشت گیاهان دارویی
استان گلستان با داشتن ۸۶۲ هزار هکتار مرتع، ۴۵۲ هزار هکتار عرصه جنگلی و اراضی شیبدار، ظرفیت بکری برای ترویج و توسعه کشت گیاهان دارویی دارد که به اعتقاد کارشناسان سرمایه‌گذاری در این حوزه علاوه بر ایجاد درآمد و اشتغال برای جوامع محلی، پیامدهای زیست محیطی خوبی از جمله پیشگیری از فرسایش خاک، بروز سیلاب مخرب و جلوگیری از ریزگردها برای این استان شمالی به ارمغان خواهد آورد.
در گلستان که اقتصاد اصلی آن برپایه کشاورزی استوار است، ۴۷ درصد از جمعیت یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفری آن در بیش از هزار روستا و آبادی، مستقر هستند و این بهترین فرصت برای ایجاد کسب و کار مناسب درحوزه کشت و توسعه گیاهان دارویی است.
این استان شمالی با داشتن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا و خاک مناسب، زمینه را برای رشد همه نوع گیاه به ویژه گیاهان دارویی فراهم کرده و شناسایی یک‌هزار و ۷۰۰ گونه نشان دهنده این فرصت طلایی است.
طبق گزارش دستگاه‌های مرتبط با گیاهان دارویی در گلستان از مجموع گیاهان شناسایی شده در این استان ۴۰۹ گونه آن دارویی است کـه ۱۵۶ گونه در جنگل‌ها، ۹۸ گونه در مراتـع، ۴۷ گونه درحاشیه مزارع و ۱۰۸ گونه دیگر به صورت مشترک در اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی رشد می‌کند.
همچنین مطابق گزارش کارشناسان جهادکشاورزی گلستان در این استان ۲۰ گیاه دارویی دارای اولویت برای کشت صنعتی و سرمایه‌گذاری از جمله "گل گاوزبان، سرخار گل، آویشن باغی، بابونه، رازک و رزماری" که در مناطق جلگه‌ای و "زیره سبز، افسنطین و ماریتیغال" که در مناطق دشت رشد می‌کند، می‌باشد.
هم اینک سطح زیر کشت گیاهان دارویی گلستان به جز گونه‌های خود رو، افزون بر ۲ هزار و ۲۰۰ هکتار است که بیشتر آن مربوط به زیره است.
علاوه بر این گلستان ۸۶۲ هزار هکتار مرتع شامل ۱۱۰ هزار هکتار در مناطق ییلاقی و ۷۲۵ هزار هکتار در مناطق قشلاقی دارد که به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان در بیش از ۳۰ درصد این مراتع شرایط برای کشت گیاهان دارویی فراهم است.
سند پنج ساله توسعه گیاهان دارویی در مراتع گلستان توسط کارشناسان حوزه مرتع منابع طبیعی استان تهیه و پس از تصویب در کمیته فنی، برای برنامه‌ریزی اعتباری و تخصیص منابع به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیرداری کشور ارسال شده است. در این سند، قابلیت‌های توسعه کشت گیاهان دارویی در ۵۶ سامانه عرفی مراتع مستعد گلستان مطابق با نوع اقلیم، رویشگاه‌ها و خاک آن، مورد بررسی قرار گرفته است، "گل گاوزبان، گل گندم، رزماری، زعفران، گل محمدی، زرشک، بیدمشک، موسیر، مریم گلی، افسنطین، زوفا، آویشن و اسطوخودوس" را از جمله گیاهان دارویی قابل کشت در مراتع استان هستند.
به اعتقاد استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه گنبدکاووس؛ بیشتر مناطق شمالی گلستان از جمله مراتع آن مستعد تولید گیاهان دارویی هستند که توجه به این امر می‌تواند از فرسایش خاک، بیابانی شدن و ایجاد ریزگردها در آینده ممانعت کند.
بهاره بهمنش افزود: برنامه‌ریزی جامع برای کشت گیاهان دارویی در مراتع گلستان می‌تواند علاوه بر دستیابی به مدیریت توسعه پایدار از جمله در ابعاد کلان توسعه اقتصادی، محیط زیستی، اشتغال، امنیت غذایی و ذخایر ژنتیکی، در عرصه ملی نیز به عنوان یک منبع درآمد مناسب برای کشور موثر واقع شود.
وی "خارمریم، زیره، مریم گلی، گل محمدی، به لیمو، سیاه دانه، بادرنجبویه، زعفران، گل گاوزبان، گل رنگ، گل همیشه بهار، بومادران زرد، پونه، مامیران، درمنه، شیرپنیر، کنگر وحشی، شیرین بیان و یونجه زرد" را از جمله گیاهان داروی مناسب برای کشت در مراتع گلستان بویژه مناطق شمالی و شرق استان برشمرد.
گلستان با تنوع اقلیمی قابل توجه یکی از بهترین مناطق رشد و تکثیر گیاهان دارویی با رویکرد توسعه اقتصادی، اشتغالزایی و رفع محرومیت است اما آشنا نبودن کشاورزان با این گیاهان، فقدان آموزش صحیح، دسترسی نداشتن کشاورزان به بذر و نشای مناسب، مکانیزه نبودن مراحل کاشت، داشت و برداشت، حمایت کم از فعالان این بخش، فقدان صنایع تبدیلی و بسته‌بندی مناسب از مشکلات مهم این بخش استان است.
کارشناسان تاکید دارند که باید با تخصیص تسهیلات ارزان قیمت کارگاه‌های خشک کنی و اسانس‌گیری گیاهان دارویی با هدف افزایش انگیزه برای فعالان و تولیدکنندگانی این عرصه در روستاها و دهستان‌های گلستان ایجاد شود تا از این طریق زمینه فروش محصولات با قیمت بهتر فراهم شود.
به گفته آنها برگزاری کلاس‌ها، کارگاه‌ها و بازدیدهای آموزشی، برپایی نمایشگاه‌ها، ایجاد ارتباط بین بخش‌های دانشگاهی و تحقیقاتی و فعالان این عرصه و ایجاد و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، ارائه بسته‌های حمایتی برای تشویق سرمایه‌گذاران، حمایت از ایجاد واحدهای فرآوری پیشرفته و تلاش برای توسعه آزمایشگاه‌های استاندارد کنترل کیفی محصولات از دیگر راهکارهای مهم توسعه کشت گیاهان دارویی در استان است.
باغبانی
گلستان ۳۳ هزار هکتار انواع باغ دارد که فعالان این حوزه سالانه ۳۴۰ هزار تن محصول تولید و روانه بازارها می‌کنند ضمن اینکه ۱۱۰ هزار هکتار اراضی شیبدار این استان نیز فرصت خوبی برای تبدیل آنها به باغات مثمر است که تحقق آن به اعتقاد کارشناسان مزایا و محاسن زیادی از جمله حفظ خاک، جلوگیری از بروز سیل و خسارات آن، ایجاد درآمد و اشتغال و نیز خودکفایی در تولید و در نهایت توسعه استان به همراه دارد.
به اعتقاد کارشناسان تغییر الگوی کشت بویژه در اراضی کم بازده و شیبدار گلستان از زراعت به باغات مثمر و گیاهان دارویی علاوه بر افزایش درآمد برای کشاورزان و ایجاد اشتغال بالا، در تلطیف هوا، جلوگیری از فرسایش خاک و مصرف بهینه منابع آبی دراین استان موثر بوده و مصداق ضرب المثل یک تیز و چند نشان است.
نکته‌ای که استاندار گلستان نیز آذر پارسال در مراسم متمرکز شروع عملیات اجرایی طرح توسعه باغات در اراضی شیبدار این استان به آن اشاره کرد و گفت که تبدیل این اراضی به باغات مثمر علاوه بر مزایای زیادی که دارد، یک فرصت مناسب برای توسعه گلستان است.
هادی حق شناس بابیان اینکه شرایط اقلیمی گلستان سبب شده تا افزون بر ۹۰ محصول در آن تولید شود و جایگاه کشوری استان در تولید ۱۶ محصول رتبه تک رقمی باشد، افزود: استفاده بهینه از تنوع اقلیمی برای توسعه بخش کشاورزی این استان امری ضروری است که باید به آن توجه شود.
وی با ابراز نارضایتی از سرعت پایین کاشت درختان مثمر در اراضی شیبدار گلستان در ۱۷ سال گذشته، اظهار داشت: این استان ۱۱۰ هزار هکتار اراضی شیبدار مستعد کاشت درخت دارد که تاکنون فقط در ۲۷ هزار هکتار آن درخت کاشته شد.
با این حال همین شهریور امسال مدیر باغبانی جهاد کشاورزی گلستان نیز در جمع خبرنگاران گفته بود که تمام ۱۱۰ هزار هکتار اراضی شیبدار واقع در نوار جنوبی این استان باید به باغ تبدیل شود و این سازمان از افرادی که اراضی شیبدار خود را به باغ تبیل کنند، حمایت می‌کند.
مهدی لطفی زاده با بیان اینکه تا کنون در سطح ۲۷ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی شیبدار گلستان باغات مثمر ایجاد شده است، افزوده بود که نهال‌هایی مانند "زیتون، گردو، فندق، انار، پسته، گل محمدی، گیلاس و خرمالو" قابلیت کشت در اراضی شیبدار استان را دارند.
به گفته وی، تامین نهال و چهار مرحله آبیاری رایگان از جمله حمایتهای سازمان جهاد کشاورزی در قبال افرادی که اقدام به ایجاد باغ زیتون، گردو، توت، فندق، انار، زرشک، پسته، گل محمدی، خرمالو، گیلاس وآلبالو نمایند، است.
لطفی زاده، متوسط عملکرد در هر هکتار محصول زراعی (گندم، جو یا دانه روغنی کلزا) در اراضی شیبدار را حدود ۲ تن اعلام کرد اما گفت که در صورت تبدیل این اراضی به باغ، تولید آن حداقل ۶ تن افزایش خواهد یافت.
همچنین سعید عمادزاده مجری طرح تبدیل اراضی شیبدار به باغ سازمان جهادکشاورزی گلستان نیز در حاشیه مصاحبه مدیر باغبانی استان ابراز امیدواری کرده بود که در پنج سال آینده سطح تبدیل اراضی شیبدار به باغات مثمر در این استان شمالی به ۷۰ هزار هکتار برسد.
به اعتقاد کارشناسان، حفظ منابع آب و خاک، کاهش فرسایش خاک و مهار روان آب‌ها، افزایش تولید و اشتغال ۱۰ برابری از اهداف ایجاد باغ در اراضی شیبدار است که باید به اجرای این طرح ملی در استان گلستان با انجام فعالیت‌های فرهنگی، اعمال سیاست‌های تشویقی و کمک‌های بلاعوض بیشتر به آن شتاب داد.
با این حال علی رغم مزایا و محاسن کشت و توسعه باغات مثمر در گلستان اما تغییر شرایط اقلیمی و نیز خشکسالی امسال به گفته معاون مدیریت باغبانی سازمان جهادکشاورزی استان سبب کاهش ۱۳۳ هزار و ۸۶۸ تن معادل ۴۰ درصدی تولید محصولات باغی گلستان شد.
نوید رضا فرهانی ۱۶ شهریور امسال و در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: کارشناسان جهاد کشاورزی میزان تولید محصولات باغی گلستان را در شرایط عادی بارش‌ها از باغ‌های بارور و آبی آن ۳۱۷ هزار و ۸۰۲ تن و از باغ‌های بارور دیم ۱۶ هزار و ۱۶۶ تن پیش بینی کردند.
به گفته وی هم اکنون گلستان حدود ۴۰ هزار هکتار باغ مثمر از حدود ۴۰ گونه از جمله آلو، هلو، شلیل ، گیلاس، آلبالو ، توت درختی، توت فرنگی، زردآلو، گوجه سبز، آلو طلایی، مرکبات، زیتون و گردو دارد که فقط ۳۱ هزار و ۷۱۱ هکتار آن بارور هستند.
فرهانی با اشاره به خسارت سنگین خشکسالی بر کاهش تولیدات باغی بهره برداران استان، پرداخت کم هزینه خشکسالی، بالا بردن درصد قابل پوشش خسارت خشکسالی در بیمه باغ ها، بازسازی یا گسترش پوشش سیستم های آبیاری در باغ ها، توسعه اقدام های دراز مدت تاسیس و انتقال آب زراعی، استفاده از گونه های درختی مقاوم به خشکی و کم آبی، کشت محصولات دارویی یکساله، محلول پاشی را از جمله راهکارهای ضروری حمایت از این قشر برای برون رفت از این پدیده برشمرد.
علاوه بر خسارت خشکسالی به باغات گلستان این پدیده اقلیمی به گفته محمدحسین جانعلی‌نژاد رییس مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی استان میزان خسارت وارده خشکسالی و کم آبی امسال به محصولات کشاورزی اعم زراعی، باغی، دامی و شیلات این استان شمالی را در مجموع ۴۹ هزار و ۵۶۰ میلیارد ریال اعلام کرد.
دامپروری و آبزی پروی
پرورش دام و آبزیان یکی دیگر از ظرفیت‌های بخش کشاورزی گلستان است که یک پنجم حجم ۵.۵ میلیون تُن تولیدات سالانه این استان شمالی را به خود اختصاص داده است با این حال به اعتقاد کارشناسان جهادکشاورزی درصورت استفاده کامل از ظرفیت‌های موجود استان از جمله ۸۶۲ هزار هکتار مرتع آن، تولیدات این حوزه قابل افزایش تا ۲ برابر نیز می‌باشد.
به گفته متولیان حوزه امور دام گلستان هم اکنون در این استان حدود دو میلیون راس دام سبک (گوسفند و بز) و حدود ۳۵۰ هزار راس گاو وجود دارد که این رقم با توجه به ظرفیت‌های موجود تا ۲ برابر قابل افزایش است.
شرایط اقلیمی، حاصلخیز بودن اراضی زراعی گلستان (وجود ۵۸۰ هزار هکتار اراضی زراعی و ۴۰ هزار هکتار باغات) و امکان کشت انواع نباتات علوفه‌ای از جمله سویا، یونجه، شبدر و فرآورده‌های فرعی آنها مانند (کنجاله) و همچنین پس چر اراضی زراعی در کنار تولید چند میلیون تنی خوراک دام و طیور از دیگر ظرفیت‌های مهم این استان برای پرورش دام سبک و سنگین است.
همجواری با کشورهای آسیای مرکزی و فاصله کم با مراکز عمده مصرف، وجود نیروی انسانی مستعد در رشته‌های دامپروری و دامپزشکی و داشتن دانشکده علوم دامی در گلستان، ظرفیت خوب جامعه عشایری استان با حدود ۸۰۰ هزار راس دام، وجود ۳۲ واحد فعال تولیدی و صنایع تبدیلی شیر (لبنبات) و مهمتر از همه علاقه‌مندی جامعه روستایی به نگهداری از دام از دیگر مزایا و ظرفیت‌های پرورش دام در این استان سرسبز شمالی است.
با این حال ۷۰ درصد پرورش دام‌های سبک و سنگین در گلستان به دلیل فرهنگ خاص مردم این منطقه که بیشتر ایلاتی بوده، به صورت سنتی انجام شده و بازده اقتصادی مناسبی برای پرورش دهندگان ندارد و از این حیث راه درازی برای تولید به روش صنعتی و نیمه صنعتی و برخورداری از مزایای آن وجود دارد که بایستی مورد توجه متولیان این بخش قرار گیرد.
به اعتقاد کارشناسان حوزه دام، توسعه دامداری‌های صنعتی و نیمه صنعتی، آمیخته گری دام‌های بومی با نژادهای دو منظوره با حفظ توده ژنتیکی گلستان، ساماندهی دام‌ها در مراتع با هماهنگی منابع طبیعی، برنامه ریزی برای بهبود تغذیه دام با هدف بهبود شاخص‌ها در تولید گوشت و شیر باید به عنوان راهبردهای اصلی این حوزه مدنظر قرار گیرد.
همچنین استان گلستان در حوزه آبزی پروری بالاخص پرورش میگو نیز ظرفیت بالایی دارد و از یک دهه پیش که پرورش این آبزی در اراضی شور، کم بازده و غیرقابل کشت مناطق ساحلی دریای خزر واقع در نوار مرزی شمال استان در حوزه جغرافیایی شهرستان گمیشان به صورت جدی شروع و تا الان با استقبال خوب سرمایه‌گذاران در این بخش مواجه شده و تولید آن از ۳۰۴ تن تولید و اشتغال ۲۵۱ نفر در سال ۹۲ به ۲ هزار و ۵۸۵ تن تولید میگو با اشتغالزایی هزار و ۴۰۵ نفر در سال ۹۷ رسید.
شیوع بیماری لکه سفید در سال‌های ۹۸ و ۹۹ موجب وارد شدن خسارات فراوان به تولید کنندگان میگوی گلستان شد اما با اقدام به‌موقع دستگاه‌های مرتبط به ویژه دامپزشکی استان، این بیماری در سال ۹۹ از مزارع پرورش میگو حذف و پرورش این آبزی بار دیگر از سر گرفته شد.
یکی از اقدامات موثر در سال‌های اخیر برای کمک به رونق این بخش در گلستان، تکمیل زیرساخت‌ها بود که بر این اساس میزان سرمایه‌گذاری دولتی در بخش زیرساخت‌های فاز اول مجتمع پرورش میگو گمیشان از ۶۰ میلیارد ریال تا پایان سال ۹۲ به حدود ۵۶۰ میلیارد ریال در فازهای یک و ۲ رسید.
همچنین سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این مجتمع از ۵۲ میلیارد ریال در سال ۹۲ به افزون بر ۸۰۰ میلیارد ریال و تعداد مزارع پرورش میگوی گمیشان نیز از ۱۱ مزرعه در سال ۹۲ به ۶۰ مزرعه رسیده و سطح مفید مزارع از ۱۶۶ هکتار به ۹۳۷ هکتار افزایش یافته است.
گلستان در سال‌های اخیر با روی آوردن به توسعه آبزی پروری، به یکی از استانهای برتر پرورش میگو در کشور تبدیل شده که فراهم آوردن مقدمات لازم برای تکمیل چرخه تولید، علاوه بر خودکفایی در این حوزه، میزان برداشت این آبزی را افزایش خواهد داد.
مدیرکل شیلات گلستان به راه اندازی فاز دوم مجتمع پرورش میگو گمیشان اشاره کرد و گفت: فاز دوم این مجتمع به مساحت ۶ هزار هکتار با هدف تولید ۲۲ هزار تن میگو در قالب ۲۲۲ مزرعه طراحی شده که در حال واگذاری به بخش خصوصی است.
سیدجواد قدس علوی اظهار داشت: در فاز دوم مجتمع میگو گمیشان ایجاد پنج هزار و ۹۹۴ فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم هدف گذاری شده و هزینه احداث زیرساخت‌ها و تاسیسات مشترک حدود ۲۰ هزار میلیارد ریال برآورده شده است.
بر اساس مطالعات صورت گرفته شیلات گلستان، با بهره برداری از مجموع ۲ فاز در مجتمع میگو گمیشان، به مساحت ۱۰ هزار هکتار طی برنامه‌ای تا افق ۱۴۰۴، سالانه افزون بر ۱۷ هزار تن میگو تولید و بیش از ۱۰۰ میلیون دلار برای کشور ارزآوری خواهد شد.
تا قبل از شیوع ویروس کووید ۱۹، کشورهای چین، ویتنام، امارات، هنگ کنگ، عمان و اسپانیا، عمده مقصد صادرات میگوی استان گلستان بودند.
به گفته مدیران شیلات گلستان، پیش بینی تولید میگو در سال جاری در گلستان مقدار هزار و ۵۰۰ تن است.
همچنین استان گلستان از قطب‌های مهم صنعت پرورش مرغ در کشور با سرمایه گذاری زیرساختی ۳۰ هزار و ۶۹۵ میلیارد ریال و ایجاد اشتغال مستقیم برای ۱۲ هزار و ۸۵۳ تن به شمار می‌رود.
این استان هزار و ۹ واحد مرغداری با ظرفیت اسمی جوجه‌ریزی ۳۰ میلیون و ۶۰۰ هزار قطعه در هر دوره پرورش و تولید سالانه ۳۰۰ هزار تن مرغ دارد.
نیازهای زیرساختی گلستان در بخش کشاورزی
توسعه صنایع تبدیلی
یکی از نیازهای اساسی و زیرساختی گلستان دربخش کشاورزی ضرورت توسعه صنایع تبدیلی آن است که به گفته کارشناسان جهاد کشاورزی، تحقق آن گامی مهم برای جلوگیری از خام فروشی محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده برای اقتصاد کمتر توسعه یافته این استان است.
فعالان حوزه اقتصادی گلستان همواره بر اهمیت سرمایه‌گذاری و حمایت از توسعه صنایع تبدیلی استان در حذف خام فروشی محصولات کشاورزی منطقه تاکید فراوان دارند تا آثار مثبت آن در زندگی بهره برداران و رونق اقتصاد گلستان بیشتر دیده شود.
یک کارشناس کشاورزی گلستان در این زمینه معتقد است که رونق صنایع تبدیلی بخش کشاورزی در منطقه، نیازمند حمایت برای تزریق تسهیلات ارزان قیمت و ایجاد، نوسازی، بازسازی و خرید ماده خام در فرایند فرآوری است.
عیدمحمد فاروقی افزود: توقف خام فروشی تولیدات کشاورزی گلستان نیازمند سرمایه گذاری در فرآوری و بسته بندی است که دستگاه های مرتبط از جمله سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان می توانند نقش مهمی در جذب سرمایه‌گذاران و ایجاد زیر ساخت های لازم این بخش ایفا کنند.
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان نیز با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع تبدیلی کشاورزی گلستان، معتقد است که این حوزه حلقه مرتبط و مهم برای تداوم رونق تولید کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده است.
امیر یوسفی افزود: سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه صنایع تبدیلی گلستان با اقتصادی مبتنی بر کشاورزی از اقدام های مهم و زیربنایی محسوب می‌شود باید مشکل خام فروشی، ضایعات محصولات کشاورزی و ارزان فروشی محصولات به ویژه در زمان برداشت با تکمیل یا ایجاد طرح های صنایع تبدیلی کشاورزی به صورت ریشه‌ای حل شود.
ایجاد شهرک صنایع تبدیلی
شماری از کارشناسان با اشاره به ظرفیت‌های کشاورزی این استان معتقدند که ایجاد شهرک‌های صنعتی در مقیاس بزرگ و با محوریت صنایع تبدیلی می‌تواند موجب رشد اقتصاد کشاورزی استان شود.
۲۴ شهرک و ناحیه صنعتی در وسعتی بیش از ۲ هزار هکتار در گلستان وجود دارد اما با توجه به ظرفیت های متنوع در عرصه کشاورزی استان، گسترش واحدهای صنایع تبدیلی در شهرک‌های صنعتی موجب حفظ ارزش افزوده محصولات در این استان می‌شود.
همچنین رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان با اشاره به این که محور توسعه این استان کشاورزی است، معتقد است: سرمایه گذاری در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی در این خطه باید بیش از گذشته حایز اهمیت باشد.
حسین طلوعیان راه‌اندازی منطقه آزاد تجاری اینچه برون را ظرفیتی خوب برای استفاده از واردات تکنولوژی، جذب سرمایه گذاران و افزایش ظرفیت فراوری محصولات کشاورزی و رونق صادرات تولید گلستان به کشورهای آسیای میانه عنوان کرد و افزود: اکنون زمینه هدایت سرمایه‌گذاران حوزه صنایع تبدیلی کشاورزی در شهرک ها، نواحی صنعتی و منطقه ویژه اقتصادی اترک فراهم است.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی گلستان با اشاره به این که برنامه ریزی برای توسعه صنایع تبدیلی و غذایی استان براساس نیاز و اولویت است، گفت: امسال برنامه ایجاد ۵۱ واحد صنایع تبدیلی جدید و براساس نیازها در دستور کار قرار دارد که ظرفیت اسمی این واحدها حداقل پوشش ۴۵۰ هزار تن فرآوری ماده خام کشاورزی است.
به گفته نقی اسدی این استان ۳۶۱ واحد صنایع تبدیلی کشاورزی از جمله ۱۶۳ واحد در بخش زراعی، ۷۶ واحد در بخش باغی، ۵۰ واحد در بخش دام، پنج واحد در بخش لبنات و ۴۶ واحد در بخش تولید خوراک دام، دارد که ظرفیت اسمی فرآوری این واحدها سه میلیون و ۴۰۰ هزار تن در سال برآورد می شود.
همچنین نماینده مردم گرگان و آق قلا در مجلس شورای اسلامی از خام فروشی محصولات کشاورزی به عنوان معضلی جدی برای کشاورزی استان نام برد و تاکید کرد که باید ارزش افزوده محصولات کشاورزی تولیدی استان به جیب تولیدکنندگان و مردم استان برود.
غلامرضا منتظری به ایرنا گفت: تقویت و ایجاد صنایع تبدیلی با بهره گیری از ظرفیت بخش خصوصی یکی از راهکارهای مهم ایجاد ارزش افزوده به کشاورزی گلستان است.
وی با تاکید بر آسان سازی شرایط حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حوزه صنایع تبدیلی گلستان، اضافه کرد: دستگاه‌های مرتبط هم باید برای رونق تولیدات کشاورزی و تاثیر موثر آن در اقتصاد بهره برداران و استان بیش از گذشته به این مهم توجه داشته باشند.
با وجود دسترسی آسان به تولیدات کشاورزی در منطقه و وجود بازار صادراتی از جمله همجواری با کشورهای آسیای میانه، نباید بیش از این فرصت سرمایه گذاری در حوزه توسعه صنایع تبدیلی را براساس اولویت ها در استان از دست داد که لازمه آن داشتن نقشه راه و افزایش حمایت ها و هماهنگی بیش از گذشته میان دستگاه های مرتبط در عملیاتی شدن و شتاب به بهره برداری طرح ها است.
زهکشی اراضی نیاز ضروری گلستان
یکی دیگر از نیازهای زیرساختی گلستان اهتمام به اجرای طرح زهکشی ۲۸۰ هزار هکتار اراضی کم بازه و شوره زار استان بویژه در نواحی شمالی آن است که به گفته رییس سازمان جهادکشاورزی استان در صورت تامین منابع اعتباری تا سه سال آینده به پایان خواهد رسید.
مختار مهاجر ۱۷ خرداد امسال به خبرنگار ایرنا گفته بود که تا کنون ۹۸ هزار هکتار از اراضی گلستان با صرف پنج هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار زهکشی شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
وی افزوده بود: طرح زهکشی در این اراضی موجب افزایش تولید، هدایت آب باران به آب بندان‌های کشاورزی، هدایت آب های سطحی سیلابی به تالاب‌ها، خروج آب از زمین‌ها و بازچرخانی آن برای استفاده در آبیاری محصولات کشاورزی، افزایش ظرفیت خروجی آب رودخانه‌ها و موجب بهبود بیشتر راندمان تولید کشاورزی خواهد شد.
رییس سازمان جهادکشاورزی گلستان هزینه اجرای طرح زهکشی در هر هکتار زمین کشاورزی گلستان را برای شیوه روباز بین ۴۵ تا ۵۵ میلیون ریال و برای اجرای زیر زمینی از طریق لوله گذاری حدود ۱۲۰ میلیون ریال اعلام کرد و گفت که از مجموع سطح پوشش طرح زهکشی انجام شده توسط جهادکشاورزی، حدود ۱۸ هزار هکتار به صورت زیرزمینی بود که نیاز نداشتن به لایروبی و خارج نشدن زمین زراعی از چرخه تولید، بخشی از جمله مزایای آن نسبت به طرح روباز است.
اگرچه زهکشی ۲۸۰ هزار هکتار اراضی کم بازده و شوره زار نواحی شمالی گلستان در سال ۹۳ و مصوبه سفر رییس جمهوری وقت به این استان بود و می باید تا پایان دولت دوازدهم ۱۴۰ هزار هکتار آن انجام می‌شد که تاکنون ۹۸ هزار هکتار آن انجام و به بهره برداری رسیده است.
با این حال کارشناسان جهادکشاورزی گلستان معتقدند که ۴۶۰ هزار هکتار از اراضی این استان شمالی نیازمند زهکشی است.
نوسازی ماشین آلات کشاورزی
به اعتقاد کارشناسان یکی از شاخص‌های اصلی توسعه یافتگی بخش کشاورزی، توسعه مکانیزاسیون این بخش مولد است که مزایای زیادی از جمله مدیریت زمان کشت، داشت و برداشت محصول، جلوگیری از اتلاف انرژی و ریزش محصول هنگام برداشت، کاهش هزینه‌های تولید و تحقق کشاورزی حفاظتی در وهله اول برای بهره‌برداران و در وهله دوم برای اقتصاد استان‌ها و کشور به همراه دارد.
به گفته رییس اداره امور فناوری‌های مکانیزه سازمان جهادکشاورزی گلستان، این استان هم اکنون افزون بر ۴۰ هزار دستگاه انواع ماشین آلات بخش کشاورزی شامل زراعت، باغبانی، دام و طیور و آبزی‌پروری دارد که ۱۲ هزار و ۳۱۳ دستگاه آن طی هشت سال گذشته و با پرداخت حدود هشت هزار و ۷۹۰ میلیارد ریال تسهیلات از محل خط اعتباری مکانیزاسیون، جدید وارد چرخه کشاورزی این استان شمالی شدند.
مریم برزنونی افزود: با ورود این تعداد ماشین آلات جدید به بخش کشاورزی گلستان، عمر مفید ۷۰ درصد تراکتورها و افزون بر ۵۰ درصد کمباین‌های استان به کمتر از ۱۳ سال رسید ضمن اینکه با خط اعتباری امسال نیز که تا کنون هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال برای آن پیش بینی شده و احتمال افرایش و جذب آن تا ۲ برابری وجود دارد، حداقل هزار و ۲۰۰ دستگاه انواع تراکتور و ۱۰۰ دستگاه کمباین جدید به ناوگان ماشین آلات بخش کشاورزی گلستان اضافه شود.
توسعه گردشگری کشاورزی
استان گلستان دارای ظرفیت‌های فراوان در حوزه‌های مختلف صنعت گردشگری از جمله گردشگری کشاورزی است که توسعه آن نیازمند برنامه ریزی علمی و سرمایه‌گذاری است تا زمینه اشتغالزایی و رونق اقتصادی را برای این استان فراهم سازد.
گردشگری کشاورزی از جمله ظرفیت‌های فراموش شده صنعت گردشگری ایران است که توسعه آن نیازمند شناسایی و تهیه و تدوین طرح و فراهم کردن زیرساخت های این بخش اقتصادی است.
یکی از ویژگی‌های استانهای شمالی بویژه گلستان کشت‌ها و زراعت‌های ویژه آن از جمله برنجکاری، مرکبات، گل و گیاه و پنبه است که در سال‌های اخیر جشنواره‌های بومی در ارتباط با همین محصولات برگزار شده است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان در گفت و گو با ایرنا گفت که اکنون ۷۴ متقاضی دریافت مجوز گردشگری کشاورزی در استان در حال تکمیل پرونده هستند ضمن اینکه در دومین جلسه کمیسیون فنی گردشگری کشاورزی هشت پرونده تایید و در حال تکمیل برای صدور پروانه بهره‌برداری است.
یاسر قندهاری اظهار داشت: اجرا و بهره‌برداری از اولین طرح گردشگری کشاورزی کشور در مزرعه توسکا گلستان با همکاری بخش خصوصی ۲ سال قبل به سرانجام رسید.
وی بیان داشت: به دلیل برخورداری گلستان از اقلیم مناسب، زمین‌های مستعد و ظرفیت تولید ۹۶ گونه محصول کشاورزی، این بخش از اشتغال می‌تواند به یکی از راهکارهای موثر افزایش درآمد فعالان بخش کشاورزی و گردشگری این استان شمالی تبدیل شود.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی گلستان گفت: در یک سال گذشته مجوز بهره‌برداری و صدور هشت پروانه مزرعه گردشگری در استان انجام شده که ۷۷ میلیارد ریال حجم سرمایه‌گذاری با فراهم شدن زمینه اشتغال ۱۲۶ نفر همراه بوده است.
قندهاری تصریح کرد: توسعه این نوع جدید از گردشگری در گلستان که از ظرفیت‌هایی نظیر اقلیم‌های گوناگون، تنوع محصولات کشاورزی و اقامتگاه‌های بوم‌گردی متنوع برخوردار است می‌تواند زمینه اشتغالزایی و رونق اقتصادی به‌ویژه در روستاها را فراهم سازد.
استان گلستان ۱.۹ میلیون نفر جمعیت دارد که در گستره تقریبی ۲۱ هزار کیلومتر مربع پراکنده و سکونت دارند.