به گزارش ایرنا، استان گلستان در تولید ۱۶ محصول راهبردی کشور شامل دانه‌های روغنی کلزا، سویا و آفتابگردان، هلو، توتون و گوشت مرغ رتبه اول، گندم، چغندرقند و خرمالو مقام دوم، شلتوک (برنج)، پیله تر ابریشم، میگو و پنبه رتبه سوم، ماهیان پرورشی و خاویاری رتبه چهارم و جو و زیتون رتبه پنجم کشوری را دارد که نشان دهنده نقش و اهمیت کشاورزی منطقه در توسعه و خودکفایی کشور است.
گلستان یکی از قطب‌های مهم تولید محصولات کشاورزی به ویژه دانه روغنی کلزا به شمار می‌رود و به گفته کارشناسان دانه‌های روغنی این منطقه از شمال کشور با توجه به شرایط مساعد جوی و بارندگی، ظرفیت کشت سالانه ۵۵ تا ۷۰ هزار هکتار دانه روغنی را دارد.
مطابق گزارش سازمان جهادکشاورزی گلستان، در سال زراعی جاری (۱۴۰۰ - ۱۳۹۹) افزون بر ۵۰ هزار هکتار زمین زراعی استان به زیر کشت دانه روغنی کلزا اعم از ۳۰ هزار هکتار آن آبی و بقیه به صورت دیم رفت که ۷۰ هزار تن محصول از این سطح با توجه به وجود خشکسالی برداشت و روانه کارخانه های روغن کشی شد.
همچنین سال گذشته از ۱۰ هزار و ۵۰۰ هکتار سطح زیر کشت محصول سویا در گلستان حدود ۲۴ هزار تن محصول برداشت شد.
سالانه حدود پنج میلیون تن محصول در حوزه‌های دام، زراعت، باغبانی، شیلات و آبزیان و جنگل و مرتع تولید می‌شود و همچنین تولید روزانه ۸۰۰ تا ۷۰۰ تن مرغ گوشتی، توان تولید جوجه یک روزه برای صادرات، تولید تخم مرغ، پای مرغ، گیاهان دارویی از جمله زعفران، میگو و مرکبات و ادوات کشاورزی از دیگر ظرفیت‌های محسوس این استان شمالی به حساب می‌آید.
این استان با بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت و جای دادن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در همسایگی سه استان مازندران، خراسان شمالی و سمنان و کشور ترکمنستان قرار دارد و در تولید محصولات کشاورزی از جایگاه ممتازی در کشور برخوردار است به طوری که بخش کشاورزی این استان ۲۱۴ هزار خانوار بهره بردار معادل ۳۸ درصد اشتغال خالص را به خود اختصاص داده است.
کارشناسان کشاورزی گلستان بر این باورند توسعه کشاورزی در این استان مستلزم تعریف نقشه راه علمی با تکیه بر موارد کلیدی مانند افزایش بهره‌وری آب و توسعه کشاورزی حفاظتی با هدف حفظ رطوبت خاک و افزایش موادعالی آن است.
همچنین از نگاه فعالان حوزه کشاورزی، تامین بذر غنی شده برای محصولات راهبردی مانند گندم و جو می‌تواند باعث پایداری تولیدات کشاورزی در گلستان شود و در کنار آن توسعه صنایع تبدیلی، تقویت صادرات، نوسازی ماشین آلات، ارائه آموزش به کشاورزان برای شناخت بهتر نوع خاک برای کشت محصول مناسب از دیگر راهکارهای قرارگیری این استان در مسیر خودکفایی بیشتر در تولیدات غذایی است.
لزوم اقتدار غذایی
به گفته وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم ، در حوزه امنیت غذایی بین کشورها رقابت وجود دارد، دنیا شرایط امنیت غذایی خود را ارتقا داده و حوزه "امنیت غذا" در این دوره به "قدرت غذا" تغییر شکل داده است و گاهی اقتدار غذایی از اقتدار نظامی مهمتر است.
سیدجواد ساداتی‌نژاد در جلسه ماهیانه جامعه اسلامی مهندسین اظهارداشت: دسترسی به غذا کمتر و نسبت به گذشته گرانتر شده است، به همین دلیل بین کشورها از این ناحیه رقابتی در جهت امنیت غذایی شهروندان ایجاد شده است، چین در زمینه خرید و ذخیره سازی اقلام غذایی از بقیه جلوتر بوده و ید طولایی دارد، دنیا شرایط امنیت غذایی خود را ارتقا داده است و حوزه امنیت غذا امروز به حوزه "قدرت غذا" تغییر شکل داده است، کشورها امروز فقط به دنبال امنیت غذایی مردم خود نیستند، می خواهند صاحب قدرت غذا شوند.
ساداتی نژاد بیان کرد: اقتدار ملی کشورها به اقتدار غذا وابسته شده که در معاملات، تجارت و ارتباط سیاسی کشورها حائز اهمیت است و در کنار دیگر دیپلماسی‌ها، "دیپلماسی غذایی" به عنوان یک مفهوم و بعد فعال بین المللی مطرح است تا جایی که گاهی در حوزه عمل اهمیت اقتدار غذا از اقتدار نظامی هم مهمتر است.
اتخاذ چنین رویکردی به اعتقاد کارشناسان در همه استانها ضروری است چرا که مناطق مختلف کشور با برخورداری از موقعیت های ویژه آب و هوایی و داشتن ظرفیت های مطلوب برای توسعه محصولات کشاورزی و در مجموع می توان راهبرد اقتدار غذایی را محقق کرد.
کشاورزی یکی از عناصر مهم ایجاد تمدنهای بزرگ است
کشاورزی یکی از عناصر مهم در به وجود آمدن تمدنهای بزرگ است و ایران به عنوان کشوری صاحب تمدن کهن، پیشینه‌ای درخشان در زمینه کشاورزی دارد به طوری که این بخش ۸۰ درصد نیازهای غذایی جمعیت کشور را تامین می‌کند و یک چهارم اشتغال مربوط به آن است.
براساس اطلاعات فائو، ایران در تولید یک سوم از تعداد محصولات اصلی دنیا دارای رتبه‌های اول تا دهم می‌باشد به عنوان نمونه سهم ایران در محصولات باغی ۱۵ و محصولات زراعی هفت محصول است.
ایران با داشتن ۱۵ محصول باغی مهم دارای مقام جهانی است و از نظر تنوع تولید محصولات باغی بعد از کشورهای چین و آمریکا به طور مشترک با ترکیه رتبه سوم دنیا را از آن خود کرده و از نظر صادرات محصولات کشاورزی در ۱۰ محصول دارای رتبه‌های اول تا دهم جهان است و در مجموع ایران جزو بزرگترین تولیدکنندگان دنیا در تعدادی از محصولات شناخته می‌شود.
لزوم افزایش تولید چند برابر در بخش کشاورزی
به اعتقاد کارشناسان، امروز افزایش تولیدات در بخش کشاورزی و ارزآوری از این طریق مهمترین راهکار برای مقابله با فشارهای اقتصادی علیه کشور محسوب می‌شود اگرچه بخش کشاورزی با وجود تلاش‌های فراوان و گسترده‌ای که برای به حداکثر رساندن تولید در این بخش صورت گرفته اما هنوز از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل فراوانی برخوردار است که می‌تواند تولیدات آن را به ۲ تا سه برابر میزان کنونی افزایش دهد.
بخش کشاورزی با افزایش ۲ تا سه برابری میزان تولیدات قادر خواهد بود به تنهایی قسمت قابل توجهی از نیازهای ارزی کشور را با صادرات در بخش‌های زراعت، باغبانی، دام و آبزیان و صنایع غذایی پاسخگو باشد و بدین ترتیب آنچه امروزه کشاورزان کشور نیاز دارند ترسیم نقشه راهی برای افزایش اقتدار غذایی و هموار کردن عرصه تولید است.
نقشه راه کشاورزی در دست تدوین است
رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست مجلس شورای اسلامی از در دست بررسی بودن طرح امنیت غذایی در مجلس خبر دادو گفت: با تصویب آن، مسیر سهل‌الوصول و بدون مانع در حوزه تولید ترسیم خواهد شد.
محمدجواد عسکری با بیان اینکه برای اولین بار بعد از انقلاب بیشترین بودجه و اعتبار سالانه بخش کشاورزی در سال ۱۴۰۰ رقم خورده است، تصریح کرد: در راستای برنامه هفتم توسعه در بخش کشاورزی به طور ویژه برنامه داریم و نیاز است که بانک کشاورزی نیز با جدیت ورود کند.
وی فضای بخش کشاورزی را فضایی شکننده توصیف کرد و گفت: کارشناسان بخش کشاورزی باید دغدغه اول و آخرشان رفع مشکلات این حوزه باشد.
توسعه کشت گلخانه موثر در ارتقای اقتدار غذایی
مدیر جهاد کشاورزی کلاله، توسعه کشت گلخانه‌ای را در افزایش تولید در واحد سطح موثر دانست و گفت: شرایط اقلیمی گلستان و تعداد روزهای آفتابی آن که در مناطق شرقی استان به ۳۰۰ روز در سال می‌رسد، در کنار اراضی وسیع زراعی و بهره‌مندی از منابع آبی تا حدی قابل قبول، شرایط مساعدی برای توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در این استان شمالی فراهم کرده است.
علی علیزاده، افزایش هشت تا ۱۰ برابری تولید در واحد سطح نسبت به کشت در فضای باز، تولید در تمام فصل‌ها، ایجاد اشتغال پایدار حداقل برای ۱۰ نفر به صورت مستقیم و به همین تعداد به صورت غیرمستقیم در هر هکتار، ارزش افزوده بالا به دلیل تولید بیشتر و ثبات قیمتی آن در بازار و مصرف بهینه منابع آبی و افزایش بهره روی آن را از جمله مزایای توسعه کشت گلخانه‌ای در گلستان برشمرد.
وی اظهارداشت: افزایش تولید محصولات زراعی راهبردی مانند گندم و کلزا، در کنار ارتقای کشاورزی حفاظتی و کشت بدون شخم با حداقل عملیات مکانیکی و تجهیز مزارع به سامانه آبیاری نوین در بهبود امنیت تولیدات کشاورزی در استان موثر است.
به گفته مدیر جهاد کشاورزی کلاله، توسعه مکانیزاسیون کشاورزی به کاهش ضایعات در تولید، جابجایی و مصرف کمک می‌کند و همچنین نقش تحقیقات در شناسایی کشت محصولات خاص هر منطقه و ایجاد نژادهای پربازده، حفظ کاربری اراضی و کاهش هزینه‌های اولیه در تولید محصولات گلخانه‌ای و اصلاح کشاورزی سنتی از دیگر نیازهای کمک به خودکفایی بیشتر در بخش محصولات زراعی و باغی است.
تهیه سند جامع راهکار رسیدن به اقتدار غذایی
استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: یکی از اولویت‌ها برای رسیدن به اقتدار غذایی در استان، تهیه و تدوین سند جامع و آینده نگر برای توسعه بخش کشاورزی در کنار عمران و آبادی روستاهاست.
محمدشریف شریفزاده افزود: تحقق این مهم نیازمند در نظر گرفتن ظرفیت‌ها و محدودیت‌های استان در بخش کشاورزی است و در این سند باید توان اکولوژیکی تولید در کنار دانش و فناوری نوین و فرصت‌های ناشی از توسعه سرمایه انسانی از جمله در قالب تربیت دانش آموختگان دانشگاهی در رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی سازمان یافته در قالب شرکت‌های نوآور و تعاونی‌ها، تولید، جمعیت، بازار و عوامل عرضه و تقاضا در نظر گرفته شود.
نیاز به تشکیل فرماندهی منسجم استانی
وی ادامه داد: علاوه بر تدوین سند که اطلس توسعه کشاورزی را رقم می‌زند نیاز به تشکیل یک فرماندهی منسجم استانی با ماموریت راهبری یکپارچه امور این بخش با همکاری و تعامل همه سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی، به‌ویژه نظامات صنفی و اتحادیه‌ها و نهادهای واسط و تسهیلگری همانند نظام مهندسی است.
این کارشناس حوزه کشاورزی اظهارداشت: در واقع نیاز است زیست بوم نهادی بخش کشاورزی ذیل این فرماندهی واحد پیکربندی و هماهنگ شود.
شریفزاده افزود: همچنین به لحاظ سرمایه انسانی، برای توسعه مهارت آموزی و ارتقای دانش و مهارت‌های کشاورزان نیاز است با هماهنگی چند دستگاه شامل جهادکشاورزی، نظام صنفی، دانشگاه علوم کشاورزی و البته مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای مقدمات سطح بندی و ارتقای مهارت کشاورزان فراهم شود.
تحقق زنجیره تامین و عرضه پایدار کشاورزی با محوریت تعاونی روستایی
وی تحقق زنجیره ارزش و زنجیره‌های تامین و عرضه پایدار در کشاورزی استان با محوریت سازمان تعاون روستایی و البته بخش خصوصی را از دیگر راهکارهای توسعه کشاورزی برشمرد و گفت: با ایجاد این زنجیره ضمن کاهش دلالی، نهاده با قیمت مناسب و در زمان مناسب به‌دست بهره بردار می‌رسد و محصول طبق پیش بینی تقاضای بازار تولید و با قیمت منصفانه عرضه می‌شود.
این استاد دانشگاه بیان کرد: تغییرات کاربری اراضی کشاورزی و خرد شدن آنها در استان یک معضل است که موجب شده صرفه اقتصادی ناشی از اقتصاد مقیاس محقق نشود.
ضرورت توجه به الگوی کشت
شریفزاده افزود: برای این منظور شرکت‌های سهامی زراعی و تعاونی‌های تولیدی اگر بر پایه خواست مردم شکل گیرند می‌توانند زمینه ساز یکپارچگی در بهره برداری در عین استقلال در مالکیت باشند و همچنین تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها می‌طلبد که با کمک مراکز تحقیقاتی و نیز دانشگاه، ارقام جدید و الگوهای کشت آب اندوز جایگزین شوند.
وی گفت: شکل گیری کسب و کارهای کشاورزی می‌تواند جایگزین خوبی برای نظام‌های بهره برداری سنتی باشند که بحمدالله در استان روندی رو به رشد دارد و در قالب استارت آپها و شرکت‌های دانش بنیان با همکاری مراکز رشد و پارک علم و فناوری نیاز به زیست بوم استارت آپی قوی در استان هستیم.
وی اظهارداشت: مقوله دیگر بحث سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و تامین مالی کافی در زنجیرهای ارزش این بخش است که تحقق آن نیاز به اولویت بندی فرصت‌های سرمایه گذاری و معرفی به سرمایه گذاران همراه با ارائه مشوق‌های مناسب دارد.
این استاد دانشگاه علوم کشاورزی گرگان ادامه داد: البته سیاست دولت و استان نباید صرفا پرداخت وام باشد همانند طرح توسعه کشت گلخانه‌ای که پایدار نیست بلکه باید زمینه ساز هدایت درست سرمایه گذار باشد.
شریفزاده تاکید کرد: تعاملات منطقه‌ای استان با کشورهای همسایه در قالب دیپلماسی اقتصادی از یک سو و پیشبرد کشاورزی فراسرزمینی از سوی دیگر با کمک اتاق بازرگانی راهبرد کلیدی برای تحقق امنیت و اقتدار کشاورزی است.
وی افزود: همچنین توانمندسازی کشاورزان از طریق خدمات حمایتی نظیر آموزش‌های ترویجی، اطلاع رسانی و مشاوره و نیز پوشش بیمه‌ای مناسب و تسهیلات اعتباری برای احیا زیرساخت‌های زراعی می‌تواند موجب تاب آوری و ماندگاری این افسران عرصه کشاورزی شود.
به اعتقاد کارشناسان، وزیر جهاد کشاورزی قبل از تایید صلاحیت نیز برنامه دولت سیزدهم در حوزه کشاورزی را بر افق و چشم انداز اقتدار غذایی در خاورمیانه ریل گذاری کرد که با اجرای این برنامه پیشنهادی که برمبنای شناسایی ۱۶ چالش و ارائه ۲۵ راهبرد مانند تصمیمات علمی و حذف نگاه غیراقتصادی و غیرتجاری تنظیم شده امید است در چند سال آینده کشور به اقتدار غذایی دست یابد.
همچنین کارشناسان امر معتقدند که دولت جهادی سیزدهم می تواند با برداشتن موانع فراروی و تامین نیازهای مربوط، توسعه روز افزون بخش کشاورزی را بیش از پیش برای هر کدام از استانهای کشور رقم بزند تا اقتدار غذایی استانی برای نخستین بار در کشور شکل بگیرد.
استان گلستان دارای ۱.۹ میلیون نفر جمعیت است که در گستره تقریبی ۲۱ هزار کیلومتر مربع سکونت دارند.