«کامران کرمی» درگفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به مذاکرات ایران وعربستان در هفته‌های اخیر گفت: متغیرها و عوامل متعددی باعث شد تا عربستان به سمت مذاکره و تنش زدایی با ایران گام بردارد؛ نخستین متغیر فشارهای آمریکا بر عربستان برای تصمیم‌گیری و گفت و گو با تهران بوده است.
این کارشناس مسائل عربستان افزود: وعده‌های «جو بایدن» تحت فشار ماجرای قتل«جمال خاشقچی» برای بازبینی روابط آمریکا و عربستان، تعلیق فروش تسلیحات، پایین آوردن سطح ولیعهد عربستان با وزیر دفاع آمریکا و خروج سامانه‌های پاتریوت از پایگاه ملک سلمان از مواردی بود که از زمان روی کار آمدن بایدن در دستور کار دولت آمریکا قرار گرفت و عربستان ناچار شد به سمت تنش زدایی با بازیگرانی همانند ایران، ترکیه و قطر حرکت کند.
وی یادآورشد: عربستان از اوایل ژانویه ۲۰۲۱ ابتدا تنش‌زدایی را با قطر شروع کرد. در ادامه پالس‌هایی را به سمت ترکیه فرستاد و نهایت مذاکره با ایران را مطرح کرد.
مدیر گروه عربستان شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه متغیر دوم در بازبینی سعودی‌ها برای توسعه روابط با کشورهای منطقه از جمله ایران را تهدیدی جانشینی ولیعهد عربستان عنوان کرد و گفت: طی این مدت زمزمه‌هایی مبنی برحمایت آمریکایی‌ها از«محمد بن نایف» ولیعهد سابق عربستان وجود داشت. این فشارها باعث شد تا «محمدبن سلمان» ولیعهد کنونی احساس کند که تنش در روابط با کشورهای منطقه تهدیدی برای آینده پادشاهی اوست و ناگزیر شود به سمت تنش زدایی با بازیگران و کاستن از سطح تنش‌ها حرکت کند تا موقعیت با ثبات‌تری در داخل عربستان برای خود ایجاد کند.
کرمی یادآورشد: بسیاری از طرح‌های اقتصادی و اصلاحات اجتماعی عربستان مبتنی بر «چشم انداز ۲۰۳۰»تحت الشعاع کاهش قیمت نفت و پاندمی کرونا قرار گرفت. بن سلمان با این چشم انداز در عربستان مورد استقبال قرار گرفته بود و لغو این پروژه‌ها در این شرایط می توانست موقعیت بن سلمان را تهدید کند.
این کارشناس مسائل خاورمیانه متغیر سوم تاثیرگذار در سسیاستهای اخیر ریاض را فروکش کردن سطح بحران در منطقه عنوان کرد و گفت: کانون‌های بحران بین ایران و عربستان همانند سوریه، عراق و تا حدودی یمن تنش چندانی در روابط تهران- ریاض نداشتند و به نظر می رسد چشم اندازی برای حل و فصل تدریجی تنش بین دو کشور ایجاد شده است.
وی خاطرنشان کرد: متغیرهای ذکر شده نقش مهمی در گرایش عربستان به سمت مذاکره با ایران داشت و در سه دور مذاکره و رایزنی بین طرفین برگزار شده و فضا برای مذاکرات دور چهارم در حال آماده شدن است.
کرمی بحران یمن را یکی از محورهای گفت و گوهای ایران وعربستان عنوان کرد و گفت: یمن به عنوان یکی از متغیرهایی که در سطح منطقه ای مورد بحث قرار گرفته از اهمیت بالایی برخوردار است. انتظار سعودی‌ها از این گفت و گوها این است که بتواند حملات انصار الله را کاهش دهد. در این صورت فضایی برمبنای تنش‌زدایی بین ایران و عربستان اتفاق می‌افتد و باعث بازیابی قوای از دست رفته عربستان می شود ومدلی از آتش بس برقرار می‌شود تا نیروی های ائتلاف سعودی بتوانند در داخل یمن قوای خود را بازیابی کنند.
این پژوهشگر حوزه خاورمیانه یادآورشد: با توجه به پیچیدگی‌هایی بحران یمن به لحاظ تنوع نیروهای درگیر و سطح اختلافات آنها و عدم آمادگی عربستان برای دادن امتیاز کافی به انصارالله به عنوان یکی از نیروهای سیاسی- اجتماعی در داخل یمن فعلاً چشم انداز حل و فصل مسئله یمن مشخص نیست.
به گفته این کارشناس مسائل شبه جزیره عربستان تا زمانی که موازنه بین نیروهای درحال درگیر در داخل یمن شکل نگیرد، بعید است که مذاکرات ایران و عربستان بر فضایی گسترده تنش در یمن غلبه کند.
وی اظهار کرد: در مذاکرات ایران و عربستان گفت و گوهای جدی در مورد یمن شده اما هنوز جزئیاتی از این گفت و گوها مشخص نیست و نمی توان در این باره با قاطعیت اظهارنظر کرد، اما اگر یمن به عنوان یکی از محورهای اصلی مناقشه ایران وعربستان مطرح باشد می‌توان به حل و فصل بحران امیدوار بود.
کرمی افزود: سعودی‌ها راهی جز پذیرش حل بحران یمن ندارند چرا که بعد از ۶ سال حمله به یمن نه تنها دست برتر را ندارند و با اماراتی‌ها هم در شورای انتقالی جنوب یمن تنش‌هایی دارند.
این پژوهشگر مسائل منطقه با بیان اینکه اراده جدی برای از سرگیری روابط تهران- ریاض وجود دارد گفت: جمهوری اسلامی با طرح‌هایی همانند گفت‌وگوهای منطقه‌ای در دولت دوازدهم، معاهده عدم تعارض بین ایران و عربستان و طرح صلح هرمز همواره به دنبال تقویت روابط با کشورهای خلیج فارس بوده است، اما سعودی‌ها در دوره ترامپ امیدوار بودند که ایران دست پایین دارد و در شرایط ضعف وارد مذاکره می‌شود.
وی با بیان اینکه سالها سوء برداشت و تفاسیر مبهم دو کشور نسبت به هم باعث شده تا تصویر واقعی دو کشور از همدیگر مخدوش شود، گفت: تا زمانی که دو مسیر اعتماد سازی وموازنه سازی در روابط تهران-ریاض پیش نیاید، مذاکرات کنونی در حد مدیریت تنش باقی خواهد ماند و نمی‌تواند به یک فرمول رضایت بخش تبدیل شود.
کرمی خاطرنشان کرد: اگر ایران و عربستان موفق نشوند مذاکرات کنونی را تبدیل به یک چهارچوب مذاکراتی در مورد امنیت منطقه‌ای گره بزنند نمی‌توان امیدوار بود تغییرات اساسی در روابط دو طرف به وجود بیاید.
این کارشناس مسائل منطقه درباره نقش عراق در میانجیگیری ایران و عربستان گفت: عراق در دوره نخست وزیری«مصطفی الکاظمی» توانست نقش خود را در این زمینه ایفا کند در دوره‌های گذشته نخست وزیران عراق چندان مورد اعتماد عربستان نبودند اما الکاظمی توانست به عنوان یک نخست وزیر بی‌طرف عمل کرده و تا حدی مورد توجه عربستان قرار گیرد.
این تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه عراق به دنبال بازیابی نقش منطقه ای خود است، گفت: بحث پروژه شام جدید و نزدیک شدن به کشورهای عربی و ایجاد بالانس در روابط با کشورهای عربی از جمله اقداماتی بود که نگاه عربستان را به سمت عراق را جلب کرد.
کرمی یادآورشد: در این مذاکرات شاهد گشایش روابط ایران و عربستان هستیم ودو کشور متمایل به بازگشایی کنسول‌گری‌های خود هستند .
وی در ادامه تامین امنیت دریایی در خلیج فارس، بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب و عادی سازی روابط عربستان با رژیم صهیونیستی را محورهای مذاکرات دو طرف عنوان کرد و گفت اصلی ترین نتایج ملموس این مذاکرات از سرگیری روابط دوجانبه و امنیت دریایی خلیج فارس است.