می‌گوید: "حیوان از چند کیلومتری، بوی آب را می‌فهمد اما نزدیک ما نمی‌شود. مایی که برایش آب آورده‌ایم آنهم از دامنه کوه به بالای کوه و آنوقت آن را می‌ریزیم داخل حوضچه‌هایی سیمانی که ساخته‌ایم".
می پرسم: "آب را چطور می‌آورید"!
جواب می‌دهد: "ظرف هایی سبک را پر از آب می کنیم و عین کوله پشتی، می بندیم به پشتمان. ظرف هر چه سبک تر و پر حجم تر، بهتر. بعد از بیش از یکساعت پیمودن راه آن هم سربالایی با زحمت به حوضچه ها می رسیم. امسال ، طبیعت آنقدر محتاج آب بود که دلمان نمی آمد آب داخل قمقمه های خودمان را بنوشیم برای همین بسیاری از همراهان به حوضچه ها که می رسیدند هم آب حمل شده را می ریختند داخل حوضچه ها و هم آب قمقمه ها را . بعد هم با تحمل تشنگی زیاد کوه را پایین می آمدند . منظورم این است که آب قمقمه هم برای حیوان، غنیمت است در این وانفسای بی آبی و کم آبی".
او یک مورد دیگر را هم یادش می آید و ادامه می دهد: "فقط آب نیست که به زحمت، آن را به بالای کوه می آوریم بلکه مصالح ساختمانی برای ساختن یا تعمیر حوضچه ها را نیز باید با خودمان ، کشان کشان به بالای کوه بیاوریم . مثل سنگ و سیمان و البته بعلاوه استاد بنا که باید برای ساخت یا تعمیر حوضچه حداقل در ابعاد ۲ در ۲ به بالای کوه یا زمین شیب دار بیاید".
نیکنام خشنودی ، همکار ایرنایی ما در شیراز است که این موارد را برمی شمرد و با حوصله بیان می کند. خشنودی در کنار حرفه خبرنگاری دستی بر آتش در حوزه محیط زیست دارد . به قول خودش "برای محیط زیست و حفاظت از آن ، همه کار می کنیم . گاهی زباله های رها شده در طبیعت را نیز اکیپی ، جمع آوری می کنیم خلاصه هر چه از دستمان بربیاید انجام می دهیم که آب رسانی به حیات وحش یکی از آنهاست".
سپس از فلامینگوها هم می گوید و جوجه هایشان که اگر شانس بیاورند ، بال های کوچکشان در این خساست زمین و آسمان به پرواز برسد که اگر نرسد می میرند"!
خشنودی با دوستانش به فلامینگوها نیز کمک می کند یعنی آب را به نقاطی از دریاچه خشک شده در تابستان بختگان می رساند ولو با شلنگ و لوله.
او از هموطنانی می گوید که در همین تابستان تا زانو در نمک و شوره زار راه رفته اند تا به فلامینگوها و جوجه هایشان آب برسانند. آخر، دریاچه بختگان تابستان که می شود به نمکزار تبدیل می شود. این دریاچه در زمستان ها به خاطر سرازیر شدن سیلاب تا اردیبهشت، آب دارد اما به تیر و خرداد که می رسد تا ۸۰ درصد مساحتش، خشک می شود. در این میان ، جوجه فلامینگوها آب می خواهند ؛ ضمن اینکه از بس نمک روی سطح آب است پای جوجه ها و فلامینگوها به نمک می چسبد و آن وقت سنگین می شوند و نمی توانند حرکت کنند و در نهایت اگر حرکت نکنند ، تلف می شوند .
هم و غم دوستداران فلامینگوها در این میان، این است که حداقل جوجه فلامینگوها تا مرداد دوام بیاورند یعنی تا وقتی که بال پرواز دربیاورند و بتوانند پرواز کنند.
خشنودی می گوید : برای نجات فلامینگوها گاهی با لوله های قطور ، آب به بخش هایی از دریاچه می رسانیم . البته حوضچه های آب هم ساخته ایم و فلامینگو ها و جوجه ها را جمع می کنیم داخل آنها تا از مرگ ، نجات پیدا کنند.چرایی آن معلوم است؛ این پرندگان زیبا، پرنده مهاجر آبزی هستند و از طرف شمال و سیبری می آیند.
این فعال محیط زیست این ها را در شرایطی بیان می کند که ۲ سال است حقابه دریاچه بختگان را می دهند! یعنی ۵۵ میلیون متر مکعب آب از "سد درود زن"روانه دریاچه شده است. می گوید: "سال های قبل ، حقابه را نمی دادند اما الان ۲ سال است که آب برای دریاچه بختگان ، باز کرده اند ".
با تعجب می پرسم: "تازه حقابه را می دهند وضع بختگان این است"؟!
پاسخ می دهد: "اگر همین حقابه را نمی دادند ، فلامینگوها در سال های قبل در همان ماه فروردین از بین می رفتند"!
فعال محیط زیست:طبیعت آنقدر محتاج آب بود که دلمان نمی آمد آب داخل قمقمه های خودمان را بنوشیم برای همین بسیاری از همراهان به حوضچه ها که می رسیدند هم آب حمل شده را می ریختند داخل حوضچه ها و هم آب قمقمه ها را . بعد هم با تحمل تشنگی زیاد کوه را پایین می آمدند . منظورم این است که آب قمقمه هم برای حیوان، غنیمت است در این وانفسای بی آبی و کم آبی".
اینهایی را که خشنودی می گوید بخشی بسیار کوچک از دغدغه های ایرانیان نیک سیرت و اصیل برای محیط زیست است که حیات وحش را در بهار و تابستان امسال و اصلا هیچ سالی تنها نگذاشته اند. به ویژه آنکه آسمان امسال بخشنده نبود و خاک تفتیده وخشک دیارمان، مجال زیادی به روییدن گیاهان در بسیاری از مناطق کشور نداد. بارش ها هم که جای بحثی نگذاشت و نسبت به سال گذشته کاهشی، بس چشمگیر داشت .
مثل جایی در لارستان که به گفته یوسف عباسی مدیر هواشناسی لارستان ، میزان بارش سال زراعی جاری در منطقه لارستان حدود ۱۷ میلی متر بود که در طول ۳۰ و حتی ۵۰ سال گذشته بی سابقه است.
همین گفته مدیر هواشناسی لارستان شاهدی است بر پویش نذر آب؛ این بار در گاوبست لارستان. بدین ترتیب که جوانان ، مردم و نیک اندیشان منطقه عماد شهر و شهرک گاو بست بخش صحرای باغ از تیرماه امسال وقتی دیدند که جانوران وحشی و و پرندگان در منطقه و دیارشان از شدت تشنگی در معرض خطر و تهدید به مرگ قرار دارند همدل و یک صدا به میدان آمدند و یاری گر و نجات بخش حیات وحش شدند.
جوانان عمادشهری این روزها در نقش محیط بانان منطقه بشکه ها و تانکرهای آب را حمل بر چهارپایان تا فرسخ ها و نوک کوه می برند تا که ناجی گونه های جانوری و پرندگان و وحوش سامان خود باشند.
یکی از فعالان و دوستداران محیط زیست منطقه گاوبست می گوید: این جوانان مشتاق با طی کردن فرسخ ها و ده ها کیلومتر مسافت و با عشق و ذوقی سرشار در گرمای طاقت فرسای بالای ۴۲ تا ۴۵درجه این روزهای لارستان به دل کوه می زنند و با سیراب کردن پرندگان و گونه های جانوری الگوی دوستداران و عاشقان واقعی به طبیعت و محیط زیست می شوند.
تصاویر و کلیپ های که برخی افراد محلی و فعالان زیست محیطی از روستا و منطقه کوهستانی گاوبست بخش صحرای باغ لارستان برای ایرنا ارسال کرده اند از تلف شدن بیش از صدها پرنده تشنه به ویژه از نوع تیهو و کبک و برخی جانوران وحشی این منطقه در آب انبارها و آبشخورهای خشکیده حکایت دارد.
آمار دقیقی از شمار تلفات گونه های جانوری و پرندگان در منطقه در دست نیست؛ اما آنگونه که دهیار و برخی افراد محلی گاوبست لارستان گفته اند تاکنون حدود ۶۰۰ قطعه پرنده و یا سایر گونه های جانوری از شدت تشنگی در آب انبارهای خشکیده و خالی از آب رها و تلف شده اند.
نذر طبیعت و رویکردهای حفظ محیط زیست در استان فارس
دوباره باز می گردیم به استان فارس و "نذر طبیعت" که هموطنان این خطه از کشورمان با نمودهای عینی بشدت آن را دنبال کردند.
به عنوان مثال یک بار در همین تابستانی که گذشت ، رییس منابع طبیعی شهرستان خفر،هزینه برگزاری مراسم چهلم پدرش را صرف ساخت آبشخور و سیراب کردن حیوانات بی گناه کرد.
نمونه ای دیگر از نذر طبیعت با همت و تلاش جهادی اعضای پایگاه مقاومت بسیج امام مهدی مسجد صاحب الزمان شهرستان ارسنجان رقم خورد ، یک باب آبشخور و حوضچه ذخیره آب در منطقه شکار ممنوع کوه سیاه ارسنجان به منظور تامین و استفاده وحوش منطقه با هزینه ای بالغ بر ۲۵ میلیون ریال به صورت خودجوش توسط این گروه به عنوان نذر طبیعت و در راستای حفظ حیات وحش و تامین آب مورد نیاز وحوش منطقه مرمت و ساخته شد.
به گفته حمید ظهرابی ، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس احداث آبشخورهای نذر طبیعت در برخی از مناطق زیست محیطی فارس، اقدامی خیرخواهانه برای حفظ محیط زیست و موثر در زمینه تامین آب شرب حیات وحش است.
ظهرابی گفت: با توجه به مشکل کم آبی و تداوم خشکسالی و خشک شدن چشمه های مورد استفاده حیات وحش در مناطق شکار ممنوع و دیگر مناطق زیست محیطی، برخی دوستداران محیط زیست به صورت خودجوش ساخت آبشخورها را آغاز کرده اند و این اقدام را نذر طبیعت می دانند.
بسیاری از این آبشخورها در مناطق سخت گذر و کوهستانی احداث شده و دوستداران طبیعت، وسایل و امکانات و مصالح مورد نیاز را کیلومترها به دوش کشیده اند و و در ساخت و نصب آن مشارکت فعال داشته اند.از جمله این اقدامات احداث دو آبشخور است که خیرین شهر خانیمن با پیگیری بخشدار کامفیروز در شهرستان مرودشت انجام داده اند و این آبشخورها در کوه خانیمن و در منطقه دره ماری ساخته شد.
سازمان محیط زیست همگام با دوستداران حیات وحش
البته ناگفته نماند که سازمان حفاظت محیط زیست با تمام کم و کاستی هایی که دارد در کنار دوستداران حیات وحش است و تمام تلاش خود را برای مراقبت از حیوانات می کند. مثلا در همین شهریوری که گذشت خبر رسید یوزپلنگ ایرانی پس از سال‌ها غیبت در خراسان شمالی، امسال در شمال، شرق و غرب میاندشت جاجرم مشاهده شده است که این وضعیت نشان دهنده بهبود شرایط منطقه برای بازپس‌گیری قلمرو توسط این گونه ارزشمند است.
احمد صفرزاده که مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم است گفته بود: یکی دیگر از نیازمندی ها برای صیانت از یوزپلنگ، تامین آب است، در این زمینه اقدامات خوبی انجام شده و با وجود خشکسالی ها، آبشخورهای منطقه حتی یک ساعت، خالی از آب نبوده است.
به گفته این مقام مسئول در حفاظت محیط زیست، منطقه میاندشت ۱۲ آبشخور و ۱۵ بندخاکی دارد که اکنون آبرسانی سیار به منطقه با ۲ دستگاه تانکر و تراکتور انجام می شود که یکی از تراکتورها امسال برای آبرسانی سیار تامین شده است و حمل آب بیشتر انجام می شود. ضمن اینکه خوشبختانه با اقدامات انجام شده، جمعیت آهوان در میاندشت جاجرم بسیار مناسب است و جمعیت این گونه وحشی در سال های اخیر همواره افزایشی بوده است بطوریکه اکنون بیش از یکهزار راس آهو در این منطقه زیست دارند.
نزدیک شدن حیوانات به زیستگاه های انسانی برای جرعه ای آب
تابستان امسال با خساست آسمان در حالی به سر آمد که داغ گرما، خشکسالی و کم آبی را بر دل بسیاری از حیات وحش مناطق بیشماری از کشور گذاشته است.
طی این تابستان خبرها و گزارش های زیادی از تشنگی طبیعت و حیات وحش در خروجی ایرنا منتشر شد و گونه های جانوری که به خاطر جرعه ای آب تغییر رفتار دادند و به زیستگاه های انسانی روی آوردند و متاسفانه گاهی به تیر خلاص یا طعمه ای مسموم، کشته شدند.
به قول مرتضی جمشیدیان فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان ، حیوانات به زیستگاه خود باز می گردند اما اگر آنها را نکشند!
کم آبی و شدت خشکسالی به گونه ای است که به گفته کارشناسان هواشناسی و مسئولان امر طی ۳۰ سال گذشته بی سابقه است و حیات وحوش و جانوران منطقه را بیش از هر زمان دیگری تهدید می کند.
یک بار در اوایل تابستان امسال که هنوز گرما در خیلی از مناطق کشور بیداد نمی کرد، دهیاری از یکی از روستاهای لارستان می گفت: گونه های وحشی و پرندگان تشنه که از شدت تشنگی و یافتن جرعه آبی به آبشخورها و آب انبارهای خالی و خشکیده پناه می آورند نه تنها آبی یافت نمی کنند بلکه بسیاری از آنها در همان آب انبارها جان می دهند.
به قول مرتضی جمشیدیان فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان ، حیوانات به زیستگاه خود باز می گردند اما اگر آنها را نکشند!
مصداق پناه آوردن حیوانات به زیستگاه های انسانی را می توان تقریبا در همه جای کشورمشاهده کرد از لارستان فارس گرفته تا تهران. فرهاد زندی ، فرمانده حفاظت یگان محیط زیست استان تهران چند روز پیش می گفت: خشکسالی‌های اخیر در این استان و به دنبال آن کمبود آب و مراتع موجب شده است تا حیوان‌ها برای آسانخوری به باغ‌ها و مزرعه‌ها در نزدیکی زیستگاه‌های انسانی وارد شوند.
از خراسان جنوبی هم خبر داریم منبی بر اینکه از قول حسن اکبری ، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در منطقه علی حیدر بشرویه، جمعیتی از آهو داریم و به‌ناچار توزیع علوفه را در مرز بین زیستگاه و مزارع داشته‌ایم تا ورود حیات وحش به مزارع کاهش یابد.
اکبری از مردم خواسته است در این بحران خشکسالی بیشترین مدارا را با حیوانات داشته باشند چرا که آنها از روی ناچاری وارد روستاها، مزارع و باغات می‌شوند.
او نیز نذر طبیعت را یک راه کمک کردن به حیات وحش در این بحران خشکسالی بیان می کند اما در این شرایط که حیات وحش در مضیقه قرار می‌گیرد، کمک مهمتر مدارا کردن با حیوانات در اطراف روستاها و مزارع کشاورزی است.
مرتضی جمشیدیان فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان نیز از جمله دغدغه مندان حیات وحش است . او تیر ماه امسال نیز در تشریح آنچه حیات وحش موته و آهوی ایرانی را در خشکسالی تهدید می‌کند به ایرنا گفت: آب و علف هست اما آهوها علف سبز می‌خواهند. فصل زایمان حیات وحش است و بره ها کوچک هستند؛ آهوبره‌ها به دنبال علف سبز می‌روند و به همین دلیل از منطقه خارج می‌شوند.
این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که هر گونه اقدام برای کمک به طبیعت و حیات وحش نباید بدون نظر کارشناسی سازمان حفاظت محیط زیست باشد. چه بسا عملی خیرخواهانه در راه حفظ محیط زیست بدون پشتوانه علمی نه تنها کارساز نیست بلکه به ضرر آن خواهد بود به همین علت هموطنان حتما باید از نظرات کارشناسی در کمک رسانی های خود بهره گیرند.
اهدای یک تن یونجه به حیات وحش توسط کشاورزی سیرجانی
انسان هایی والا که نفسشان به نفس طبیعت بند است و برای آن آرام و قرار ندارند در ایران و همه جای دنیا کم نیستند منتها آنقدر دل های مهربانی دارند که به تنها چیزی که فکر نمی کنند رسانه ای کردن اقدامشان است چرا که دغدغه شان فراتر از بوق و کرنا است به همین علت است که ما رسانه ای در بیشتر وقت ها متوجه اقدامات انان نمی شویم تا خبرش را منعکس کنیم .
البته گاهی خبرهایی به خبرنگاران می رسد که حتما آن را منتشر می کنند مثل این خبر که یکی از این نیکوکاران ، کشاورز و نیکوکاری سیرجانی که تیر ماه امسال یک تن یونچه را به محدوده گدار سوخته واقع در منطقه حفاظت شده بهرام گور فارس اهدا کرد.
به گفته جواد مهدی پور، رییس پارک ملی قطرویه نی‌ریز فارس باتوجه به خشکسالی های اخیر و نبود پوشش گیاهی مناسب در منطقه حفاظت شده بهرام گور، یک تن علوفه خشک (یونجه بسته بندی شده) را یکی از حامیان محیط زیست و از خیران سیرجان(استان کرمان) به منظور استفاده وحوش در محلی بنام گدار سوخته (حوزه باغ چوبی) به محیط بانان این منطقه تحویل داد.
بهرام گور، منطقه‌ای حفاظت‌شده در شرق استان فارس و در مثلث بین سه شهر نی‌ریز در شمال شرق در فاصله ۲۵ کیلومتری نی ریز و شهر مشکان در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی و ۵ کیلومتری غرب شهر قطرویه واقع شده است.
آب و هوای منطقه بهرام گور گرم و خشک است و حدود ۲۰۰ میلی متر در سال بارندگی دارد. اهمیت این منطقه به جمعیت قابل توجه گورخر ایرانی ساکن در آن است..
شکستن قلک کودکانه به نیت رهاسازی پرندگان
و اما زیبایی دوستی با طبیعت ویژه بزرگسالان نیست ، کودکان هم دارند چیزهایی از بزرگترهای خود برای پاسداشت طبیعت و حیات وحش یاد می گیرند مثل کودکان سرو آباد کردستان . امید است این یادگیری ها را تمام کودکان ایرانی و جهان داشته باشند.
این کودکان به منظور رهاسازی پرندگان قلک‌های خود را شکستند و چند قطعه کبک را خرداد ماه امسال از شکارچیان خریداری و در دامن طبیعت رهاسازی کردند.
این را خبرنگار ایرنا می گوید که به همراه تعدادی از ماموران یگان حفاظت اداره محیط زیست سروآباد و پنج کودک که سن آنها بین ۶ تا ۱۲ ساله بود برای تهیه گزارش از آزاد سازی کبک ها به اتفاق این کودکان و ماموران محیط زیست به منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو رفته بود.
«کودکان با خوشحالی هر کدام قفس حاوی ۲ قطعه کبک را در دست داشتند و در یک خط موازی با راهنمایی یکی از مسوولان محیط زیست حرکت می‌کردند تا اینکه به ارتفاعات منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو رسیدیم. آنان کبک ها را یکی یکی آزاد کردند و با صدای بلند می گفتند: "جای کبک ها کوه و دشت و طبیعت است نه قفس، ای شکارچیان ! کبک ها را زندانی نکنید گناه دارد جای آنها در طبیعت است."»
خبرنگار ایرنا نقل می کند: به سراغ یکی از کودکان که پسربچه‌ای ۶ تا هفت ساله بود، رفتم و از او درباره ایده رهاسازی پرندگان سوال پرسیدم که در جواب گفت؛" از سال گذشته که به خاطر شیوع کرونا کمتر به بیرون از خانه می رفتم، به همراه چند نفر از دوستانم، تصمیم گرفتیم که برای رهاسازی پرندگان پول جمع آوری کنیم".
"کژوان" افزود: امسال همگی با هم قُلک ها را شکستیم و با همراهی پدر و مادر برای خرید پرندگان در قفس به خانه یکی از شکارچیان محله رفتیم و با پولی که داشتیم چند قطعه کبک به همراه قفس چوبی از وی خریداری و امروز در دامن طبیعت رهاسازی کردیم.
خبرنگار ایرنا می گوید: هنگام گوش دادن به حرف‌های این کودک سروآبادی برای چند ثانیه ای مکث کردم و در برابر این کار بزرگ آنان هیچ واژه ای نداشتم که برای قدردانی از آن استفاده کنم.
اما داستان یکی دیگر از کودکان این جمع برای همکارمان جالب است که گفت : ما در خانه ۲ قطعه کبک داشتیم و پدرم مدت یک سال بود که آنها را در قفس نگهداری می کرد یک روز که به کبک ها نگاه کردم دیدم از اینکه زندانی هستند خیلی اذیت می‌شوند، به همین دلیل به پدرم اصرار کردم که آنها را آزاد کند.
وی افزود: به پدرم گفتم من اسباب بازی و دوچرخه نمی خواهم فقط می‌خواهم که این کبک ها را آزاد کنم که در قفس زندانی نباشند. از این رو هر روز به پدرم اصرار می کردم تا اینکه راضی شد و خواسته من را قبول کرد و خودش هم از این آرزوی من خوشحال بود و قول داد دیگر هیچ وقت شکار و هیچ حیوان و پرنده ای را زندانی نکند.
کودک کردستانی: به پدرم گفتم من اسباب بازی و دوچرخه نمی خواهم فقط می‌خواهم که این کبک ها را آزاد کنم که در قفس زندانی نباشند. از این رو هر روز به پدرم اصرار می کردم تا اینکه راضی شد و خواسته من را قبول کرد و خودش هم از این آرزوی من خوشحال بود و قول داد دیگر هیچ وقت شکار و هیچ حیوان و پرنده ای را زندانی نکند.
اینهایی که در این مقال، منعکس شد گوشه ای از اقدامات خیرخواهان محیط زیست و حیات وحش کشورمان است و قدر مسلم آن است که بسیاری انسان های خیراندیش هم هستند که از نگاه رسانه ها دورند و بی ادعا در حال خدمات رسانی به طبیعت و حیات وحش هستند . ضمن اینکه این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که هر گونه اقدام برای کمک به طبیعت و حیات وحش نباید بدون نظر کارشناسی سازمان حفاظت محیط زیست باشد. چه بسا عملی خیرخواهانه در راه حفظ محیط زیست بدون پشتوانه علمی نه تنها کارساز نیست بلکه به ضرر آن خواهد بود به همین علت هموطنان حتما باید از نظرات کارشناسی در کمک رسانی های خود بهره گیرند.
سخن آخر اینکه تابستان گذشت و از این خبرها و گزارش های امیدوارکننده از مهربانان طبیعت نیز منتشر شد البته در مقابل نیز، خبرهای ناامید کننده و ناگوار از نامهربانان طبیعت کم نبود که گاهی تنه به تنه خبرهای خوب می زد و از آن پیشی می گرفت و می گیرد . اما به هر حال امید است ایرانمان و ایرانیان همچون پیشینیان باستانی خود به طبیعت احترام بگذارند و فراموش نکنند که طبیعت هرگز به هیچ انسانی وام بلاعوض نمی دهد پس با آن مهربان باشیم .