به گزارش ایرنا، منطقه عملیاتی مسلم بن عقیل که شهر سومار عقبه آن محسوب می‌شد، با یک جاده آسفالت از ایلام به سومار و پاسگاه میان تنگ و پس از ارتفاعات مرزی به شهر مندلی عراق ختم می‌شد. در شمال این منطقه نفت شهر و در جنوب آن ارتفاعات میمک قرار داشت.
عراق در ابتدای هجوم سراسری خود به ایران در شهریور ۱۳۵۹، با بهره‌گیری از جاده مندلی- سومار، ارتفاعات سرکوب مرزی را تصرف کرد و بر دشت سومار مسلط شده بود.
اما پس از اجرای عملیات گسترده بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر، عراق در تیرماه ۱۳۶۱، در یک اقدام تبلیغاتی، از بخشی از این مناطق که برخی از آن‌ها فاقد ارزش نظامی بودند، عقب‌نشینی کرد و در برخی مناطق نیز نیروهایش را تنها از دشت‌ها و زمین‌های هموار خارج کرد و ارتفاعات مسلط و سرکوب را همچنان در اختیار خود نگه داشت.
ارتفاعات مرزی منطقه سومار، یکی از این ارتفاعات بود که نیروهای عراق با استقرار در ارتفاعات مرزی، کاملا بر سومار، قصر شیرین و نفت شهر تسلط داشتند و درنتیجه، ارتباط شمال به جنوب نیروهای خودی از این منطقه با مشکلاتی توأم بود.
اهداف عملیات مسلم بن عقیل
بنابراین این عملیات با هدف گشودن جبهه جدید در منطقه میانی، از بین بردن تمرکز نیروهای دشمن در جنوب، از بین بردن تسلط دید و تیر دشمن بر منطقه سومار و تسلط دید و تیر نیروهای خودی بر شهر مندلی و تهدید شهر عراق، در ساعات اولیه بامداد نهم مهرماه سال ۶۱ آغاز شد.
این عملیات با حضور شهید محراب حضرت آیت‌الله عطاالله اشرفی اصفهانی امام جمعه اسبق کرمانشاه و به فرماندهی شهید حاج محمدابراهیم همت به اجرا درآمد.
«رزمندگان اسلام پس از عبور از معبرهایی که در میدان مین احداث شده بود، خود را به خطوط دفاعی دشمن رساندند و با شکستن خطوط دفاعی نیروهای عراق، به عمق منطقه نفوذ کردند.
در روز اول عملیات مسلم بن عقیل، نیروهای خودی موفق شدند مواضع تصرف‌شده را تثبیت کنند. ازجمله مشکلاتی که می‌توانست موفقیت کسب شده را تهدید کند، بمباران هوایی دشمن بود که با توجه به ابری شدن هوا در روز اول عملیات و تثبیت مواضع متصرف شده به دست نیروهای خودی، این نگرانی رفع شد.
به‌رغم هوشیاری دشمن در خصوص منطقه عملیات، نیروهای خودی توانستند اهداف اصلی عملیات را تامین کنند.
نزدیکی منطقه عملیاتی مسلم بن عقیل به پایتخت عراق، صدام و مسئولان عراق را به وحشت انداخت. با توجه به نتایج عملیات، صدام در شب سوم عملیات در یکی از قرارگاه‌های منطقه حاضر شد و خطاب به مسئولان نظامی در منطقه گفت: آبرو و حیثیت عراق به خطر افتاده است، شما به هر صورتی که هست باید این ارتفاعات و مواضع خود را پس بگیرید.
به دنبال عملیات مسلم بن عقیل، عراق دست به تحرکات دیپلماتیک در سطح بین‌المللی زد. ملاقات وزیر خارجه عراق با روسای هیات‌های نمایندگی کشورهای عضو دائم شورای امنیت و درخواست عراق از این شورا برای تشکیل جلسه به‌منظور بررسی اوضاع وخیم منطقه، ازجمله این اقدامات بود.»
تصویب قطعنامه ۵۲۲ سازمان ملل متحد
«سه روز پس‌ازاین درخواست، شورای امنیت سازمان ملل متحدتشکیل جلسه داد. در این جلسه «محمد بوستا»، وزیر امور خارجه وقت مغرب، به نمایندگی از کشورهای عربی سخنرانی کرد. وی با جانب‌داری از عراق و صلح‌طلب خواندن این کشور، خواستار ادامه فعالیت هیات‌های صلح و همکاری ایران با آن‌ها شد.
سعدون حمادی وزیر خارجه وقت عراق، از شورای امنیت خواست که تصمیمات مؤثرتری درباره ایران اتخاذ کند. شورا پس از استماع صحبت‌های سخنرانان، وارد رای‌گیری شد و قطعنامه ۵۲۲ را که متن آن را نماینده اردن به عنوان رییس ادواری شورای امنیت تهیه کرده بود؛ تصویب کرد.
قطعنامه ۵۲۲ در ۷ بند و بدون توجه به شناسایی کشور متجاوز و جبران خسارت‌های وارد شده به کشور مورد تجاوز تنظیم شده بود. شورای امنیت در این قطعنامه ضمن استقبال از موضع عراق در پذیرش قطعنامه قبلی (قطعنامه ۵۱۴ در تیر ۱۳۶۱)، خواستار ازسرگیری فعالیت میانجی گران بین‌المللی شده بود.
بلافاصله وزارت خارجه ایران با انتشار بیانیه‌ای به تصویب این قطعنامه اعتراض کرد. در این بیانیه با اشاره به حمایت علنی و همراهی همه‌جانبه کشور اردن با عراق در طول جنگ، رئیس شورای امنیت (نماینده اردن که مسئول تنظیم قطعنامه بود) فاقد صلاحیت لازم برای بررسی این موضوع اعلام شده بود و در ادامه آن درخواست ایران برای شناسایی و محکومیت متجاوز و جبران خسارت‌های وارد شده به ایران مورد تأکید قرار گرفته بود.»
بدین ترتیب همان‌گونه که ملاحظه می‌شود همچون شرایط بعد از فتح خرمشهر که ایران دست برتر را در جنگ داشت و قطعنامه ۵۱۴ سازمان ملل متحد در جهت خاتمه دادن به جنگ و پذیرش صلح توسط طرفین، بدون شناسایی متجاوز، تصویب شده بود، بعد از عملیات مسلم بن عقیل نیز که ایران در شرایط برتر نظامی نسبت به رژیم بعثی قرار داشت، بار دیگر قطعنامه‌ای ناعادلانه و در جهت کمک به صدام به‌منظور گریز از شکست و بدون لحاظ کردن شناسایی متجاوز و پرداخت غرامت تصویب شد.
در واقع در طول جنگ هشت‌ساله جامعه بین‌الملل فقط در مواقعی که عراق در موضع ضعف قرار می‌گرفت به تکاپو برای پایان دادن به جنگ بدون در نظر گرفتن اصول و معیارهای عادلانه می‌افتاد.
منابع:
- فصلنامه نگین ایران (شماره ۳۸)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، پائیز ۱۳۹۰، صفحات ۹ و ۱۰
- لطف‌الله زادگان، علیرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق: عملیات مسلم بن عقیل (جلد ۲۱)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول، ۱۳۹۱ صفحات ۵۹۲، ۵۹۳، ۵۹۴، ۵۹۵
- فصلنامه نگین ایران، شماره ۳۸، صفحات ۱۶، ۱۷