طی دو سالی که به دلیل ویروس کرونا مدارس تعطیل شد، آموزش مجازی به عنوان فرصت و راه حلی جایگزین آموزش حضوری شد. با این حال این شیوه آموزش نیز با نواقص و مشکلاتی رو به رو بوده که از آن جمله، عدم فراهم کردن بستری برای برقراری ارتباط دانش آموزان با یکدیگر، دوست یابی و سازش با دیگران بود. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و روانشناسان بر این ابعاد و یادگیری آنها در سنین کودکی بسیار تاکید کرده و مدرسه را پس از خانواده مهمترین مکان برای جامعه پذیری کودکان می‌دانند. اهمیت توجه به ابعاد مغفول آموزش حضوری و پیامدهای آموزش مجازی، سبب شد پژوهشگر ایرنا با فرشته رضاقلیان، روانشناس کودک به گفت و گو بنشیند.
مشروح آن را در ذیل می‌خوانید:
مدرسه پس از خانواده، مهمترین اجتماع است
رضاقلیان پیرامون اهمیت آموزش حضوری گفت: اهمیت آموزش حضوری برای هر سن و مقطع تحصیلی با توجه به شرایط موجود جامعه، تعریف جداگانه‌ای دارد. برای مقطع دبستان آموزش حضوری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اولین حضور در اجتماع بعد از خانواده که قوانین و باید و نبایدهای خود را دارد، مدرسه است. مقید شدن برای حضور در مدرسه طبق ساعتی مشخص، پوشیدن لباس یک شکل طبق تعریفی که مدرسه و جامعه از پوشش دارند و قرار گرفتن در کنار افرادی که از نظر فرهنگی، موقعیت اقتصادی، اجتماعی و .... با کودک متفاوت هستند،همگی به کودک یاد می دهند که برای رسیدن به خواسته‌های خود باید با اجتماع بزرگی به نام مدرسه و جامعه هماهنگ باشد.
وی گفت: قانونمندی و دوست‌یابی از مهمترین مسائلی هستند که کودک در مدرسه آنها را می‌آموزد؛ اما متاسفانه به دلیل شرایطی که به واسطه کرونا به وجود آمد، فرزندان از این موهبت محروم ماندند.
تعطیلی مدارس و مشکلاتی که به بار آمد
رضاقلیان در خصوص مسائل و مشکلات ناشی از تعطیلی مدارس گفت: با توجه به شرایط ناشی از کرونا و حفظ سلامت فرزندان، گریزی از تعطیلی مدارس نبود. اما با این حال این تعطیلی اجباری باعث به خطر افتادن یادگیری، سلامت روحی و جسمی دانش آموزان در ایام خانه‌نشینی شده است .
وی افزود: کارشناسان این حوزه، مزایای باز نگهداشتن مدارس را بسیار بیشتر از هزینه‌های تعطیلی مدارس می‌دانند. به همین دلیل معتقدند که از تعطیلی بیشتر مدارس باید جلوگیری و در مقابل برای محافظت از دانش آموزان در برابر ویروس کرونا تدابیر لازم اندیشیده شود.
این روانشناس گفت: بعد از تعطیلی مدارس به علت همه گیری ویروس کرونا با اجبار از روش‌های غیر حضوری و آنلاین برای آموزش دانش‌آموزان استفاده شد که خود معایب بسیاری داشت. زیرا لازمه بهره‌مندی از کلاس‌های غیر حضوری و آنلاین داشتن تبلت و گوشی است که در خیلی از مناطق محروم دانش‌آموزان، امکان دسترسی به آموزش آنلاین را نداشته و ندارند. همچنین اجبار در استفاده از گوشی و تبلت برای حضور در کلاس و دسترسی به فضای مجازی پیامدها و تبعاتی مثل یک جا نشستن، تحرک نداشتن، دور بودن و بی‌توجهی به ورزش، چاقی و پرخوری دانش آموزان را به همراه داشته است.
وی ادامه داد: از سویی آموزش حضوری برای مقاطع ابتدایی خصوصا کلاس اول و دوم ابتدایی بسیار مهم است که این مهم در این دو سال به علت کرونا محقق نشد و دانش‌آموزان در این دو مقطع، بیشتر از سایر مقاطع تحصیلی دچار افت تحصیلی در آینده خواهند شد. در حالیکه به نظر من، تعلیم وتربیت در بستر آموزش حضوری معنا پیدا می کند.
مشکلات آموزش مجازی در سطوح آموزشی مختلف
رضاقلیان درباره مشکلات آموزش مجازی در سطوح آموزشی مختلف گفت: آموزش مجازی در مقطع ابتدایی سبب افت تحصیلی خواهد شد. زیرا مدرسه ترکیبی از آموزش و پرورش است. یاد گرفتن مهارت‌های اجتماعی، دوست یابی، نظم و قانون مندی در بستر مدرسه اتفاق می افتد که با تعطیلی آنها و شروع آموزش مجازی، متاسفانه این امر متوقف شد.
رضاقلیان افزود: مساله تعطیلی مدارس و آموزش مجازی در خانواده‌هایی که پدر و مادر شاغل هستند به صورت مشکل بزرگتری خود را نشان می‌دهد؛ زیرا دسترسی به فضای مجازی بدون نظارت والدین، میتواند منجر به بروز مشکل بزرگی به نام بلوغ زودرس شود.
وی گفت: آموزش مجازی در مقطع دانشگاه در کنار معایبی که عرض شد، فوایدی هم داشته است. به عنوان مثال دانشجوهایی که شاغل هستند و یا به هر دلیلی امکان حضور در دانشگاه را ندارند به راحتی از آموزش آنلاین استفاده می کنند بدون اینکه دغدغه رفت و آمد یا مشکلات مرخصی گرفتن از محل کار را داشته باشند و یا حتی می‌توانند از فایل‌های آفلاین کلاس‌ها استفاده کنند. در واقع آموزش آنلاین برای کسانی که امکان حضور در محل آموزش را ندارند، فرصت مناسبی برای یادگیری یک سری مهارت‌ها از طریق بستر آموزش غیر حضوری شد. اما با این حال این شیوه آموزش حتی در مقطع دانشگاه برای برخی رشته‌ها مانند رشته‌های فنی و تجربی که نیازمند کارگاه و آزمایشگاه هستند، نمی‌تواند سودمند باشد.
عدم تحقق عدالت آموزشی در آموزش مجازی
عدالت آموزشی با عملکرد متفاوتی که مدارس دولتی، غیر انتفاعی و حتی مدارس شاهد در ارانه آموزش مجازی دارند، زیر سوال می رود . آموزش مجازی با توجه به تناسب و شرایط هر شهر، منطقه و مدرسه متفاوت است و شکل و روش خاص خود را دارد. مدارس غیر انتفاعی و برند با توجه به امکاناتی که دارند و هزینه‌های بالایی که از والدین دریافت می کنند آموزش قابل قبولی را نسبت به مدارس دولتی برای دانش آموزان خود در نظر می گیرند. مدارس دولتی هم با امکانات محدودی که دارند، نمی توانند در آن سطح آموزش به دانش آموزان ارائه کنند.
وی افزود: با توجه به موارد گفته شده و تفاوتی که در نحوه آموزش آنلاین بین مدارس دولتی و غیر دولتی وجود دارد، می توان گفت این مدارس در آموزش حضوری هم به حتم با هم متفاوت هستند اما در آموزش حضوری می‌توان تا حدودی این تفاوت‌ها را جبران کرد. از طرفی آموزش حضوری خود انگیزه قوی‌تری برای تلاش خود دانش‌آموز و دانشجو فراهم می‌کند که در آموزش آنلاین این انگیزه کمرنگ می‌شود.
راهکار چیست
رضاقلیان به راهکارهایی به منظور محقق شدن آموزش بهتر برای دانش‌آموزان و دانشجویان اشاره کرد و گفت: تا زمانی که جامعه به ایمنی و واکسیناسیون کامل برسد، گریزی از آموزش آنلاین نیست که با توجه به این شرایط، مسسولیت بیشتری بر عهده معلمان و اساتید خواهد بود. زیرا با تغییر آموزش از حضوری به مجازی، حتما کیفیت آموزشی هم تحت تاثیر قرار گرفته است و در این شرایط معلمان و اساتید باید با استفاده از شیوه‌هایی نه تنها باید کیفیت فضای آموزشی را بهبود بخشند بلکه باید زمینه مشارکت بیشتر آنها را نیز فراهم کنند.