به گزارش ایرنا، کودکان آسیب‌پذیرترین گروه در هر جامعه‌ای هستند بنابر این نباید از نیازهای آنان به سادگی عبور کرد و روزهای ۱۶ تا ۲۲ مهر امسال که به عنوان روز جهانی و هفته ملی کودک با شعار «حال خوش کودکی، رنگ خوش زندگی» نام گذاری شده از نگاه کارشناسان می‌تواند بهترین فرصت برای جلب توجه بزرگترها برای شناخت بیشتر مشکلات و چالش‌های آنان باشد.
کودک نیاز به توجه از طرف بزرگترها دارد توجهی که به وی اثبات می‌کند وجودش برای اطرافیانش دارای اهمیت است و از نظر روانشناسی بهترین نوع توجه به کودکان کمک به یادگیری مهارت در آنان است و خانواده‌ها از سنین پایین باید فرزندان خود را با مهارتهای مختلف زندگی از جمله برقراری ارتباط درست با اعضای خانواده و محیط اجتماعی به اقتضای سن آشنا کنند تا برای ورود به مقاطع بعدی زندگی آماده شوند.
هفته ملی کودک فرصتی ارزشمند برای جلب توجه افکار عمومی به اهمیت دوران کودکی، نیازها و خواسته‌های این قشر آسیب پذیر جامعه به شمار می‌رود و همگان وظیفه دارند، برای رشد و نمود کودک به ویژه در شرایط درگیری کشور با بیماری کرونا به نیازهای آنان بیش از گذشته توجه داشته باشند.
به گفته کارشناسان اجتماعی، نتایج پژوهش محققان داخلی و خارجی نشان می‌دهد احساسات منفی مانند ترس از مرگ، افسردگی و اضطراب، کاهش فعالیت‌های اجتماعی و کاهش ارتباط موثر با اطرافیان از جمله عواقب روانشناختی شیوع بیماری کووید ۱۹ در جامعه به ویژه بزرگسالان است.
کرونا بر روی روح و روان افراد با هر گروه سنی تاثیرگذاشته و والدین نیز تحت تاثیر این موضوع نگرانی‌های خاص خود را دارند و در خیلی از مواقع نوع برخورد آنان باعث انتقال این نگرانی به فرزندانشان می‌شود.
اقدامات پژوهشی برخی از کارشناسان در خارج از کشور بر روی ۲۵۸ والد ساکن سنگاپور با روش نظرسنجی‌های آنلاین با هدف بررســی استرس والدین بــا توجه بــه همه گیری کرونــا و محدودیت‌هایی کــه در این شــرایط برای نگهداشــت کودکان در خانه به وجود آمده نشان از آن دارد کــه اســترس والدیــن در قرنطینه افزایش پیدا کرده کــه این امر به برخورد خشــن آنان با کــودکان در خانه منجر شده اســت.
همچنین کودکان و نوجوانان از ابتدای شیوع کرونا از اواخر سال ۹۸ تا کنون در کنار تعطیلی‌های گسترده فضاهای آموزشی، مراکز ورزشی و تفریحی و تغییر سبک زندگی از دنیا واقعی به سمت استفاده از فضای مجازی و حضور اجباری در خانه، با استرس و اضطراب ناشی از اخبار گسترده درباره آمار بستری و مرگ و میر مبتلایان به این بیماری مواجه هستند که تاثیر منفی بر روحیه آنان گذاشته است.
کارشناسان معتقدند مسوولیت والدین در شرایط کرونایی که بهداشت فرزندان را تحت تاثیر قرار داده بسیار سخت‌تر از شرایط عادی است و پدران و مادران را ملزم کرده تا با مدیریت، کنترل و نظارت بیشتر بر عملکرد اعضا خانواده محیط خانه را به محلی امن همراه با آرامش تبدیل کنند اما خیلی از والدین به دلیل نداشتن مهارت ارتباطی لازم در پیمودن این مسیر موفق نبودند.
ارتباط قوی والدین با فرزندان به کاهش اضطراب در خانواده منجر می‌شود
یکی از استادان روانشناسی دانشگاه گنبدکاووس در گفت و گو با ایرنا گفت: بالاترین ســطح عملکرد خانواده زمانی به دســت می‌آیــد که اضطراب در محیط مشاهده نشود و هر یک از والدین رابطه عاطفی به نســبت خوبی با اعضای خانواده خود داشــته باشــد.
مهدی قزلسفلو افزود: افزایش استرس و در نتیجه بیقراری، زودرنجی یا پرخاشگری، غمگین شدن منجر به گوشه‌گیری و افسردگی، ترس از مرگ خود یا نزدیکان بر اثر تماشای اخبار، محرومیت از حمایت اجتماعی ناشی از دور بودن از دوستان، از بین رفتن نظم و ساختار ذهنی بر اثر تعطیلی مدارس و افزایش وزن به دلیل کم‌تحرکی و به‌هم‌خوردن چرخه خواب و بیداری و در نتیجه مشکلات کاهش توجه و تمرکز در انجام تکالیف از جمله تأثیرات اپیدمی کرونا در کودکان و نوجوانان است.
وی ادامه داد: اغلب خانواده‌ها با این تاثیرات منفی درگیر هستند و بی‌توجهی به این موضوعات امکان دارد کودکان را از نظر روانی به شدت دچار چالش کند و چه بسا در حال حاضر خیلی از کودکان درگیر این چالش باشند.
کودکان استرس و اضطراب والدین را درک می‌کنند
این استاد روانشناسی گفت: همچنین کودکان قادر به درک استرس و اضطراب والدین خود هستند و حتی گاهی رفتارهای والدین را در برخورد با خود که ممکن است توأم با آرامش واقعی یا ظاهری باشد به راحتی تشخیص می‌دهند و لذا پدران و مادران باید در برخورد با فرزندانشان که اپیدمی کرونا باعث شده تا تمام وقت خود را در خانواده بگذرانند بسیار دقت کنند.
قزلسفلو اظهارداشت: کودکان برای مقابله با پریشانی و اضطراب به پرورش تکنیک‌های روبرو شدن با مسائل نیاز دارند که از جمله آن صحبت کردن، در میان گذاشتن احساسات با کسی که به آنان اهمیت می‌دهد، نوشتن درباره احساسات، آموزش و استفاده از ذهن‌آگاهی برای تمرکز و حفظ آرامش، ورزش کردن در خانه و ایجاد محیطی شاد است.
وی افزود: موارد ذکر شده از مهمترین روش‌های حمایت از کودکان در این دوران است که باید مورد توجه والدین باشد تا با حفظ سلامت روح و روان فرزندان خود جلوی ایجاد آسیب روانی در آنان را بگیرند.
وی گفت: تلاش والدین محافظت از کودکان است اما این نکته نباید فراموش شود که کودک نیز باید بیاموزد چگونه مسوولیت مراقبت از سلامت خود را بر عهده گیرد و این آموزش می‌تواند از سنین پایین شروع شود.
این استاد روانشناس با تاکید بر اینکه بزرگسالان باید بر این وسوسه که به طور دقیق به کودک خود بگویند چه کاری انجام دهد غلبه کنند، اظهارداشت: والدین می‌توانند به کودک بگویند چه چیزهایی مهم است و سپس به وی اجازه دهند به نحوه انجام دادن آن‌ها فکر کند و برای خردسالان این کار می‌تواند انتخاب صابون برای شست‌وشوی دست یا انتخاب آهنگ برای خواندن هنگام شست‌وشوی دستانشان باشد.
قزلسفلو خطاب به والدین گفت: اجازه دهید کودکان تا اندازه‌ای که می‌توانند و متناسب با سطح رشد و پرورش آنان است، مسوولیت رفتار خود را بر عهده گیرند.
اثرات زیان‌بار افزایش استفاده از فضای مجازی بر کودکان
وی با اشاره به مجازی شدن آموزش با شیوع بیماری کرونا در جامعه، اظهارداشت: با توجه به مجازی شدن آموزش در این دوران میزان استفاده فرزندان از فضای مجازی افزایش یافته که این مساله اثرات زیانباری بر روابط آنان با والدین گذاشته است.
وی ادامه داد: والدین در این شرایط ضمن گوشزد کردن پیامدها و نتایج جستجوی نادرست و استفاده غلط از فضای مجازی به کودکان و نوجوانان باید پایگاه امنی باشند تا اگر بچه‌ها در استفاده از این ظرفیت دچار آسیب شدند بدون واهمه و ترس از سرزنش و قضاوت، به راحتی مشکلات خود را با آنان مطرح کنند.
این استاد روانشناس گفت: خانواده‌ها برای جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی باید افرادی آگاه و به دنبال یادگیری و به‌روزکردن اطلاعات خود در این رابطه باشند و سعی کنند حتی از اصطلاحات جدیدی که نوجوانان به کار می‌برند مطلع شوند.
لزوم آموزش استفاده از شبکه های اجتماعی
قزلسفلو افزود: والدین با فرهنگ‌سازی و افزایش سواد رسانه‌ای می‌توانند حضور فرزندانشان را در فضای مجازی با هدف پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مدیریت کنند و در کنار آموزش‌های مدرسه باید به فرزندانشان یاد دهند که استفاده‌ای هدفمند و در زمان تعیین شده از اینترنت و فضای مجازی داشته باشند.
وی از جمله مضرات استفاده از فضای مجازی برای فرزندان را بی‌حوصلگی و اضطراب، فاصله گرفتن از هویت واقعی، کمبود عاطفه و ضعیف شدن ارتباط در محیط واقعی دانست و گفت: والدین باید با تقویت خودباوری، بالابردن قدرت و مهارت نه گفتن، آموزش مراقبت از خود، تقویت شادکامی و غیره بر این مضرات غلبه کنند.
به اعتقاد کارشناسان آموزش و پرورش گلستان، گذران سه ماه پایانی سال تحصیلی ۹۹ - ۹۸ و ۱۴۰۰ - ۱۳۹۹ در بستر شبکه شاد و به صورت مجازی در کنار مزایایی مانند آشنایی بهتر مردم بویژه دانش آموزان با اینترنت، افزایش تقریبی سواد رسانه‌ای این قشر، کم شدن هزینه‌های رفت و آمد و حذف سرویس‌ها از جدول مخارج و گسترش پهنای باند شبکه‌های اینترنتی، به‌دلیل کم رنگ شدن تسلط معلمان بر آموزش متاثر از نبود ارتباط چهره به چهره، باعث افت تحصیلی دانش آموزان در مقایسه با شرایط قبل از کرونا شده است.
افزایش اختلافات والدین و فرزندان در دوران کرونا
همچنین یکی از استادان جامعه شناسی دانشگاه پیام نور استان گلستان گفت: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد شرایط قرنطینه خانگی ناشی از شیوع کرونا و حضور بیشتر اعضای خانواده‌ها در کنار هم باعث افزایش اختلافات میان والدین و فرزندان شده است.
علیرضا قربانی افزود: به طور معمول خانواده‌ها در برقراری ارتباط با فرزندان خود در دوران کودکی با توجه به ارتباط عاطفی نزدیک و صمیمی مشکل کمتری دارند و مشکلات اصلی از زمان ورود فرزندان به مرحله نوجوانی و جوانی آغاز می‌شود.
وی ادامه داد: بخشی از چالش‌های ارتباطی والدین با فرزندان در مرحله نوجوانی و جوانی (۱۲ تا ۲۰ سالگی) به تاثیر دوران بلوغ بر ابعاد مختلف جسمی، روحی، هیجانی و عاطفی دختران و پسران بر می‌گردد.
وی اظهارداشت: فرزندان در سن ۱۲ تا ۲۰ سالگی تمایل زیادی برای استقلال دارند و می‌خواهند از طرف خانواده به عنوان یک شخصیت مستقل شناخته شوند و رفتارهایی را برای اثبات این خواسته خود مانند همراهی نکردن خانواده برای شرکت در مهمانی‌ها و جشن‌ها و گذراندن وقت بیشتری با دوستان انجام می‌دهند که از طرف والدین آسیب قلمداد می‌شود.
این استاد جامعه شناسی گفت: هنوز خیلی از خانواده‌ها نحوه درست برخورد با فرزندان خود در سنین نوجوانی و جوانی را نمی‌دانند و در کنار آن در ۲ سال اخیر با چالشی به اسم کرونا و اجبار حضور فیزیکی بیشتر اعضای خانواده درگیر شدند که این ۲ عامل خود به تنهایی می‌تواند بر تشدید تنش و اختلافات در محیط خانه دامن بزند.
ارتقای مهارت گفت و گو راهکاری موثر در کاهش تنش در خانواده‌ها
قربانی افزود: ارتقای مهارت گفت و گو در میان خانواده‌ها، باعث برقراری ارتباط صمیمی میان والدین و فرزندان و شناخت بیشتر ۲ طرف از یکدیگر خواهد شد که آموزش نظری و تئوری لازم برای تحقق این مهم باید در محیط مدرسه و دانشگاه‌ها ارائه شود.
وی ادامه داد: علاوه بر آن والدین می‌توانند با کمک مشاوره‌های خانواده و مددکارهای اجتماعی بهترین استفاده را از فرصت در کنار هم بودن ناشی از شیوع کرونا برای تقویت ارتباط با فرزندان خود داشته باشند.
وی سنگ بنای جامعه سالم را در گرو تربیت فرزندان در محیط خانوادگی سالم دانست و از پدران و مادران شاغل خواست از فرصت کم حضور در منزل استفاده بهینه برای برقراری ارتباطی با کیفیت بالا و تحکیم روابط با فرزندان داشته باشند چرا که خیلی از پدران و مادرانی که ساعات زیادی را در کنار فرزندان خود می‌گذراند ارتباط عاطفی قوی با آنان ندارند.
این استاد دانشگاه گفت: والدین باید از هر فرصتی برای برگزاری نشست‌های خانوادگی و تقویت مهارت گفت و گو استفاده کنند به عنوان مثال پدران و مادران می‌توانند با صحبت کردن از زوایای مختلف شخصیتی خود و طرح کردن سوال از فرزندانشان با موضوع وضعیت تحصیلی، دوستان و آرزوهایش برای آینده پیوندهای عاطفی را تحکیم ببخشند.
مهارتهای زندگی بیشترین نیاز امروز دانش آموزان
قربانی افزود: فرزندان ۱۲ سال تمام بخشی از عمر خود را در کلاس درس می‌گذرانند اما آموزش و پرورش به ارائه آموزش‌هایی تحت عنوان مهارتهای زندگی که بیشترین نیاز امروز دانش آموزان است کمتر توجه کرده و اولویت خود را آموزش نظری و تئوری محصلان برای کسب بهترین رتبه در کنکور و موفقیت علمی قرار داده است.
وی گفت: خیلی از والدین از روی دوست داشتن و محبت تمام مشکلات و سختی‌ها را به تنهایی بر دوش می‌کشند تا فرزندانشان در آرامش کامل بدون کسب تجربه در محیط واقعی رشد کنند که نتیجه آن، تربیت نسل پرتوقع و همیشه طلبکار است در صورتی که برای داشتن فرزندانی مستقل از همان سنین نوجوانی باید آنان را در کنار تحصیل به سمت یادگیری مهارت خاص و داشتن استقلال مالی تشویق کرد.