به گزارش ایرنا؛ شهرگرایی به تنهایی با شهرنشین شدن میسر نمی شود و هرگونه بی اطلاعی و کوتاهی در رعایت قوانین شهری و احترام به حقوق شهروندی، آسیب های متعددی به دنبال دارد که از بین رفتن و یا کاهش امنیت و آسایش دیگر شهروندان نمونه ای از آن است.
بیگانگی با قوانین شهری علل گوناگون دارد، که مهاجرت بی رویه به شهر بخشی از آن است و موجب می شود برخی افراد مهاجر قبل از آشنایی با قوانین، در شهر ساکن شوند که خلا این آموزش ها در مدارس و نهادهای فرهنگی کم و بیش مشاهده می شود.
از سوی دیگر بازهم افرادی نیز در همین جامعه هستند که مهاجرت نکرده ولی رغبتی برای پذیرش هنجار ندارند، بسیاری از ناهنجاریها را به راحتی انجام می‌دهند که آثار و تبعات آن نه تنها گریبانگیر خود آنها میشود بلکه به سایر افراد جامعه هم آسیب می‌رسانند.
بر اساس آخرین تحقیقات صورت گرفته در حوزه شهرستان کرمانشاه، نزدیک به ۳۶ محله دارای مشکل از نظر آسیب های اجتماعی و ناهنجاری ها شناسایی شده که ۱۳ محله مشکلات حادتری داشتند و بر اساس تحقیقات صورت گرفته بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت حاشیه نشین ساکن محلات مذکور در کرمانشاه هستند.
در محلات حاشیه نشین مانند بسیاری از کلان شهرهای کشور مشکلاتی دیده می شود که کمبود خدمات زیربنایی، نبود مراکز فرهنگی و اجتماعی بخشی از آن است به گونه ای که سرانه خدمات در این محلات نسبت به مناطق مرکزی یا برخوردار پایین‌تر است که همه این عوامل نیز در بی توجهی به رعایت هنجارهای زندگی شهری تاثیرگذار است.
با تمرکز بر آموزش و تلاش برای کاهش نیازهای فرهنگی، می توان جامعه و افراد آن را به سمتی هدایت کرد که ناهنجاری ها را بشناسند و از آنها دوری کنند و زندگی همراه با آرامش و امنیت را در گرو رعایت قوانین بدانند.
این آموزش‌ها و آگاهی دادن‌ها می‌تواند در خانواده شروع شود و بعد از آن از دبستان تا دانشگاه ادامه پیدا کند و می‌تواند شامل مسائل شهری و نظافت شهری و بازیافت‌ها، ترافیک شهری، برخوردهای اجتماعی و چگونگی مواجه شدن با ناهنجاریها و اطلاع از حقوق شهروندی و احترام به حقوق دیگران باشد.
شهروندان نیز با آموختن مهارت‌های زندگی و تلاش در جهت رعایت قوانین، احترام به حقوق دیگران، کنترل خشم، ناراحتی و استرس خود، داشتن روحیه نشاط و آرامش، تقویت حس اعتماد به نفس، داشتن روحیه مطالبه گری صحیح و داشتن روحیه مشارکت و مسئولیت پذیری می‌توانند علاوه بر مفید بودن، در جهت ارتقای سطح فرهنگ شهروندی در جامعه نقش بسیار بالایی داشته باشند و زمینه ساز اتفاقات خوب و سازندهای در جامعه و محیط پیرامون خود باشند.
اعمال قوانین شهری، آرامش و امنیت را به دنبال دارد
در همین راستا یک فعال اجتماعی در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: مهمترین هدفی که از وضع و اعمال قوانین شهری دنبال میشود، ایجاد امنیت و آرامش و جلوگیری از ظلم در جامعه است و با اجرای قوانین، افراد و شهروندان آرامش و امنیت را در جامعه و در زندگی خودشان احساس می‌کنند.
«زهرا نظری» ادامه داد: خانواده هم، مانند جامعه در ابعاد کوچکتر یک سری قوانین را برای خود در نظر می‌گیرند که علاوه بر اینکه باعث ایجاد رفاه و نظم در آن خانواده میشود، از لحاظ امنیت نیز از اعضای خانواده محافظت می‌کند و این قوانین و توجه به آنها نمی‌گذارد افراد به خانواده آسیب برسانند.
به گفته وی، در جامعه زمانی که یک قانون اعم از قوانین راهنمایی و رانندگی، حقوق بشری و حتی قوانین و دستورالعمل‌های بهداشتی تصویب شود، همه آنها هدفی را دنبال می‌کنند تا افراد جامعه بدانند که با رعایت این قوانین
می‌توانند حقوق انسانی خود و آسایش، رفاه، امنیت و حتی سلامتی خود را حفظ کنند.
نظری اضافه کرد، به عنوان مثال قوانین راهنمایی و رانندگی که هنجارها و ضرورت‌های لازم برای جابجایی افراد و وسایل نقلیه را مشخص می‌کنند وظیفه نظم دادن به مسائل ترافیکی جامعه را بر عهده دارند.
این روانشناس عنوان کرد، چگونگی رفتارهای ترافیکی افراد جامعه که نوعی از فرهنگ عمومی افراد جامعه است بیان کننده میزان تبعیت یا عدم تبعیت افراد آن جامعه از قوانین و مقررات است. با توجه به بررسی‌های به عمل آمده مشخص شده که ایران از نظر میزان تلفات رانندگی از بین ۱۹۰ کشور در رتبه دوم قرار دارد اما طبق آماری که در سال ۱۹۹۸ منتشر شده کشور ژاپن به ازای هر ۱۰ هزار خودرو سالانه پنج نفر تلفات جانی داشته اما در ایران این رقم تقریبا به ۲۳ نفر رسیده است.
قوانین نادیده گرفته می شود
این پژوهشگر ادامه داد: این موضوع نشان دهنده این است که قوانین راهنمایی و رانندگی در میان افراد بسیاری در ایران به درستی رعایت نمی‌شود، البته این نکته را نباید نادیده گرفت که شرایط رانندگی، شرایط جاده‌ها و ایمنی خودروها نیز در میزان حوادث و تصادفات و حتی تلفات جانی نقش دارند اما چیزی که بیشترین تاثیر را در این مورد دارد میزان رعایت افراد جامعه و پیروی از قوانین و اجرای درست آنها است.
وی معتقد است، در مقابل افراد هنجارگریز، در جامعه تعدادی از افراد زندگی می کنند که با توجه به شرایط و هنجارهایی که در زندگی خود دارند به قوانین احترام می گذارند و آنها را رعایت می کنند و این موضوع ناشی از این نگرش است که این افراد به این نکته اعتقاد دارند رعایت قوانین و هنجارها و همچنین دوری از ناهنجاری ها در بهتر شدن شرایط زندگی و حتی امنیت و آسایش بیشتر به آنها کمک خواهد کرد.
نظری عنوان کرد، به نظر می رسد که هر چقدر میزان آگاهی و شناخت مردم از قوانین بیشتر باشد و همچنین قوانین دقیقتر و کامل باشند افراد جامعه آنها را راحتتر و بهتر پذیرا هستند البته نکته دیگری نیز در بحث قدرت بازدارندگی قوانین وجود دارد و آن میزان سختگیری و مجازات در نظر گرفته شده در قوانین برای افرادی است که آنها را رعایت نمی کنند به این معنی که هر چقدر قوانین سختگیرانه‌تر باشد میزان رعایت افراد نیز بیشتر خواهد شد.
بی اطلاعی از قانونمندی شهری حتی در برخی از مراکز آموزشی
این فعال اجتماعی اعلام کرد، نکته دیگری که نباید نادیده گرفته شود این است که بسیاری از افراد جامعه از قوانین اولیه و ضروری کشور اطلاعی ندارند و می بینیم که در مدارس و حتی در دانشگاه ها قوانین ضروری حاکم بر جامعه مانند قانون اساسی برای دانش آموزان و دانشجویان تدریس نمی شود و بسیاری از افراد تحصیل کرده نیز از قانون اساسی چیزی نمی دانند و همین عدم آگاهی باعث می شود افراد حقوق اولیه خود را نمی دانند و با وظیفه خود در جامعه و حتی وظایف دولت در قبال جامعه و مردم به خوبی آشنایی ندارند.
نظری خاطرنشان ساخت، ناهنجاری ها معمولا از سوی افرادی انجام می شود که از قوانین اطلاع کافی ندارند و البته برخی از افراد هم در هر جامعه وجود دارند که علاوه بر آگاهی و اطلاع از قوانین و منع انجام بعضی از اعمال، باز هم اقدام به نقض قوانین کرده و مرتکب ناهنجاری‌هایی می‌شوند.
وی افزود: از سوی دیگر افرادی از روستاها و حاشیه شهرها برای ادامه زندگی به شهرها وارد می‌شوند و به دلیل عدم اطلاع کافی از قوانین و مقررات، به صورت ناخواسته مرتکب اعمال و رفتارهایی می‌شوند و یک سری ناهنجاری‌هایی را ایجاد می‌کنند.
این پژوهشگر یادآور شد، زمانی که هیچ محدودیتی برای خالی شدن روستاها در نظر گرفته نشده و افراد بدون آگاهی از هنجارها و ناهنجارها و بدون آموزش دیدن در خصوص زندگی شهری و قوانین آن و یا حتی به دلیل کمبود امکانات برای ادامه زندگی خود و خانواده اش به شهرها وارد می شوند یک ناهماهنگی هایی بوجود خواهد آمد.
وی تاکید کرد، امکان دارد رفتاری که در یک جامعه روستایی به عنوان یک هنجار پذیرفته شده در جامعه شهری یک ناهنجاری شناخته شود و یا حتی بر عکس، البته این مبحث جدای از موضوع تحصیل است که افراد از روستاها برای ادامه تحصیل به شهرها وارد می شوند.
ناهنجاری های زندگی شهری را بشناسید
به گفته این پژوهشگر، عدم آگاهی و آموزش و یا متفاوت بودن آموزش های این افراد، همگی باعث می شوند افرادی در جامعه ناخواسته مرتکب رفتارها و اعمالی بشوند که نه تنها خود را به دردسر می کشانند بلکه به دیگر شهروندان و زندگی آنها نیز آسیب می رسانند که تاثیر آموزش و ترغیب به رعایت قوانین و مقررات و هنجارهای شهرنشینی توسط نهادهای مسئول می تواند این مشکلات را تا حد زیادی حل کرده و یا از شدت آنها بکاهد.
نظری یادآور شد، پس باید به صورت عام و کامل، ناهنجاری ها را به مردم نشان داد و با آموزش های لازم در خصوص رعایت قوانین و آثار خوب رعایت آنها در زندگیشان، می توان جامعه و افراد آن را به سمتی هدایت کرد که ناهنجاری ها را بشناسند و از آنها دوری کنند و زندگی همراه با آرامش و امنیت را در گرو رعایت قوانین بدانند.
یکی دیگر از پژوهشگران فرهنگی و اجتماعی در گفت و گو با ایرنا، به تمدن هزارساله فرهنگی استان کرمانشاه اشاره کرد و افزود: مشکلات برجای مانده از جنگ تحمیلی، فقر و بیکاری نه تنها موجب مهاجرت بسیاری از کرمانشاهیان به دیگر نقاط کشور شده بلکه در مقابل مهاجرت روستاییان با هدف بهره مندی از اشتغال و امکانات بیشتر به این کلانشهر را دوچندان کرده که شکل گیری مناطق حاشیه ای و الحاق شدن روستا به شهر نمونه ای از آن است.
«شکوه هاشمی» افزود: زندگی در شهر بدون شناخت هنجارهای شهری، موجب فقر فرهنگی می شود که یکی از دلایل اصلی بروز معضلات و مسایل اجتماعی در مناطق پیرامونی و حاشیه شهرهایی همچون کرمانشاه است.
وی یادآور شد، اگر هنگام قدم زدن در خیابان های شهر شاهد عدم کنترل خشم در تصادفات درون شهری می شویم، اگر نسبت به رعایت پروتکل های شهری در برابر همه‌گیری کرونا دچار بی تفاوتی از سوی برخی شهروندان هستیم و یا اگر روزانه و به راحتی ده ها نوع هنجارگریزی برخی رهگذران قلب ما را می آزارد همه و همه از بی تعهدی و عدم آگاهی برخی شهرنشینان و یا حتی نبود تاثیر بازدارندگی برخی قوانین حکایت دارد که آموزش و گسترش مراکز فرهنگی شاه کلید این معضل است.
بایدها و نبایدهای زندگی شهری آموزش می خواهد
در ادامه یک روانشناس سلامت در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: فردی که به عنوان یک شهروند در جامعه شهری زندگی می کند باید یک سری قوانین و مقررات، بایدها و نبایدها و هنجارها که لازمه یک زندگی شهری است را بپذیرد.
دکتر «فاطمه خالوان» افزود: زندگی کنونی شهری نیاز به وضع و رعایت قوانین و ارتباطات خاص دارد که نادیده گرفتن قوانین و هنجارها باعث بر هم زدن نظم جامعه و آسیب به افراد میشود و چه بسا مسائل و مشکلات اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.
این پژوهشگر اجتماعی یادآور شد، باید قوانین، مقررات، بایدها و ضرورت های یک زندگی شهرنشینی از طریق صدا و سیما و رسانه ها به مردم آن جامعه آموزش داده شود و اندیشه ها، برنامه ها و مشارکت هایی را در این خصوص در نظر بگیرند تا این موارد در وجود آن جامعه نهادینه شده و مردمی که در آن شهر زندگی می کنند نیز آنها را به عنوان جزئی از فرهنگ شهرنشینی بپذیرند.
وی معتقد است، این مهم فقط با شناسایی مشکلات و معضلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی جامعه و آسیب هایی که به افراد در این خصوص وارد شده و همچنین ایجاد زمینه مناسب و بسترسازی برای آگاهی افراد جامعه میسر خواهد شد.
این روانشناس ادامه داد: بنابراین اولین گام برای رسیدن به ارتقاء فرهنگ شهرنشینی، آگاهی بخشیدن به شهروندان است که باید توسط ارگانها و نهادها و تشکل های عمومی متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی آن منطقه انجام شود.
خالوان ادامه داد: این آموزش ها و آگاهی دادن ها می تواند در خانواده شروع شود و بعد از آن از دبستان تا دانشگاه ادامه پیدا کند و می تواند شامل مسائل شهری و نظافت شهری و بازیافت ها، ترافیک شهری، برخوردهای اجتماعی و چگونگی مواجه شدن با ناهنجاریها و اطلاع از حقوق شهروندی و احترام به حقوق دیگران و سایر موارد باشد.
آموزش‌ها زندگی شهری را تسهیل می کند
او افزود: در حال حاضر آموزش های شهری اگر مورد مطالعه قرار گیرد می تواند اهدافی در جهت آموزش مهارت های اجتماعی، رفتاری در جامعه را دنبال کند و همچنین زمینه های مناسبی را برای تسهیل زندگی شهری افراد جامعه ایجاد کند.خالوان یادآور شد، آموزش های شهروندان از طریق برنامه ریزی های متنوع و ایجاد زمینه های مناسب باید به گونه ای باشند که نسبت به آموزش مهارت های زندگی و اجتماعی به افراد جامعه موفق باشند که آگاهی افراد از خود، کنترل خشم و استرس، داشتن تفکر خلاق در جهت پیشرفت جامعه، آگاهی از حقوق شهروندی، داشتن روحیه صحیح انتقادی و حتی انتقادپذیری، داشتن روحیه مشارکت و همدلی، توانایی مدیریت بحران چند نمونه از این
مهارت ها است.
این روانشناس سلامت خاطرشان ساخت، با گسترش آسیب های شهری مانند آلودگی های زیست محیطی، ترافیک، آلودگی های صوتی و ناپایداری های شهری در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و محیطی سرعت توسعه شهری کاهش پیدا می کند و اینجا است که ضرورت وجود آموزش های شهروندی و ایجاد جایگاه های ویژه ای در حوزه توسعه اجتماعی نمایان می شود.
وی افزود: البته برای بهتر زیستن افراد و گسترش تعاملات اجتماعی علاوه بر نقش آموزش نباید از کمک ها و انگیزه ها و احساس مسئولیت مردم نیز غافل شد.
به گفته وی، اگر شهر را به عنوان یک موجود زنده در نظر بگیریم همچنانکه شهروندان به عنوان سلولهای این موجود زنده برای حفظ، رشد و توسعه آن ضمن هماهنگی و همکاری با سایر اعضای جامعه، وظایف خود را انجام داده و مدام تلاش می کنند، در مقابل، شهر نیز برای حفظ امنیت و آسایش این سلول ها که شهروندان آن هستند، دارای وظایفی است.
خالوان در خصوص تعدادی از این وظایف به مدیریت جمعیت شهری، تغییرات اساسی در سیما و منظر شهری و ایجاد زیبایی های شهری، رفع مشکلاتی که در شهرها خودنمایی می کنند، تصدی پست های مدیریت شهری به افراد مسئولیت پذیر و دلسوز و رفع مشکلات زیست محیطی اشاره کرد.
چگونه شهری قانونمند داشته باشیم
وی معتقد است، اگر بخواهیم شهری منظم، زیبا، توام با قانونمندی داشته باشیم ضمن مشارکت شهروندان در انجام امور و وظایف و تلاش برای حل مشکلات، نیاز به حضور افرادی آگاه در زمینه های جامعه شناسی، روانشناسی و مدیریت شهری در کنار دیگر افراد جامعه است تا هر یک در بخش مربوط به خود بتوانند با ایجاد محیطی زیبا و نشاط آور و فضایی کاملا آرامش بخش و به دور از استرس و تنش، آموزش ها و مهارت های زندگی شهری را به شهروندان بیاموزند و گام های موثری در جهت رشد و تعالی فرهنگ شهری بردارند.
این پژوهشگر یادآور شد، شهروندان نیز با آموختن مهارت های زندگی و تلاش در جهت رعایت قوانین، احترام به حقوق دیگران، کنترل خشم، ناراحتی و استرس خود، داشتن روحیه نشاط و آرامش، تقویت حس اعتماد به نفس، داشتن روحیه مطالبه گری صحیح و داشتن روحیه مشارکت و مسئولیت پذیری می توانند علاوه بر مفید بودن، در جهت ارتقای سطح فرهنگ شهروندی در جامعه نقش بسیار بالایی داشته باشند و زمینه ساز اتفاقات خوب و سازندهای در جامعه و محیط پیرامون خود باشند.
استان کرمانشاه با ۲ میلیون نفر جمعیت دارای ۳۴ شهرستان و ۲ هزار و ۵۹۵ روستا است.
گزارش از زهره کریم زاده