استان گلستان به سبب شرایط جغرافیایی، واقع شدن در دامنه سلسله جبال البرز و شمال ایران و ویژگی های اقلیمی در زمره مناطق با قابلیت دسترسی بالا به منابع آب محسوب می شود.
وجود رودخانه های دایمی اترک، گرگان رود و قره سو و چندین تالاب بین المللی مانند آلما گل، آجی گل و آلاگل و البته بیش از ۱۰۰ کیلومتر نوار ساحلی در کرانه های خزر و خلیج گرگان، گلستان را به استانی با قابلیت بالای فعالیت های شیلاتی تبدیل کرده است.
بیش از ۳۰ هزار حلقه چاه کشاورزی، چند صد آب بندان ذخیره آب روستایی و چندین سد و سازه مهندسی ذخیره آب هم از دیگر ظرفیت های استان گلستان برای صنعت شیلات است که باید از آنها بهره برداری وافر برد.
اما در کنار همه این مواهب، وجود طیف گسترده ای از آبزیان در دریای خزر و خلیج گرگان با قابلیت تکثیر و پرورش در محیط های محصور بعنوان اصلی ترین مزیت استان در بخش شیلات محسوب می شود.
ماهیان خاویاری گلستان همچون اوزون برون و یا ماهیان استخوانی مانند کپور و کفال به عنوان سوگلی سفره های ایرانیان بودند که این روزها به سبب شرایط اقتصادی منطقه و هجمه شدید صیادان غیرمجاز در معرض انقراض قرار گرفته اند به نحوی که بازسازی و تکثیر مصنوعی هم نتوانسته است به وضع نابسامان آنها پایان بدهد.
با ظرفیت های ذکر شده و وضعیت ذخایر آبزی خزری در سال های اخیر تلاش های متعددی برای استفاده از صنعت شیلات برای رشد و توسعه استان انجام شده است.
ایجاد مزارع پروش ماهیان سرد آبی و گرم آبی مانند گونه هایی نظیر قزل آلا، کپور و فیتوفاک و آمور و ایجاد مزارع پرورش ماهی با استفاده از آب چاه های کشاورزی و حدود ۱۰ هزار هکتار مزرعه پرورش میگو در شهرستان گمیشان اقدامات صورت گرفته در بخش شیلات است اما بومیان، کارشناسان و مدیران دولتی بر این امر اتفاق نظر دارند که فعالیت های اجرایی شد تناسبی با توان و ظرفیت شیلاتی استان ندارد.
در همین ارتباط"امان دردی طراج" یکی از ساحل نشینان مطلع گمیشان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت با رشد تکنولوژی و افزایش قایق های موتوری در یک دهه گذشته تاراج سرمایه های خزر در استان های شمالی کشور و به ویژه گلستان افزایش چشمگیری داشته است.
وی گفت: افزایش تعداد ماهیگیران سبب شده تا سهم هر یکی از این صیادان از مواهب خزر کاهش یابد و این افراد برای جبران این موضوع به صید ماهیان نابالغ و یا گونه های در معرض خطر انقراض همچون ماهیان خاویاری بپردازند.
توسعه مشاغل پایدار همسو با شیلات
وی گفت که در صورت توسعه مشاغل پایدار و هم سو با شیلات این افراد حاضرند با دست برداشتن از فعالیت های ناهمگون سراغ شغل های دیگر بروند.
امان دردی ادامه داد : حضور هم زمان چند هزار قایق در دریای خزر امید به بازسازی ذخایر این پهنه آبی را به صفر نزدیک کرده است اگر واقعا مدیران دلشان برای آبزیان خزر می سوزد باید به دنبال کسب راه های جایگزین برای اکتساب درآمد مکفی باشد.
وی ادامه داد گسترش آب‌بندان ها و مراکز پرورش ماهی ترفند خوبی است تا علاوه بر ایجاد هزاران فرصت شغلی برای ساحل‌نشینان، زمینه صادرات این محصولات هم فراهم شود و با تحصیل ارز و کسب درآمدهای بیشتر به توسعه منطقه دامن بزنیم.
سهم شیلات در توسعه پایدار گلستان افزایش یابد
منصور رویان یکی از دانش آموختگان رشته شیلات در استان گلستان در این زمینه به ایرنا گفت : برداشت غیر متعارف و هجمه به ذخایر آبزی در دهه های اخیر سبب به خطر افتادن بانک ژنتیکی آبزیان خزر شده است.
برای ایجاد یک سپر حفاظتی در برابر چنین فعالیت هایی که غارت ذخایر ژنتیکی خزر را در پی دارد باید علاوه بر تقویت نیرو های حفاظتی، به سوی طرح های پرورش ماهی در خارج از دریا حرکت کنیم.
این کارشناس ارشد آبزی پروری گفت : پیش بینی تسهیلات کم‌بهره، حمایت از پروژه‌های آبزی‌پروری همچون ایجاد و توسعه مراکز پرورش ماهیان خاویاری با هدف استحصال گوشت و خاویار و همچنین توسعه مزارع پرورش میگو در گمیشان پرورش ماهی در قفس، پرورش ماهی با آب چاه‌های کشاورزی است که می‌تواند سهم شیلات را در توسعه پایدار گلستان افزایش دهد.
حمایت از طرح های آبزی پروری
رویان ادامه داد : هزاران هکتار اراضی مرتعی درجه ۳ و ۴ که از نظر پوشش گیاهی توان احیا را ندارند در مناطق مجاور خزر در شهرهایی همچون گمیشان و بندرترکمن وجودد دارد که به سبب سهولت انتقال آب خزر به این مناطق ظرفیت ویژه ای برای آبزی پروری محسوب می شوند.
شرایط خاص آب و هوایی منطقه گمیشان این خطه از استان را مستعد مقوله پرورش میگو ساخته است. صنعتی که در صورت توسعه می توان نقش زیادی در توسعه منطقه و استان ساحلی گلستان ایفا کند.
ایجاد صنایع تکمیلی میگو در این منطقه از دیگر راهکارهای رونق فعایلت آبزی پروری در این استان شمالی است.
رویان افزود : از جمله ظرفیت های ارزشمند استان موضوع ماهیان خاویاری به ویژه ازون برون است، در سال های نه چندان دور اوزون برون و خاویار استحصالی یک برند بین المللی بود و در زمان حاضر می توان با احیا و پرورش آن در محیط های محصور به درآمدزایی مناسب برای بومیان کمک کرد.
نماینده مردم غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی گفت: اراضی لم یزرع شمال شهرستان گمیشان به سبب ویژگی های اقلیمی و دست یابی راحت به آب خزر ، بهترین مکان برای پرورش میگو و آبزی پروری و پرورش ماهی در قفس است.
لزوم ایجاد زنجیره تولید و صنایع وابسته
عبدالجلال ایری افزود: با هدایت آب خزر به مراتع شمال گمیشان و ایجاد زیرساخت‌ها می‌توانیم مزارع پرورش آبزیان را در این قسمت احداث کرده و با حمایت و ایجاد زنجیره تولید و صنایع وابسته مانند بسته بندی میگو و احداث سردخانه، تحول شیلاتی و آبزی پروری را در استان رقم بزنیم.
به تاکید کارشناسان در طرح های توسعه میگو باید سهم بومیان منطقه به طور جدی مدنظر مدیران نهادهای مربوط باشد، اگر بومیان نتوانند در این مراکز فعالیت کنند روایت هجمه و تاراج ذخایر خزری همچنان ادامه دارد و پایانی برای آن نمی توان تصور کرد.
ایری ادامه داد: در مرحله نخست ایجاد مجتمع میگو بیشتر مزرعه ها به غیر بومیان واگذار شد که باید در این مرحله بازنگری و سهم بومیان احصا شود.
محدوده دریایی گلستان آمادگی تولید ۸ هزار تن ماهی را دارد
مدیرکل شیلات گلستان هفته گذشته در مراسم تودیع فرمانده جدید یگان حفاظت شیلات استان گفت: یکی از مهمترین دلایل حضور صیادان غیرمجاز در دریا بیکاری است و البته تلاش کردیم با ایجاد اشتغال جایگزین و اجرای طرح هایی همچون پرورش ماهی در دریا و یا راه اندازی مجتمع پرورش میگو زمینه کاهش صیادان غیرمجاز را فراهم آوریم.
وی ادامه داد: پس از گذشت چهار سال از راه اندازی طرح پرورش ماهی در دریا (قفس و پن) این طرح همچنان در حال توسعه در استان است به طوری که و در زمان حاضر حدود ۷۰ سازه (نصب شده و در حال ساخت) قفس و پن در دریا وجود دارد که قفس های نصب شده ظرفیت تولید ۲۵۰ تن ماهی در آبهای استان را دارد.
وی با اشاره به توسعه این طرح در استان اظهارداشت: پیش بینی می شود در افق ۱۴۰۴، تولید ۷۰۰ تن ماهی را در دریا شاهد باشیم البته مطالعات نشان می دهد محدوده دریایی گلستان آمادگی تولید هشت هزار تن ماهی را دارد.
وی ادامه داد: در کنار پرورش ماهی در دریا، آب را به ساحل هدایت کردیم و تنها مجتمع پرورش میگو شمال کشور را در شهرستان گمیشان در سطح ۱۰ هزار هکتار اجرا کردیم و برغم بروز بیماری لکه سفید در سال ۹۸ امسال در اقدامی منحصر به فرد در دنیا با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی توانستیم این بیماری را امسال ریشه کن کنیم و در مزارعی پاک به پرورش میگو با کیفیت ادامه می دهیم.
احداث بزرگترین مجتمع پرورش ماهیان خاویاری
مدیرکل شیلات گلستان خاطرنشان کرد : هم اکنون هزار و ۲۰۰ نفر در مجتمع پرورش میگو گمیشان به کار مشغول هستند.
وی افزود: همچنین شروع عملیات اجرایی بزرگترین مجتمع پرورش ماهیان خاویاری ۵۰۰ هکتاری سه ماه پیش با کلنگ زنی چهار مزرعه به صورت آزمایشی آغاز شد که این مجتمع قابلیت تولید چهار هزار تن گوشت ماهی خاویاری و ۳۶۰ تن خاویار را دارد و می تواند به عنوان یکی از بزرگترین ظرفیت های اشتغال زایی استان مطرح شود
وی با ارائه آماری در خصوص تولید و صادرات و ارزآوری میگو طی سال اخیر افزود: در سال ۹۷ با تولید بیش از 2 هزار و ۵۰۰ تن میگو از مزارع و آب‌بندان های پرورش میگوی گمیشان موفق به ارزآوری ۱۲ میلیون دلار شدیم که عمده این محصول به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و آسیای شرقی صادر شد.
به گفته قدس علوی در سال ۹۸ به سبب شیوع بیماری لکه سفید در مزارع میگوی شاهد کاهش چشمگیر تولید در بزرگترین واحد آبزی‌پروری استان بودیم و برداشت میگو در استان ۸۰ درصد کاهش داشت که این امر درآمدهای ارزی و ریالی ناشی از تولید میگو را به رقم یک میلیون و ۸۰۰ هزار دلار کاهش داد.
گلستان رتبه چهارم تولید ماهیان گرم آبی در کشور
مدیرکل شیلات استان گلستان افزود: در گلستان بالغ‌بر ۷۵۰ مزرعه پرورش انواع ماهیان گرم آبی در سطح ۶ هزار و ۳۰۰ هکتار وجود دارد و با این حجم از تولید رتبه چهارم تولید ماهیان گرم آبی را در کشور به نام خود ثبت کرده است.
ایجاد اشتغال و رونق اقتصاد گلستان اولویت اداره‌کل شیلات
وی با اشاره به جایگاه مهم تولید ماهیان خاویاری در اقتصاد کشور گفت: پرورش ماهیان خاویاری جزو پروژه‌های اقتصاد مقاومتی شیلات گلستان است که با توجه به کاهش چشمگیر این گونه ارزشمند دریای خزر، تلاش‌های گسترده‌ای در گلستان، به عنوان خاستگاه ماهیان خاویاری کشور، برای رونق دوباره این صنعت در حال انجام است.
قدس گفت: در همین راستا راه اندازی مزارع منفرد پرورش ماهیان خاویاری در شهرستان‌های مختلف استان و ایجاد مجتمع پرورش ماهیان خاویاری در گمیشان، برای ایجاد اشتغال، کاهش صید غیرمجاز و رونق اقتصاد منطقه، در اولویت شیلات قرار دارد.
کارآفرینی برای هزاران نفر از ساحل نشیان و استفاده از صدها هکتار اراضی لم‌یزرع در حاشیه دریای خزر برای بهبود معیشت بومیان ازجمله ثمرات توسعه آبزی‌پروری در گلستان بوده که طی سالیان اخیر روند رو به رشدی را پشت سر گذاشته است.