۲۵ درصد بزرگسالان ایرانی در مرحله پیش دیابت هستند

به گزارش روز شنبه پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، نتایج این مطالعه ملی اپید میولوژیک در مقاله ای تحت عنوان Nationwide prevalence of diabetes  and pre-diabetes and associated risk factors among Iranian adults;  analysis of data from the PERSIAN cohort study اکتبر ۲۰۲۱  در مجله معتبر بین المللی Diabetes Therapy  منتشر شده است.

این مطالعه میزان شیوع دیابت و پیش دیابت بر اساس سن، جنس، منطقه سکونت (شهری یا روستایی)، قومیت، وضعیت اقتصادی افراد، عوامل خطر اجتماعی-جمعیتی مرتبط با آن و میزان آگاهی از دیابت و کنترل قند خون در ایران» را روی ۱۶۴ هزار فرد ۳۵ تا ۷۰ سال از نژادهای مختلف ایرانی شرکت کننده در مطالعه ملی آینده نگر «کوهورت پرشین» از ۱۸ منطقه جغرافیایی کشور که حداقل طی ۹ ماه گذشته در منطقه خود سکونت داشته اند، در سال‌های ۲۰۱۴ تا  ۲۰۲۰ مورد بررسی قرار داده است.

میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در ایران

دکتر رضا ملک زاده، مجری اصلی مطالعه کوهورت پرشین و سرپرست تیم تحقیقاتی مطالعه حاضر، بر اساس یافته های این تحقیق گفت: ۱۵ درصد جمعیت بزرگسال ایران مبتلا به دیابت (قند خون ناشتا مساوی یا بیش از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر) و بیش از ۲۵ درصد در مرحله پیش دیابت (قند خون ناشتای مساوی ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر بر اساس معیارهای سال ۲۰۲۰ انجمن دیابت آمریکا) هستند.

وی میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در مردان ایرانی را نیز به ترتیب ۱۳ درصد و  ۲۷ درصد و در زنان ۱۷ درصد و ۲۴ درصد اعلام کرد.

نویسنده ارشد مطالعه، شیوع دیابت و پیش دیابت در بزرگسالان ایران را به میزان نگران کننده ای در حال افزایش دانست و گفت: شیوع دیابت در بالغین ایران در سال ۲۰۱۱/ ۱۳۹۰،  نزدیک به ۱۲ درصد گزارش شده که نسبت به سال ۲۰۰۵/۱۳۸۴، ۳۵ درصد افزایش نشان می داد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که احتمال ابتلا به دیابت و پیش دیابت با بالا رفتن سن به طور پیوسته افزایش می یابد، گفت: سنین ۶۵ سال و بالاتر و ۵۵ تا ۶۴ سال در صدر گروه های سنی در معرض خطر دیابت هستند.

ملک زاده تاکید کرد: سن بالا، اضافه وزن و چاقی، شکم بزرگ، WHR بالا (یکی از شاخص های تن سنجی که نسبت دور کمر به لگن را اندازه گیری می کند) و برخی زمینه های قومی خاص، شانس ابتلا به دیابت و پیش دیابت را به شکل قابل توجهی افزایش می دهد.  

وی افزود: همچنین شانس ابتلا به دیابت و پیش دیابت در جمعیت روستایی نسبت به شهری، در افراد با تحصیلات بالاتر و دارای فعالیت بدنی زیاد ومتوسط، کمتر است.

چند درصد مبتلایان دیابت از بیماری خود خبر داشته اند؟

دکتر محمد ابراهیم خمسه، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و نویسنده اول مطالعه حاضر نیز در تشریح دیگر نتایج آن گفت: ۸۰ درصد کل مبتلایان دیابت در این مطالعه، از بیماری خود آگاهی داشته اند که نسبت آگاهی از ابتلا به دیابت در جمعیت مردان ۷۷ درصد و در زنان ۸۲ درصد بوده است. دیابت ۲۰ درصد افراد در مطالعه نیز تشخیص داده نشده بود.

وی خاطرنشان کرد: آگاهی از ابتلا به دیابت، در بیماران مسن، دارای شکم بزرگ و WHR بالاتر،  (در مقایسه با افراد با شاخص توده بدنی طبیعی)، در وضعیت اقتصادی بهتر، زنان و متاهلین بیشتر است.

چند درصد مبتلایان دیابت موفق به کنترل قند خون شده اند؟

رییس مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم بزرگسالان دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: مطالعه ملی حاضر همچنین نشان داد: قند خون ۴۱ درصد بیماران مبتلا به دیابت تحت درمان، کنترل شده بود. در بین زنان و مردان تحت درمان نیز، قند خون به ترتیب ۴۴ درصد و ۳۶ درصد تحت کنترل درآمده بود.

خمسه افزود: همچنین کنترل قند خون در زنان، افراد چاق، دارای فعالیت بدنی زیاد، افراد دارای تحصیلات  بالاتر و دارای برخی زمینه های نژادی خاص، به طور قابل توجهی بهتر است.

وی یادآور شد: مطالعه انجام شده نشان داده است کنترل قند خون با افزایش سن کاهش می یابد.

بیشترین شیوع دیابت و پیش دیابت در مناطق ایران

خمسه با تشریج نتایج «شیوع دیابت و پیش دیابت در مناطق مختلف ایران» نیز گفت: بیشترین و کمترین شیوع دیابت در ایران به ترتیب در یزد با ۲۱ درصد و ارومیه با هشت درصد و بیشترین و کمترین شیوع پیش دیابت نیز در ساری و فسا مشاهده شد.

وی افزود: بیشترین و کمترین میزان آگاهی از دیابت به ترتیب در بین ساکنان فسا (۸۹ درصد) و ساری (۶۰ درصد) و بیشترین و کمترین میزان کنترل قند خون نیز به ترتیب در بین ساکنین فسا (۷۰ درصد) و هویزه (۲۷ درصد) مشاهده شد.

بیشترین شیوع دیابت و پیش دیابت در کدام اقوام ایران است؟

خمسه همچنین با تشریح میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در بین اقوام مختلف ایرانی بر اساس یافته های این تحقیق پرداخت و گفت: در مقایسه با قوم فارس به عنوان بیشترین جمعیت مورد بررسی در مطالعه، قوم های «بلوچ» و «زابلی» با شانس بالاتر ابتلا به دیابت مواجه بوده و «عشایر ترک» به طور قابل توجهی شانس پایین تری برای ابتلا به دیابت داشتند. همچنین احتمال ابتلا به پیش دیابت در بین «عشایر عرب» بالاتر، و شانس ابتلا به پیش دیابت در قوم «عرب» هم به طور قابل توجهی پایین تر است.

وی درباره میزان آگاهی از ابتلا به دیابت و کنترل قند خون در اقوام ایرانی مورد بررسی در تحقیق حاضر اظهار داشت: در مقایسه با قوم فارس با بیشترین جمعیت مورد بررسی در این مطالعه، احتمال آگاهی از ابتلای به دیابت، در بین اقوام «بلوچ»، «عرب»، «زابلی» و افراد با «قومیت مختلط» بیشتر است. همچنین «کنترل کافی قند خون» در بین قوم «زابلی» بیشتر و در بین قوم «بلوچ» کمتر است.

فوق تخصص غدد و متابولیسم بزرگسالان و نویسنده اول مقاله گفت: نتایج مطالعه ملی حاضر نشان داده است شیوع دیابت به طور قابل توجهی بالاتر از تخمین های جهانی در ایران طی دهه های گذشته بوده و نتایج مطالعه نیز، این نگرانی را اثبات می کند.

وی ادامه داد: رژیم غذایی ناسالم، بی تحرکی، اضافه وزن و چاقی، مصرف زیاد قند و شیرینی جات از موثرترین عوامل خطر افزایش شیوع دیابت در ایران است و این بیماری از عوامل خطر مهم در بروز بیماری های قلبی عروقی، سکته های قلبی و مغزی، نارسایی های مزمن کلیوی، سرطان ها و سایر بیماری های مزمن غیرواگیر و از علل مرگ های زورس در کشور محسوب می شود. 

خمسه با یادآوری این که ۲۰ درصد افراد مبتلا به دیابت در مطالعه حاضر، از بیماری خود بی اطلاع بوده اند، بر افزایش آگاهی افراد در پیشگیری از دیابت و پیش دیابت و  نیز لزوم انجام تست دوره ای قند خون در افراد بالای ۴۵ سال به ویژه افراد دارای عوامل خطر یاد شده و همچنین اطلاع رسانی مداوم پزشکان، مراقبان بهداشتی و رسانه ها به افراد در مورد خطرات بسیار جدی دیابت، تاکید  کرد.

وی به روزرسانی اطلاعات در مورد میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در کشور، تعیین اولویت ها و برنامه ریزی برای ارائه مراقبت های بهداشتی بهتر به افراد در معرض خطر را یک نیاز ضروری توصیف کرد.

خمسه خاطرنشان کرد: نکته دیگر دارای اهمیت، کنترل کافی قند خون در افراد تحت درمان است؛ چرا که درصد قابل توجهی از افراد تحت درمان، به دلایل مختلف موفق به کنترل قند خون نمی شوند و شاید در این باره به ابتکار عمل خاصی برای کنترل قند خون در کشور نیاز باشد.

فراهم شدن امکان مقایسه جامع شیوع دیابت در اقوام مختلف ایرانی

ملک زاده، نیز ایران را ملتی با اقوام گوناگون دانست که در زمینه های ژنتیکی، فرهنگی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی، آب و هوا و ویژگی های جغرافیایی، سبک زندگی و الگوهای رژیم غذایی تفاوت های اساسی و گسترده ای بین آنها وجود دارد.

وی افزود: بررسی شیوع دیابت در بین اقوام مختلف ایرانی شرکت کننده در مطالعه با توجه به همه عوامل خطر احتمالی در بین آنها صورت گرفته است و تعداد بالای مشارکت کنندگان در این مطالعه، امکان مقایسه جامع شیوع دیابت در بین اقوام مختلف را فراهم ساخته و به شناسایی جمعیت های پرخطر کمک می کند.

مجری اصلی مطالعه ملی کوهورت پرشین و سرپرست تیم تحقیقاتی مطالعه حاضر اظهار امیدواری کرد که در مطالعات آینده، علت این تفاوت های گسترده و اساسی شیوع دیابت در بین اقوام مختلف ایرانی مورد بررسی قرار گیرد.

مطالعه کوهورت پرشین(PERSIAN)  بزرگترین مطالعه ملی مبتنی بر جمعیت آینده نگر با مشارکت ۲۰۰ هزار ایرانی از گروهای مختلف قومی و نژادی شهری و روستایی است که به رهبری دکتر رضا ملک زاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و با مشارکت بیش از ۳۵ تن از متخصصین برجسته از ۲۰ دانشگاه علوم پزشکی کشور با هدف «بررسی اپیدمیولوژی بیماری های مزمن غیرواگیر و عوامل خطر بروز آنها  و پیشگیری، کاهش شیوع و بار این بیماری ها در نظام سلامت ایران» از سال ۲۰۱۴ تا کنون در مناطق شهری و روستایی با نرخ پایین مهاجرت در استانهای ایران به اجرا درآمد.

سرعت بالای شیوع دیابت در ایران چالش جدی نظام سلامت در آینده 

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، دیابت را یکی از چهار بیماری اصلی در بین بیماری های مزمن غیرواگیر دانست و گفت: سرعت بالای شیوع دیابت در ایران واقعا نگران کننده است؛ به طوری که پیش بینی می شود تا ۲۰ سال آینده، ۲۵ درصد مردم ایران مبتلا به دیابت شوند و ۳۵ درصد نیز در مرحله پیش دیابت قرار گیرند.

وی تصریح کرد: اگر به سرعت مانع این پیشروی نشویم، نظامت سلامت ایران را با مشکلات بسیار جدی تر عوارض شیوع این بیماری، از بروز سایر بیماری های مرتبط با دیابت گرفته تا افزایش هزینه های کمرشکن آن برای مردم مواجه خواهد کرد.

ملک زاده تاکید کرد: نظام سلامت ایران باید برنامه پیشگیری از دیابت را به طور جدی در دستور کار قرار دهد و علاوه بر غربالگری افراد دارای عوامل خطر بالا، اطلاع رسانی وسیع درباره لزوم پرهیز از مصرف زیاد مواد قندی و نشاسته ای، افزایش تحرک بدنی، حفظ وزن مناسب، کاهش اضافه وزن و چاقی را به طور مستمر دنبال کند.

شیوع دیابت در جهان 

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: بیماری دیابت، با وجود قابل پیشگیری بودن، بر اساس آخرین پیش بینی های انجمن بین المللی دیابت (IDF) ۴۶۳ میلیون بزرگسال (۹.۳ جمعیت جهان) را مبتلا کرده است و بر اساس این پیش بینی ها، شیوع دیابت تا سال ۲۰۴۵ به ۷۰۰ میلیون نفر (۱۰.۹ درصد جمعیت جهان) افزایش خواهد یافت.

وی همچنین از شیوع پیش دیابت در بین ۳۷۴ میلیون نفر در جهان (۷.۵ درصد جمعیت) خبر داد و گفت: پیش بینی می شود تا سال ۲۰۴۵ میزان شیوع پیش دیابت در جهان، به ۵۴۸ میلیون نفر (۸.۶ درصد جمعیت) افزایش یابد.