در طول جنگ تحمیلی، رژیم بعثی عراق بارها دست به حمله شیمایی زد که در مجموع بیش از یک میلیون رزمنده و همچنین افراد غیرنظامی ایران در معرض آلودگی با این عوامل شیمیایی قرار گرفتند که از این تعداد حدود ۱۰۰ هزار تن دچار مصدومیت شدیدتر شده و تحت مداوا قرار گرفتند. در حال حاضر بیش از ۶۵ هزار تن با عنوان جانباز شیمیایی با عوارض مشخص ناشی از مصدومیت شیمیایی تحت پوشش بنیاد شهید و مور ایثارگران قرار دارند و خدمات پزشکی دریافت می‌کنند.
در خصوص حملات شیمیایی رژیم بعثی علیه ایران مجله «جینز دیفنس» در مقاله‌ای با عنوان «خاورمیانه صحنه جنگ‌های شیمیایی» نوشته است: «در جنگ ایران و عراق عراقی‌ها برای اولین بار در ۱۹۸۳ و بعد در فوریه ۱۹۸۴ (بهمن ۱۳۶۲) و سپس در مارس و آوریل ۱۹۸۵ (اسفند ۶۳ و فروردین ۶۴) و تاکنون متجاوز از ۳۰ بار این اسلحه را علیه ایران به کار برده‌اند که بیش از ۵ هزار تن مصدوم شده‌اند. گروه‌های بازرسی سازمان ملل، گازهای به‌کار رفته را از نوع گاز خردل و گاز اعصاب تشخیص داده و عراقی‌ها پس از آن از گازهای سمی ئیدروژن سینانید و لویزیت نیز استفاده کرده‌اند. برخی از این گازها تولید داخلی عراق بوده است. این کشور همچنین به کمک تکنولوژی اروپایی درصدد ساختن بمب‌های طاعون‌زا است. عراق از کشورهای آمریکای لاتین نیز سیستم‌هایی دریافت کرده است».
حملات شیمیایی رژیم بعث فقط به جبهه‌های درگیری محدود نمی شد، بلکه به شهرها هم کشیده شد. شهر سردشت، سومار و حلبچه از جمله این شهرها بودند. سومار یکی از شهرهای شهرستان قصر شیرین و میان استان کرمانشاه و ایلام تقسیم شده که در ۱۶ مهر ۱۳۶۶ خورشیدی توسط نیروهای رژیم بعثی بمباران شیمیایی شد.
گزارش روز واقعه
در گزارش این روز در روزشمار پنجاه‌ویکم مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، بمباران شهر سومار به این صورت تشریح شده است: «هواپیماهای ارتش عراق امروز منطقه عمومی سومار را بمباران شیمیایی کردند. در ساعت ۳۰: ۹ بیش از ۶ فروند هواپیمای دشمن مراکز تجمع نیروها و انبارهای مهمات خودی را هدف حمله قرار دادند. هواپیماهای عراقی ابتدا قرارگاه لشکر۸۸ زرهی ارتش جمهوری اسلامی را بمباران کردند و سپس در سطحی گسترده از عوامل شیمیایی اعصاب استفاده کردند». با توجه به چنین شرایطی در این روز «براثر این حملات ۱۰۰ تن شهید و یک هزار و ۳۵۰ تن مجروح شدند. همچنین یک زاغه مهمات و تعدادی خودرو خسارت دید.
خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) در خصوص این بمباران شیمیایی در همان روز می نویسد: هواپیماهای رژیم درمانده عراق امروز/پنجشنبه/ یک منطقه عملیاتی را در شمال سومار را بمباران شیمیایی کردند. بر اثر این بمباران جمعی از رزمندگان اسلام شهید و مصدوم شدند. مجروحان بلافاصله به پشت جبهه تخلیه و تحت درمان قرار گرفتند. همچنین پدافند شیمیایی منطقه فعالیت برای پاکسازی محل از عوامل شیمیایی را با جدیت تمام آغاز کرده است. سخنگوی ستاد تبلیغات جنگ در زمینه این اقدام ضد بشری رژیم بعثی گفت: حکام بغداد یک بار دیگر به پلیدترین و جنایتکارانه ترین اقدام ضد انسانی دست زدند و سلاح های ممنوعه شیمیایی را علیه رزمندگان اسلام به کار گرفتند ... وی ضمن هشدار جدی به مجامع بین المللی گفت که اینک لازم است مجامعی که خود را حافظ حقوق انسان ها می دانند ساکت ننشسته و در قبال این اقدام وحشیانه رژیم عراق از خود واکنش نشان دهند...
پیام علی اکبر ولایتی به دبیرکل سازمان ملل
در پی اقدامات وحشتناک رژیم بعثی عراق در بمباران شیمیایی وسیع منطقه سومار که به شهادت حدود یکصد تن و مصدومیت بسیاری انجامید در ۱۷ مهر ۱۳۶۶ خورشیدی از طرف علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه ایران پیامی برای خاویر پرز دکوئیار دبیر کل سازمان ملل ارسال شد.
ولایتی در پیام خود می نویسد: آقای دبیر کل. به اطلاع می رساند که رژیم جنایتکار عراق برای چندمین بار به طور وحشتناکی دست به کاربرد وسیع سلاح های شیمیایی علیه جمهوری اسلامی ایران زده است. این اقدام مذبوحانه و ضد بشری که برخلاف کلیه موازین- قوانین و کنوانسیون های بین المللی است، متاسفانه از سوی مجامع بین المللی و حتی دولت هایی که کنوانسیون های منع کابرد سلاح های مرگ بار را امضا کرده اند نیز با قاطعیت محکوم نشده است و بدین ترتیب سردمداران فعلی رژیم عراق جسارت های خود را در تکرار نقض کنوانسیون ۱۹۲۵ ژنو و نادیده گرفتن وجدان جهانی به حدی رسانده اند که در روز گذشته منطقه سومار در غرب ایران را به طور گسترده و بی سابقه ای بمباران شیمیایی کردند.
آقای دبیر کل این را مسلم بدانید که جمهوری اسلامی ایران هر لحظه که تصمیم بگیرد، قدرت آن را دارد که از امکانات مشابه و حتی پیشرفته تر خود استفاده کرده – کاخ نشینان بغداد را در کمترین زمان در وضعیت اسفباری قرار دهد. لکن این نیت و احترام به قوانین بین المللی و تبعیت از دین مبین اسلام تا این لحظه ما را از عمل متقابل برحذر داشته است.
اینجانب لازم می دانم که مطلب فوق را جنابعالی سریعاً در شورای امنیت مطرح کرده و از اعضای آن شورا بخواهید که در محاکمه رژیم عراق به عنوان جنایتکار جنگی بیش از این تعلل و وقت کشی می کنند. همچنین انتظار دارد تا در اسرع وقت و قبل از ازبین رفتن آثار جنایت نسبت به اعزام هیات کارشناسی شیمیایی به منطقه اقدام نمایند.
منابع
۱- سند شماره ۹۷۶۵۸ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا ۲-معاونت اطلاعات، ۱۶/ ۷/ ۱۳۶۶.
۲- سند شماره ۰۸۸۳۰۲ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از دفتر فرماندهی سپاه چهارم بعثت باختران، به دفتر فرماندهی کل سپاه، روابط عمومی، ۱۶/ ۷/ ۱۳۶۶.
۳- آرشیو خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا)
۴- سند شماره ۱۳۷۲۵۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: فرماندهی کل سپاه، ۲۵/ ۷/ ۱۳۶۶.