نمایش شب طولانی یلدا به کارگردانی ناصر آویژه این شب‌ها در تماشاخانه سنگلج به صحنه است. این اثر نمایشی که به مناسبت هفته دفاع مقدس تولید شده‌است.
این کارگردان نخستین تجربه تولید و اجرای خود را ۱۷ سال پیش (۱۳۸۳) به کارگردانی ناصر آویژه در جشنواره تئاتر بانو و بعد از آن هم جشنواره تئاتر دفاع مقدس از سر گذرانده و حال بعد از گذشت این سال‌ها بار دیگر با تغییراتی در میان بازیگران، میزانسن و نحوه روایت اجرا در تماشاخانه سنگلج به صحنه رفته‌است.
هر چند آویژه را عموم مخاطبان با آثار درخشان، موفقیت‌های ملی و بین‌المللی وی در عرصه تئاتر کودک و نوجوان می‌شناسند اما شروع کار این هنرمند در حوزه تئاتر بزرگسال بوده و اجرای شب طولانی یلدا به نوعی رجعت دوباره ناصر آویژه به حوزه تئاتر برگسال به شمار می‌رود.
وی قرار است با این اثر نمایشی به بهانه تقدیر از شهدای خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی میزبان خبرنگاران و کارمندان این رسانه دوشنبه (۱۹ مهر) باشد.
یکی دیگر از ویژگی‌های متفاوت اجرای مجدد شب طولانی یلدا راه‌اندازی پویشی (تقدیر از قهرمانان سرزمین‌مان) است که ناصر آویژه در قالب تک‌تک شب‌های این اجرا به راه انداخته در همین ارتباط مقرر شده که اجرای شامگاه دوشنبه (۱۹ مهرماه) این اثر نمایشی با محوریت شهدای خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) به صحنه رود و در آن شب میزبان خبرنگاران و همکاران خبرگزاری سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی خواهد بود.
به‌همین بهانه و درباره ساختار، ماهیت، شیوه اجرا و تجربه اجرای ناصر آویژه در دوران کرونا با وی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از خاطر شما می‌گذرد.
تقدیم نمایش به شهدا و خبرنگاران ایرنا،سهمی کوچک در پاسداشت تلاش آنهاست
ایرنا: پیش از پرداختن به «شب طولانی یلدا» تازه‌ترین اثر نمایشی شما و مختصات آن که این شب‌ها در تماشاخانه سنگلج به صحنه است، برسیم به تصمیم شما برای میزبانی از خبرنگاران و همکاران خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در اجرای دوشنبه (۱۹ مهر ماه) این اثر نمایشی. این را نیز می دانیم که نمایش شما پویشی را آغاز کرده که به قهرمان‌های مختلف می‌پردازد و هر شب نمایش به یکی از این قهرمان تقدیم می‌شود. چه شد که شهدای خبرگزاری ایرنا را برای یکی از شب‌های این پویش انتخاب کردید؟
آویژه: خبرنگاران همواره حامی هنر و فرهنگ بوده‌اند. ما نیز در گروه نمایش شب طولانی یلدا خواستیم با این کار قدردان زحمات آن عزیزان باشیم و به سهم و قدر خودمان ضمن گرامی‌داشت یاد خبرنگاران شهید ایرنا از همکاران و عزیزان حاضر و فعال در این خبرگزاری تقدیر کنیم. معتقدم با تقدیم این اثر به دوستانمان در این مجموعه کار کوچکی انجام داده‌ایم.
نباید فراموش کنیم ایرنا قدیمی‌ترین خبرگزاری کشور است
ایرنا: دلیل انتخاب ایرنا با توجه به وجود خبرگزاری‌های مختلف در کشور چه بود؟
آویژه: نخستین و مهمترین دلیلش آن است که من سابقه فعالیت در ایرنا را داشتم و دوستان ایرنا را از نزدیک می‌شناسم. از سویی دیگر همیشه لطف دوستان و خبرنگاران ایرنا شامل حال من بوده‌است و به‌سبب همین آشنایی و نزدیکی با خانواده ایرنا، این خبرگزاری را انتخاب کردم.
همچنین نباید فراموش کنیم که در این نکته هیچ شکی وجود ندارد که ایرنا قدیمی‌ترین خبرگزاری کشور است. سابقه‌ای بسیار طولانی که نشان‌دهنده رشد و بالندگی آن است.
استقبال از نمایش با توجه به شرایط کرونایی بسیار خوب بوده است
ایرنا: برویم سراغ نمایش شب طولانی یلدا؛ چه شد که مجدد به فکر تولید این کار افتادید؟ در شکل جدید اجرا آن هم در شرایط کرونایی تاکنون بازخوردها چگونه بوده‌است؟
آویژه: مدیر تماشاخانه سنگلج (خانم پریسا مقتدی) لطف داشتند و از من و گروه نمایشی دعوت کردند تا اگر نمایشی متناسب با هفته دفاع مقدس و حتی‌المقدور کم بازیگر - به سبب شرایط کرونا - اگر در دست داریم برای اجرا به این تماشاخانه ارائه دهیم.
من هم نمایشی که ۱۷ هفده سال پیش کار کرده بودم را بار دیگر برای اجرا آماده کردم. البته تغییراتی در آن ایجاد شد. بازیگر اصلی زن در آن تغییر پیدا کرد. در اجرای حال حاضر دختر خودم نقش اصلی آن را ایفا می‌کند. در طراحی صحنه، بحث میزانسن و تحلیل کار نیز تغییراتی ایجاد شده است.
خدا را شکر بعد از پنج، شش اجرایی که پشت سر گذاشته‌ایم بازخوردها از کار بسیار خوب بوده است. تماشاگران بسیار راضی بودند. چه تماشاگرانی که علاقه‌مند به تولید تئاترهای مناسبتی در هر حوزه‌های تئاتر دینی تا نمایش دفاع مقدس هستند و چه عموم مخاطبان، علاقمندان تئاتر و هنرمندان و خانواده این هنر.
بسیار خوشحالم از آنکه سعی کردم قصه‌ای را به‌سادگی و با صداقت و صراحت تمام برای تماشاگر تعریف کنم. به‌نظر می‌آید که تماشاگر تا حد مطلوبی آنچه که ما در داستان، قصه و روایت این اثر مدنظر داشتیم را دریافته است که این جای خوشحالی است.
ایرنا: بعد از این ۱۷ سالی که فرمودید میان اجرای اول و دوم فاصله بوده و اشاره داشتید که بازیگر اصلی زن این کار عوض شده است، آیا تغییر محتوایی نیز در متن اثر ایجاد شده؟
آویژه: خیر! از نظر محتوایی، متن نمایش تغییری نکرده‌است؛ اما از جهت دیالوگ کمی دیالوگ‌ها کوتاه‌تر و روان‌تر شده و ابعاد تصویری کار بیشتر شده‌است.
کمترین بودجه برای تولید یک اثر نمایشی ۱۰۰ میلیون تومان است
ایرنا: در کنار دعوت خانم مقتدی برای تولید این اثر نمایشی، آیا اصلا گام گذاشتن در مسیر تولید تئاتر به‌ویژه در شرایط کرونایی همراه با ریسک و خطرپذیری بالایی نیست؟ به‌ویژه آنکه با وجود ایمنی نسبی که در سایه واکسیناسیون ایجاد شده هنوز شاهدیم مخاطبان برای حضور در سالن‌ها با اما و اگرهایی مواجه هستند. آن‌سوی دیگر نیز بسترهای متفاوت ارائه‌دهنده آثار نمایشی در فضای مجازی نیز خود مزیدی بر علت شده‌است تا مخاطبان دسترسی راحت‌تری به آثار نمایشی آن هم در خانه داشته باشند. با همه این شرایط باز هم خطر تولید اثر نمایشی را پذیرفتید؟
آویژه: بله! بی‌تردید! به نظرم اگر کرونا را نیز در نظر نگیریم، در شرایط اقتصادی فعلی تولید کار نمایشی خود ریسک بالایی دارد. در کنار آن رفتن سراغ آثار موضوعی و منایتب مانند تئاتر دفاع مقدس خود با ریسک بالاتری نیز مواجه است. در شرایط همه‌گیری ماند پاندمی کرونا ریسک این خطر دو برابر می‌شود!
اجازه بدهید راحت‌تر و ساده‌تر بگویم؛ در نگاهی کلی تئاتر کار کردن ریسک است. در شرایط حاضر با این حجم گرانی که وجود دارد مسلم است که ریسکی بالاتر به شمار می‌رود. ببینید ساده‌ترین دکور در شرایط حاضر حداقل ۳۰ میلیون تومان هزینه می خواهد؛ وقتی سالنی که کمک‌هزینه آن ۵۰ یا حداکثر ۱۰۰ میلیون تومان است، چگونه می‌تواند پاسخ‌گوی تولید نمایش خود باشد.
برای تولید یک اثر نمایشی در کمترین حالت حداقل به ۱۰۰ میلیون تومان هزینه نیاز است. اگر بازیگر چهره بیاورید هزینه‌ها بسیار بالاتر خواهد رفت. اینها مسائلی است که تئاتر ما با آن دست به گریبان است و تئاتر دفاع مقدس و تئاترهایی با مضامین مناسبتی بیشتر با این موارد دست به گریبان هستند چرا که حساسیت‌ها در آن آثار بسیار بالاست.
اما معتقدیم مشارکت تمامی علاقه‌مندان و همراهی هر چه بیشتر رسانه‌ها و دعوت از حضور دوستان مطبوعاتی باعث می‌شود که تمامی آثار تئاتری از جمله شب طولانی یلدا بیشتر دیده خواهند شد و بازتاب این آثار در سرانه‌های قدرتمند باعث می‌شود کارمان جایی‌که باید شنیده و دیده شود و به سرانجام خود برسد.
اعتماد مخاطبان و حضور گرم آنها در سالن‌های نمایش بسیار آرام اتفاق می‌افتد
ایرنا: جناب آویژه از زمان شیوع کرونا در سایه رعایت، جدیت و پیگیری مخاطبان، مسئولان و اهالی تئاتر، خدا را شکر که حتی یک مورد از موارد ابتلا در سالن‌های تئاتری دیده نشده است. قطعا سالن‌های تئاتری در رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی نیز دستی بسیار بالا داشته‌اند. در این شرایط احساس می‌کنید چقدر زمان می‌برد تا میان مخاطبان اعتماد صددرصدی را مانند دوران قبل‌از کرونا شاهد باشیم؟ تا شاهد حضور مستمر آنها در سالن‌های تئاتر باشیم؟
آویژه: این مسئله بسیار آرام اتفاق می‌افتد. آن‌گونه نیست که بگوییم ناگهان همه‌چیز به شرایط عادی بازمی‌گردد.
تماشاگر باید خود وارد سالن شود، تجربه حضوری داشته باشد و به این نتیجه دست پیدا کند. به‌نظر می‌آید این انطباق آرام‌آرام در حال رخ دادن است و هر چه این روند شتاب بیشتری پیدا کند اعتماد مخاطبان نیز بیشتر افزایش خواهد یافت.
خدا را شکر تعداد بالایی از مردم واکسن زده‌اند. علاوه‌بر آنکه تمامی اعضای گروه ما نیز واکسن زدن، تمامی شیوه‌نامه‌های بهداشتی را رعایت کرده‌ایم و همه این مسائل دست‌به‌دست یکدیگر داده تا بدون خطر و بدون اشکال کار را شروع و به پایان ببریم.
سخت‌گیری در تولید تئاتر بزرگسال، ماحصل بدست آمده از سختی‌های تئاتر کودک است
ایرنا: می‌دانیم که کار حرفه‌ای شما با تئاتر بزرگسال آغاز شد. اما ناصر آویژه بیشتر در حوزه تئاتر کودک برای هنرمندان شناخته‌شده است. چه در قالب اجراهی متعدد این‌گونه نمایشی و درخشش در صحنه‌های داخلی و بین‌المللی و چه به سبب حضور در گروه تلویزیونی «عمو فیتیلیه‌ای‌ها»؛ آیا بازگشت و رجعت دوباره در حوزه تئاتر بزرگسال آغاز فصل جدیدی از حیات تئاتری شماست یا قرار است این‌بار شاهد فعالیت ناصر آویژه در دو حوزه تئاتر کودک و بزرگسال به شکل توامان باشیم؟
آویژه: می‌توانم با قدرت بگویم که کار کودک در حوزه تئاتر بسیار سخت‌تر از تولید اثر برای حوزه بزرگسال است. تجربه همان سختی‌ها در تولید آن کارها به من کمک کرده‌است که با سخت‌گیری بیشتری شب طولانی یلدا را در حوزه تولید تئاتر بزرگسال مدنظر قرار دهم. این هدیه بزرگی است که از دنیای تئاتر کودک به من رسیده‌است.
همه اینها به‌خاطر حساسیت‌هایی‌ست که این حوزه نمایشی دارد. به‌خاطر آنکه شما در تئاتر کودک باید مدام با تصویر با کودک صحبت کنید. همه آن تجربه‌ها در تولید دوباره شب طولانی یلدا بسیار به کار من آمده است. این نشان می‌دهد دست من به‌عنوان کارگردان و هنرمند در تولید آثار بزرگسال بسیار بازتر است.
پیش‌از این بارها گفته‌ام، هنرمندانی که در حوزه تئاتر بزرگسال فعالیت می‌کنند کافی است فقط یک‌بار تولید یک اثر تئاتر کودک را از سر بگذرانند. همان یک اثر، حساسیت‌های آنها را در تولید دیگر آثار بسیار افزایش خواهد داد.
دایره کلمات در تئاتر کودک بسیار محدود است. شتاب حرکات بسیار کمتر است و مجبورید به چیزهایی دست پیدا کنید تا تماشاگر کودک بتواند با آن بیشتر ارتباط برقرار کند، مانند مؤلفه‌های تصویری یا موسیقایی که اولین مؤلفه‌های دریافتی در حس همذات‌پنداری کودکان با آثار نمایشی است. خدا را شاکریم که تمامی موارد را در تولید تئاتر بزرگسال رعایت کرده‌ام و تلاش دارم تا این‌بار به شکلی جدی‌تر و توامان تئاتر بزرگسال و کودک را پیش ببرم.
آنچنان که کار بعدی من یک کار کودک است که با یک قصه بسیار جذاب در حال آماده‌سازی آن هستم. خانم گیتا داودی، همسرم، نویسنده و یار همیشگی من به‌عنوان نویسنده این اثر نمایشی نیز مشغول فعالیت است و کارهای نهایی نوشتار این اثر در حال انجام است ان‌شاءالله که بتوانیم تولید این اثر نمایشی را هر چه سریع‌تر آغاز کنیم.
در حوزه تئاتر کودک جزو اولین نفرهایی هستم که تئاتر را در شبکه نمایش خانگی ارائه دادم
ایرنا: مدتی است که نمایش‌ها تلاش می‌کنند بعد از اجرای عمومی کار خود را از طریق بسترهای فضای مجازی به مخاطب ارائه دهند. عده‌ای هم‌زمان با خود اجرا، کار را از طریق بسترهای مجازی به مخاطبان ارائه می‌دهند. اینها به گسترش طیف مخاطب بیشتر و هم به افزایش درآمد گروه‌ها کمک می‌کند. شما از این تمهیدات استفاده خواهید کرد؟
آویژه: بدون تردید! من جزو اولین نفرهایی بودم که از بستر فضای مجازی و یا شبکه نمایش خانگی برای ارائه آثارم استفاده کرده‌ام.
سال ۱۳۸۶ که هنوز بحث تئاتر آنلاین مطرح نبود من اولین تله‌تئاتر را با نام «مش، مش، قلی خان» را در شبکه نمایش ارائه دادم. در حوزه تئاتر کودک جزو اولین نفرهایی هستم که حداقل ۹ اثر من مجوز رسمی عرضه نمایش خانگی و یا بستر فضای مجازی را گرفته‌است.
برخی از دوستان به شکل محدود در این پلتفرم‌ها آثارشان را پخش می‌کنند ولی من مجوز شبکه نمایش خانگی دارم. جدای آن که می‌توانم آثارم را به پلتفرم‌ها بدهم حتی می‌توانم توزیع سی‌دی آن آثار و پخش آنها را در شبکه نمایش خانگی داشته باشم. اما در حوزه بزرگسال هنوز این تجربه را نداشتم اما امیدوارم که بتوانم این نمایش را به شکل خوب و مناسب ضبط کرده و ارائه دهم.
در تولید آثار نمایشی به روابط فامیلی و خانوادگی کاری ندارم
ایرنا: با توجه به دغدغه‌های مالی تمامی گروه‌های تئاتری در شرایط اقتصادی و کرونای فعلی، استفاده کردن از دخترتان به‌عنوان بازیگر صرفاً برای کاهش دستمزد بوده یا انتخابی هوشمندانه در راستای نقشی که مدنظر داشتید؟
آویژه: به‌هیچ‌وجه این‌گونه نبوده‌است! ابتدا بازیگری را در ذهن داشتم که مشغول کار تصویر بود. بعد بازیگری را انتخاب کردم که متاسفانه درگیر بیماری شد. دخترم در این کار ابتدا نقش دستیار کارگردان را برعهده داشت. بعد از آنکه بازیگرم به بیماری مبتلا شد، با نگرانی تمام به‌دنبال بازیگر بودم. در آن مدت برای آنکه تمرین تعطیل نشود، دخترم متن را روخوانی می‌کرد که بعد متوجه شدیم که چقدر مناسب است. دختر من هنرستان بازیگری درس‌خوانده است. امسال نیز دانشگاه قبول شده‌است.
سعی می‌کنم اگر از بازیگری استفاده می‌کنم بجا باشد و به اسم و فامیل و روابط خانوادگی کاری ندارم. قبل از آنکه با همسرم ازدواج کنم او نویسنده و نمایشنامه‌نویس بود. بعد از ازدواج نیز کار نویسندگی را ادامه داد و اغلب کارها را با یکدیگر انجام دادیم.
درمورد دخترم نیز این حساسیت را دارم. از سال ۹۳، ۹۴ که او تنها ۱۲ سال سن داشت اولین کار حرفه‌ای خود را در کار من بازی کرد. او شاگردی کرده و به‌زعم بسیاری از دوستان، منتقدان، هیئت بازبین و مدیر تماشاخانه سنگلج در این اثر خوب درخشیده و این سربلندی من است و به‌نظر می‌آید خدا را شکر انتخابم درست بوده. ان‌شاءالله از دید مخاطبان نیز این‌گونه خواهد بود.
هنرمندان تئاتر نیازمند حضور دلگرم کننده مخاطبان در سالن‌های تئاتری هستند
ایرنا: اگر نکته‌ای مغفول باقی مانده یا تمایل به بیانش دارید را در قالب حرف پایانی اشاره بفرمایید؟
آویژه: من از همه عزیزان دعوت می‌کنم که نه به خاطر نمایش خودم که از تمام اجراهای نمایشی و گروه‌هایی که در حال فعالیت هستند با حضور در سالن‌های نمایشی حمایت کنند. تلاش کنند تا آثار بیشتر یدده شوند. هر چه آثار دیده شود تنوع مخاطبان بیشتر خواهد شد و این بهترین برای نمایش‌ها خواهد بود.
شب طولانی یلدا که درباره همسر یک رزمنده و خاطراتی است که بین او و همسرش اتفاق می‌افتد، همه روزه به جز شنبه‌ها ساعت ۱۸:۳۰ در تماشاخانه سنگلج به صحنه می‌رود.
نویسنده: گیتا داودی، کارگردان: ناصر آویژه، بازیگران به ترتیب ورود: علی یعقوب زاده، رها آویژه و عباس افشاریان، طراح صحنه و لباس: سینا ییلاق بیگی، دستیار اول کارگردان و برنامه ریز: امید علیرضایی، دستیار دوم کارگردان: زهرا پاشاپور، طراح نور: حسین رودباری، دستیار طراح صحنه: محمد حسن درباغی فرد، مدیر صحنه: مبینا افراسیابی، روابط عمومی: الهام زارعی، انتخاب موسیقی، میکس و مستر: آرش سلگی، عکاسان: اختر تاجیک، سیاوش محسنی، نرگس صدیقیان، طراح پوستر و بروشور: رعنا شاکری، ساخت دکور: محمد حسن درباغی فرد، حمیدرضا نجفی، حسین نجفی و ساخت پیکره: مبینا افراسیابی عوامل نمایش شب طولانی یلدا را تشکیل می‌دهند.