به گزارش روز سه شنبه ایرنا، آمار و اطلاعات یکی از اجزای اصلی و ضروری برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری‌ها و ارزیابی عملکردهای سطوح مختلف مدیریت است.
سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و کارشناسان برای تدوین راهبردها، سیاستگذاری و تعیین خط مشی و برنامه‌ریزی خود نیاز به داده‌های آماری دارند.
همچنین ارائه تصویر روشن و گویا از گذشته تا حال، پیش‌بینی وضعیت آینده و برطرف کردن نقاط ضعف موجود در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مستلزم وجود داده‌های آماری دقیق، جامع و به روز است.
از سوی دیگر، به طور کلی داده‌های آماری اصل بنیادی در برنامه‌ریزی است و برنامه‌ریزی ویژگی اساسی مدیریت است و میزان توسعه یافتنگی کشورها با کیفیت آمار و تولید به موقع داده‌ها ارتباطی تنگاتنگی دارد.
مرکز آمار همواره به عنوان متولی اصلی تولید آمار در کشور تعیین شده است، اما برخی مواقع شاهد تفاوت آمار اعلامی توسط مرکز آمار، بانک مرکزی، گمرک و برخی نهادهای مربوطه هستیم. در خصوص چرایی این اختلاف، گفت و گویی با مدیرکل حساب‌های اقتصادی مرکز آمار انجام شده است.
«سپیده صالحی» دراین باره به خبرنگار اقتصادی ایرنا گفت: برای ارائه آمار صحیح نیازمند منابع آماری هستیم و منابع آماری مرکز آمار به چند حوزه تقسیم‌بندی می‌شود.
وی افزود: یکی طرح‌های آمارگیری است. این طرح‌ها به طور مشخص به این صورت است که مرکز آمار به کمک نیروهایی که در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان‌ها قرار دارد، اطلاعات مورد نیاز را براساس دستورالعمل‌ها جمع‌آوری می‌کنند.
مدیرکل حساب‌های اقتصادی مرکز آمار با بیان اینکه منابع و پایه حساب‌های مرکز آمار، طرح‌هایی است که اجرا می‌کند، افزود: یکی از دلایل اختلاف آمار ارائه شده بین مرکز آمار و مراکز دیگر، حوزه‌های آمارگیری است.
وی ادامه داد: در طرح‌ها آمارگیری به دلیل محدودیت هزینه و زمان، نمونه‌گیری انجام می‌شود و به نمونه‌ها مراجعه می‌کنیم.
صالحی تصریح کرد: حتی اگر فرض را بر این قرار دهیم که تمام شیوه‌های جمع‌آوری داده‌ها یکسان باشد اما چون نمونه‌های آمارگیری به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند، بنابراین داده‌ها متفاوت خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه منابع آماری مورد استفاده مرکز آمار ثبتی هستند، توضیح داد: مرکز آمار برای کسب برخی اطلاعات مورد نیاز خود در خصوص فعالیت‌های دولتی به خزانه‌داری دولتی مراجعه می‌کند و اطلاعات عملکردی دستگاه‌ها به تفکیک هزینه‌ای و تملک را جمع‌آوری و محاسبات لازم بر روی آنها انجام می‌شود.
مدیرکل حساب‌های اقتصادی مرکز آمار گفت: البته باید توجه داشت که این اطلاعات از داده‌های ریز مربوط به استانی به اطلاعات کلی یعنی به روش جزء به کل به دست می‌آید.
به گفته وی در بحث آمارهای ثبتی، استان‌ها اطلاعاتی همچون صورت‌های مالی دستگاه‌های دولتی و خصوصی عمده و تاثیرگذار را برای مرکز آمار مخابره می‌کنند.
صالحی اضافه کرد: صورت‌های مالی بانک‌ها، بیمه‌ها و بخش‌های خدمات به صورت ثبتی ارائه می‌شود اما در بخش صنعت، طرح آمارگیری اجرا می‌شود. برای نمونه برای کارگاه‌هایی با ۱۰ نفر کارکن و بیشتر نمونه‌گیری انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه طرح آمارگیری بانک مرکزی و مرکز آمار در بخش معدن متفاوت است، گفت: مرکز آمار در حوزه معدن، معادن شن و ماسه را نمونه‌گیری می‌کند چون تعداد آنها زیاد است؛ اما برای معادن دیگر سرشماری انجام می‌شود.
مدیرکل حساب‌های اقتصادی مرکز آمار بیان کرد: در بخش کشاورزی نیز مرکز آمار طرح‌های آمارگیری متنوعی اجرا می‌کند و با مراجعه به فعالان بخش زراعت، باغداری، دامداری‌ها، مرغداری‌های اطلاعات مورد نیاز را گردآوری می‌کند. البته این طرح‌ها لزوما هر سال اجرایی نمی‌شود اما تناوب دارند و در سال‌هایی که اجرا نمی‌شود تناوب دارند و قابل برآورد هستند. اما بانک مرکزی در این بخش طرح آمارگیری ندارد و از پیش‌بینی جهاد کشاورزی و مرکز آمار استفاده می‌کند.
وی با اشاره به اینکه منابع آماری در واقع پایه محاسبه حساب‌های فصلی و در نهایت رشد اقتصادی است گفت: برای حساب‌های فصلی نیز از طرح‌های آمارگیری و اطلاعات ثبتی استفاده می‌شود اما به صورت شاخصی است و شاخص مقدار را برای کشاورزی، صنعت و معدن به طور جداگانه و فصلی اجرا می‌کند و شاخص‌هایی به دست می‌آید که در واقع نرخ رشد است.
صالحی تصریح کرد: در برخی موارد تفاوت آمار اعلامی بانک مرکزی و مرکز آمار برای مرکز آمار نیز جای سوال دارد زیرا سیستم و روش‌ها مشخص است و محاسبات بین مرکزآمار و بانک مرکزی طبق دستورالعمل‌های بین المللی و یکسان است.
وی توضیح داد: در بحث واردات و صادرات منابع اطلاعاتی مرکز آمار گمرک است و براین اساس ارزش کالاهای وارداتی در بهار ۱۴۰۰ طبق اعلام مرکز آمار در مقایسه با مدت مشابه سال گذشه ۳۷ درصد رشد داشته است. در محاسبه این رقم ، ارزش ریالی گمرک در بخش کالاهای واردات استفاده شده است.
مدیرکل حساب‌های اقتصادی مرکز آمار افزود: منبع اطلاعات مرکز آمار در بحث ارزش واردات اطلاعات ثبتی بانک و گمرک است البته بخشی از کالاهای وارداتی، کالاهای همراه مسافر است که برآورد می‌شود و در نتیجه محاسبه همه این اعداد واردات ما در بهار امسال در مجموع ۳۰ درصد رشد داشته است در حالی که بانک مرکزی اعلام کرده واردات به لحاظ ارزشی ۸۸ درصد رشد داشته است.
وی تاکید کرد: احتمال می‌دهیم این تفاوت رقم به دلیل اختلاف نرخ دلار مورد محاسبه است چرا که بانک مرکزی از میزان ونحوه توزیع دلار ۴۲۰۰ برای واردات کالا با خبر است و در محاسبات خود از این اطلاعات استفاده می‌کند و مرکز آمار رقم اعلامی گمرک را در محاسبات به کار می‌بندد.
صالحی گفت: در مورد صادرات کالا نیز منبع آماری مورد استفاده مرکز آمار گمرک و اطلاعات ثبتی دستگاه‌های مربوطه در بحث صادرات نفت، گاز و میعانات گازی است .
وی با بیان اینکه تفاوت نمونه‌های آمارگیری غیرقابل انکار است، اظهارداشت: در طرح‌های آماری اجرایی نیز همواره تعداد نمونه‌ها متفاوت است برای نمونه مرکز آمار در بحث محاسبه هزینه خانوار به ۲۳۱ شهر و ۶۲۶ روستا مراجعه می‌کند و بانک مرکزی تنها ۷۹ شهر اکتفا می‌کند.
مدیرکل حساب‌های اقتصادی مرکز آمار گفت: طرح‌های اجرایی و تعداد نمونه‌های مورد استفاده بانک مرکزی و مرکز آمار نیز همواه متفاوت است.
وی تاکید کرد: بنابراین در بحث طرح آمارگیری مراکز مختلف باید به دو مورد توجه کرد اینکه بررسی شود که آیا طرحی اجرا شده یا نه و در ادامه پوشش آماری در طرح‌ها نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
صالحی درباره تفاوت نرخ تورم اعلامی مرکز آمار و نهادهای دیگر گفت: پایه تعیین نرخ تورم، طرح هزینه خانوار یا وزن سبد خانوار است و مرکز آمار از نمونه‌های شهری و روستایی استفاده می‌کند .
وی افزود: در محاسبه نرخ تورم، مرکز آمار میزان هزینه خانوار شهری و روستایی را در نظر می‌گیرد اما مرکز آمار تنها به اطلاعات مربوط به خانوار شهری بسنده می‌کند، همچنین وزن محصولات مختلف مورد استفاده در سبد روستاییان با شهرنشینان، تعداد اقلام مصرفی خانوارهای شهری و روستایی متفاوت است.
مدیرکل حساب‌های اقتصادی مرکز آمار در پایان گفت: با توجه به اینکه تهیه آمار کاری پرهزینه و زمان‌بر است ضرورتی نیست که مراکز مختلف اقدام به تولید آمار کنند و امیدواریم نظام آماری به سمتی حرکتی کند که تنها یک منبع تولید آمار برای داده‌ها وجود داشته باشد و هزینه‌ها صرف تولید آمارهای ضروری شود.