تنگناهای پولی و مالی ناشی از تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی به ویژه در سال‌های اخیر، بخش‌های مختلف اقتصادی را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است. مانع‌تراشی بر سر صادرات نفت به عنوان مهمترین منبع درآمد کشور و ممانعت از انجام نقل و انتقال‌های مالی یا به عبارتی اعمال فشار اقتصادی همه‌جانبه، برنامه‌ای بود که غرب با هدف تسلیم ایران در برابر خواسته خود در حوزه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان به کار بست؛ برنامه‌ای که با شناخت از نقاط ضعف اقتصاد کشورمان طراحی شده بود و اگر با مقاومت و صبر مردم مواجه نمی شد، چه بسا ممکن بود نتایج جبران‌ناپذیری بر جای گذارد.
در مقابل این برنامه تحریمی، توانمندسازی اقتصادی با اتکا به مزیت‌های ویژه کشور و با تمرکز بر تقویت بخش تولید، راهکاری است که کارشناسان برای افزایش مقاومت و کاهش آسیب‌پذیری در برابر تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی تحمیلی پیشنهاد می‌دهند که بیش از چهل سال است به انحاء مختلف کشور را تحت فشار قرار داده است.
مساله حمایت از تولید
مسئله تولید ملی و حمایت از آن یکی از دغدغه‌های مهم مقام معظم رهبری در سال های اخیر بوده است. اهمیت این مسئله در نگاه رهبری به نحوی است که تقویت و حمایت از تولید داخلی را مهمترین رکن اقتصاد کشور به ویژه در شرایط تحریمی می‌دانند.
رهبری سال‌ها است نام‌هایی با محوریت مسائل اقتصادی و تولید را برای عناوین سال‌های جدید انتخاب می‌کنند تا همه نهادها، مسئولان، محققان و همه آنانی که به هر شکل نقشی در اقتصاد دارند با تمرکز بر این موضوع، مسیر تولید به عنوان موتور محرکه رشد اقتصادی را تسهیل کنند.
بر این مبنا سال ۱۴۰۰ هم با عنوان سال «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» مزین شده تا پس از سال ۹۹ با عنوان سال «جهش تولید» که به فرموده رهبری «با وجود تحقق در کارهای زیربنایی و سازندگی، نتیجه آن در اقتصاد عمومی و معیشت مردم مشهود و محسوس نشد»، بیش از پیش بازشناسی موانع تولید مورد بررسی قرار گرفته و پشتیبانی‌های لازم برای تحقق این مهم در دستور کار قرار گیرد.
تقویت بخش تولید و اهمیت آن، از همان ابتدا مورد توجه مسئولان سیزدهمین دولت قرار گرفت. آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» همواره حمایت از تولید را مورد تاکید قرار داده است. روز جمعه ۱۵ مهر بود که رئیس‌جمهوری در جریان ششمین سفر استانی خود در بازدید از منطقه ویژه اقتصادی بوشهر اظهار داشت: تولید نیاز ضروری کشور است و باید به صورت ویژه از بخش‌های مختلف تولید حمایت شود.
رئیس جمهور گره‌گشایی از مشکلات تولیدکنندگان را ضروری دانست و خاطرنشان کرد: در حوزه‌های مختلف باید به صورت ویژه از سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان حمایت شود.
رئیسی حمایت از تولید را ضروری دانست و گفت: گره‌گشایی از مشکلات تولیدکنندگان باید با جدیت دنبال شود.
وی بر رفع مشکلات واحدهای راکد تأکید کرد و اظهار داشت: رفع موانع تولید یکی از اولویت‌های دولت است.
آیت‌الله رئیسی در جریان رقابت‌های انتخاباتی خود هم بارها اهمیت مساله تولید را مورد توجه قرار داده بود. او در۹ خرداد درجریان بازدید از شهرک صنعتی عباس آباد تهران گفته بود: متاسفانه سالهاست این نیروها و پیشرانان حقیقی کشور (تولیدکنندگان) توسط ساختارهای فسادزا و معیوب، درحال ضعیف‌تر شدن هستند. کارخانجات کوچک و بزرگِ تعطیل و نیمه تعطیل شده، مزارع و مراتع بزرگ و ارزشمندِ رها شده و حاشیه نشینی و مهاجرت، شواهدی بر این ادعا هستند.
دکتر رئیسی تصریح کرده بود: فقط قدرت نظامی امنیت آور نیست بلکه تولید برتر و با کیفیت و قابل رقابت با نوع خارجی نیز تولید قدرت می‌کند و امروز قدرت کشور در گرو اقتدار در تولید است. اگر از حوزه‌های دفاعی کشور، سرریز فناوری در حوزه صنعت کشور داشته باشیم، پیشرفت اتفاق خواهد افتاد. مردم گله‌مند هستند که چرا کشوری که تولید موشک می‌کند، اما نمی‌تواند خودروی با کیفیت در سطح توقع مردم بسازد این دلیلش این است که سرریز فناوری از حوزه‌های دفاعی به صنعت کشور وجود ندارد و ما در دولت سیزدهم این کار را خواهیم کرد.
پیش‌نیازهای تقویت تولید
به رغم تاکیدات فراوان بر ضرورت و جایگاه تولید در مسیر رشد اقتصادی کشور، ولی تولیدکنندگان همچنان با موانع بسیاری در مسیر فعالیت خود مواجه هستند.
یکی از چالش‌های مهم تولیدکنندگان، مساله قاچاق کالا به داخل است. چنانکه رهبری هم به این مساله اشاره کرده و در پیام نامگذاری سال نو با اشاره به معضل واردات و قاچاق، تصریح کردند: ضعفهای قانونی و واردات رقیب خارجیِ محصولی که در داخل با همت جوانان در حال تولید است یا قاچاق آن از طریق دستهای خیانتکار، مانع تولید است و موجب شکست خوردن آن می‌شود.
آیت‌الله رئیسی هم در دوره رقابت‌های انتخاباتی با شناسایی این معضل تاکید کرد: برخوردهای پلیسی و قضایی با واردات بی رویه و قاچاق کالا کافی نیست، ریشه مافیای واردات و قاچاق را باید از طریق دولت خشکاند. راه حل مقابله با قاچاق این است که ارزی که از مسیر صادرات به دست می‌آید وارد حوزه تولید شود و این وظیفه دولت است که بر این موضوع نظارت کند. اگر پول حاصل از صادرات به درستی رهگیری شود قاچاق به ویژه قاچاق سازمان یافته به حداقل می‌رسد و ما در دولت آینده این موضوع را با جدیت پیگیری می‌کنیم.
اصلاح نظام بانکی از دیگر الزامات زیرساختی حمایت از تولید است که اتفاقا به درستی موردتوجه رئیس‌جمهوری قرار دارد. آیت‌الله رئیسی در دوره رقابت‌های انتخاباتی گفته بود: اصلاح نظام بانکی کشور یکی از اولویت‌های دولت مردمی است. از یکسو نقدینگی سرسام آور تبدیل به تهدیدی برای کشور شده و از سوی دیگر، تولیدکننده از کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش رنج می‌برد. از هر مجموعه‌ی اقتصادی که بازدید کردم، مردم از مدیریت بانکی گله‌مند بودند. من در قوه قضائیه جلسات پی در پی را با مسئولان بانکی داشتم و تلاش‌های فراوانی برای اصلاح وضع موجود کردم، اما این اقدامات کافی نیست. باید در سرمنشا، ریشه فساد را بخشکانیم و من برای انجام این ماموریت بزرگ وارد صحنه شده ام.
از نگاه کارشناسان، تسهیل فضای کسب و کار و ارائه مجوزهای لازم به تولیدکنندگان، شفاف‌سازی مقررات و قوانین به منظور ایجاد امنیت روانی برای جلب اعتماد سرمایه‌گذار و جلب سرمایه، حمایت منطقی و قانونی از تولید در برابر واردات، هدفمندی و هدایت تسهیلات به سمت بخش‌های مولد، شفاف‌سازی فضای کسب و کار و رفع زمینه‌های رانت و فساد، حمایت از صنایع دانش‌بنیان، حمایت از بنگاه‌های تولیدی کوچک و پرتعداد، ایجاد تقاضا و بازار در داخل و خارج از کشور، نظارت بر توزیع کالا در بازار و ... از لازمه‌های حمایت ساختارمند از تولید است که هر یک به نوعی در حوزه مسئولیت دولت قرار می‌گیرد و البته در حوزه‌هایی با دستور کار و مسئولیت‌های دیگر قوا ارتباط می‌یابد.
همچنین مساله فرهنگ‌سازی در استفاده از کالاهای تولید داخل، باید در دستور کار جدی نهادها و ارکان نظام قرار گیرد. تجربه موفق کشوری چون کره جنوبی که این روزها نامش با بحث ممنوعیت ورود لوازم خانگی خارجی گره خورده، در این زمینه الگوی موفقی را پیش روی ما قرار می‌دهد. به صورت متقابل، حمایت مردمی از کالاهای داخلی هم باید با ارتقای کیفیت، توجه به نیاز مشتری و قیمت تمام شده معقول از سوی تولید کننده پاسخ داده شود. این مساله در بلند مدت نه تنها زمینه اشتغال، افزایش تولید و درآمد و در نتیجه رشد اقتصادی کشور را فراهم خواهد کرد، بلکه به افزایش قدرت رقابت و ورود به بازار رقابت پذیر جهانی خواهد انجامید.
تحقق اقتصاد مقاومتی و توسعه پایدار کشور در گرو تقویت بخش‌های مولد اقتصادی است و این مهم جز با حمایت و هم‌افزایی همه نهادها و ارکان مختلف کشور از جمله دولت، مجلس و قوه قضائیه تحقق نمی‌یابد. رئیس‌جمهوری با علم به نیازها وموانع بر سر رونق تولید کشور، سکان امور را در دست گرفته و پس از مدیریت کرونا، توسعه اقتصادی کشور را در دستورکار قرار داده است. بخش مهمی از برنامه‌های سفرهای استانی آیت‌الله رئیسی بر دیدار با مسئولان محلی در حوزه اقتصاد و تولید متمرکز است؛ دیدارهایی که امید می‌رود با توجه به وعده رئیسی برای فایده‌مند بودن سفرهای استانی، کارگر افتد و تکانی به وضعیت تولید و متعاقبا رشد اقتصادی کشور بدهد و چنانکه رهبری فرمودند، نتیجه آن در اقتصاد عمومی و معیشت مردم مشهود و محسوس باشد.