به گزارش خبرنگار معارف ایرنا، محمدجواد لاریجانی دوشنبه شب در آیین بزرگداشت مقام علمی و عملی مرحوم علامه حسن زاده آملی در مجموعه فرهنگی «سرچشمه» درباره شخصیت علمی به ویژه درباره ذوفنون بودن علامه و کتاب انه الحق گفت: مرحوم علامه این رساله را با استناد به آیه سیر آفاق و انفسی نوشت و گاهی برای این که بحثی را مطرح کند، یک بار تمام قرآن را تلاوت می کرد.
مدیر پژوهشگاه دانش های بنیادی اضافه کرد: علامه اعتقاد داشت علمای دین باید تصوری صحیح از جهان داشته باشند و لذا باید علومی همچون ریاضیات، فیزیک و نجوم را بیاموزند.
وی افزود: علت علاقه حسن زاده به کتاب مجسطی بطلمیوس که درباره نجوم و محاسبات است، مثلثات کروی بود تا به مجسطی تسلط پیدا کند. همچنین کتاب تنجیم بطلمیوس در ذهن علامه به گونه ای تاثیر داشت که به ذهن علامه ساختار داده بود.
لاریجانی از علم النفس به عنوان مهمترین اثر حسن زاده یاد کرد و گفت: در فلسفه مدرن موضوع علم النفس اهمیت فراوانی دارد و تجرد نفس نیز از مهمترین مباحث علم النفس است که علامه به خوبی به آن پرداخته است.
شناسنامه معرفتی علامه را بشناسید
آیت الله هادی عباسی خراسانی دیگر شاگرد علامه حسن زاده نیز گفت: تبیین حالات علامه برای کسانی که می خواهند راه علامه را ادامه دهند و اهل سیر و سلوک شوند بسیار مفید است و اگر قرار باشد به حقیقت توحید برسیم باید به دنبال علامه برویم.
وی افزود: سفارش علامه حسن زاده در مرحله اول، انس با قرآن و تدبر در آیات الهی است و علامه سفارش می کردند که بر آیه ۳۰ سوره فصلت مداومت داشته باشید که می فرماید ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکه؛ یعنی کسانی که گفتند خدای ما الله است و بر آن استقامت ورزیدند فرشتگان بر آنان نازل می شوند.
این استاد اخلاق افزود: علامه بارها می فرمود «ایمان، استقامت و نزول فرشتگان» و اگر می خواهید علامه را بشناسید بدانید که این سفارش علامه است.
وی تاکید کرد: اگر می خواهید علامه را بشناسید با قرآن و دعا انس بگیرید. علامه در مفاتیح خود نشانه هایی گذاشته بود که یکی از آنها دعای عشرات و یکی دیگر دعای کمیل بود.
این شاگرد علامه افزود: قبل از این که علامه در عالم برزخ قرار گیرد در واقع در برزخ بود. گاهی حالات روزهای بعد از انقلاب را پیش بینی می کرد و یک بار گفت که فردا صدام قم را بمباران خواهد کرد و فردای آن روز دیدیم که قم بمباران شد.
عباسی افزود: علامه مظهر سه انس بود. یکی انس با خدا که مظهر آن تهجد بود. دوم انس با خود که انسان را عارف می کند و سوم، انس با دیگران که نتیجه آن متخلق شدن انسان است.
در این مراسم علیرضا قزوه شاعر کشور نیز با بیان خاطراتی از دوران جوانی خود با علامه حسن زاده اشعاری را در وصف این دانشمند ذوفنون قرائت کرد.
آیت الله محمدعلی جاودان استاد اخلاق، حجت الاسلام محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و محمدباقر لاریجانی استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این مراسم حضور داشتند و اجرای برنامه را نجم الدین شریعتی به عهده داشت. آیت الله حسن رمضانی و آیت الله سید یدالله یزدان پناه از دیگر شاگردان علامه حسن زاده به نکات اخلاقی و علمی مرحوم علامه پرداختند.
علامه حسن‌زاده آملی در ۱۳۰۷ خورشیدی در قریه ایرا بخش لاریجان شهرستان آمل دیده به جهان گشود. در شش سالگی به مکتب‌خانه رفت، علاقه وی به درس و قرآن تا اندازه ای بود که در خردسالی تمام قرآن را به خوبی یاد گرفت. وی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه روحانی (حوزه علمیه) را در محضر روحانیونی همچون؛ محمد آقا غروی، عزیزالله طبرسی، شیخ احمد اعتمادی، عبدالله اشراقی و ابوالقاسم رجایی فرا گرفت. سپس به تهران آمد و در مدارسی چون مبارک حاج ابوالفتح و مدرسه مبارک مروی به فراگیری دانش پرداخت و نزد حاج میرزا ابوالحسن شعرانی طهرانی در حدود ۱۳ سال به تربیت و تعلیم پرداخت و فنونی را از قبیل علوم منقول، معقول، تفسیر، کتب قرائت و تجوید، کتب ریاضی و نجوم، تعلیم کتب مختلف و استخراج تقویم نجومی کسب کرد که تعلیمش چهار سال طول کشیده بود. حسن زاده آملی در ۲۲ مهر ۱۳۴۲ خورشیدی به قم رفت و در آنجا تحصیلات حوزوی خود را به پایان رساند.
این عالم و فیلسوف برجسته و شهره جهان اسلام که به زبان‌های فرانسوی و عربی نیز مسلط بود. آثار بسیاری در فلسفه، عرفان، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی دارد، همچنین برخی از مهمترین آثار فلسفی و عرفانی چون اشارات، شفا و شرح فصوص الحکم را تصحیح کرده و بر آنها شرح و حاشیه نگاشته است. به باور حسن‌زاده آملی، فلسفه و عرفان اسلامی در مسیر واحدی است و دین، فلسفه و عرفان، با هم هماهنگ است. او ادعای یونانی‌بودن فلسفه اسلامی را نادرست می‌داند؛ به این دلیل که فیلسوفان مسلمان، اندیشه‌های فلاسفه پیش از اسلام را عمق بخشیده و پخته‌اند. به گفته یکی از شاگردان وی، حسن‌زاده بیشترین تأثیر را از ملاصدرا و ابن عربی گرفته است.
از جمله آثار فلسفی وی می توان به الاصول الحکمیه، الحجج البالغه علی تجرد النفس الناطقه، النور المتجلّی فی الظّهور الظّلّی، ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین، ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات، تصحیح و تعلیق شفا، تصحیح و تعلیق اشارات، تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام، تقدیم و تعلیق راسله اتحاد عاقل به معقول، دررالقلائد علی غررالفرائد، دروس اتحاد عاقل به معقول، رساله اعتقادات، رساله العمل الضابط فی الرّابطی و الرابط، رساله‌ای در اثبات عالم مثال، رساله جعل، رساله رؤیا، رساله مثل، رساله نفس الأمر و... اشاره کرد.
در حقیقت باید نگاشته‌های این عالم فرزانه را به پنج دسته: تألیف مستقل، شروح، حواشی و تعلیقات، تصحیح آثار دیگران و رسالات تقسیم کرد. یکی از نخستین آثار وی تصحیح و اعراب گذاری و تحشیه نصاب الصبیان است. ایشان همچنین علاوه بر این آثار، اشعار اثرگذار و جذاب به زبان طبری و فارسی در قالب دیوانی از خود برجای گذاشته است.
علاوه بر تالیف و نگارش کتاب های گوناگون، وی حدود ۱۷ سال به تدریس ریاضیات و هیات مشغول بود. حسن‌زاده پس از سکونت در قم، ۱۴ دوره شرح منظومه، چهار دوره اشارات، یک دوره اسفار اربعه و چهار دوره شرح فصوص قیصری را تدریس کرده است. شرح تمهید و مصباح الانس نیز از جمله دیگر تدریس‌های او است.
سرانجام این عالم فرهیخته پس از سال‌ها مجاهدت علمی در سوم مهر ۱۴۰۰ خورشیدی در ۹۳ سالگی و بر اثر نارسایی شدید قلبی دیده از جهان فروبست. پیکر آن عالم ربانی روز اربعین در شهرستان آمل تشییع و در ششم مهرماه در روستای ایرای لاریجان به خاک سپرده شد.
آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری در پیامی نوشتند: این روحانی دانشمند و ذوفنون از جمله‌ی چهره‌های نادر و فاخری بود که نمونه‌های معدودی از آنان در هر دوره، چشم و دل آشنایان را می‌نوازد و توأماً دانش و معرفت و عقل و دل آنان را بهره‌مند می‌سازد. نوشته‌ها و منشأت این بزرگوار منبع پر فیضی برای دوستداران معارف و لطائف بوده و خواهد بود.