داعش یک گروه سلفی-تکفیری منشعب شده از القاعده است که از اعلام ظهور آن بیش از ۱۵ سال می گذرد. با این حال این گروه هنگامی در صدر توجه جهانی قرار گرفت که حدود ۸ سال قبل بخش هایی از عراق را به کنترل درآورد و تشکیل «دولت اسلامی عراق و شام» (با نام مختصر داعش) را اعلام کرد. نکته اینجاست که تعدادی از رهبران اصلی این گروه از جمله افرادی هستند که پیش از این از سوی آمریکا به ویژه در عراق زندانی شده بودند. برخی کارشناسان نیز معتقدند که این افراد از طرف آمریکا آموزش دیده بودند تا با اعلام امارت خودخوانده اسلامی و انجام اقدامات خشن وحشیانه موجب بی ثباتی و ناامنی در منطقه شوند و مسیر را برای مداخله بیشتر ایلات متحده آماده کنند.
در هر صورت اقدامات ایران با مدیریت سردار شهید «قاسم سلیمانی» در کنار تلاش های بین المللی موجب شد که در چند سال گذشته بساط این گروه در عراق و سوریه تقریبا برچیده شود اما پس از این شکست، نیروهای داعش در سرتاسر منطقه و حتی جهان پراکنده شدند.
اکنون گفته می شود شاخه ای از این گروه با عنوان شاخه خراسان داعش (IS-K) در افغانستان فعال شده است و در چند ماه اخیر بر شدت حملات خود که به صورت عمده به شکل انتحاری انجام می شود، افزوده است. حملات تروریستی چند هفته اخیر به چند تجمع در مساجد این کشور و همچنین انفجار فرودگاه کابل از نمونه اقدامات این گروه در افغانستان است که موجب کشته شدن صدها انسان بیگناه شده است.
داعش علیه طالبان
داعش خراسان البته از چند سال قبل عملیات های خود را علیه جنگجویان طالبان آغاز کرد اما اکنون با توجه به کنترل و تسلط کامل دولت موقت طالبان بر افغانستان؛ حمله به مردم عادی در کنار چهره های دولت و اعضای طالبان در کابل هم در دستور کار داعش قرار گرفته است. جالب اینجاست که روش های این دو گروه تاحدودی شبیه به یکدیگر است. «یورونیوز» آورده است که مدتی پس از تسلط طالبان بر افغانستان، حاکمان جدید اکنون با گروه هایی مواجه هستند که از همان تاکتیک جنگی دو دهه اخیر آن ها استفاده می کند.
باوجود وقوع چند انفجار انتحاری که در یک مورد آن در فرودگاه کابل حدود ۱۷۰ کشته برجای گذاشت، مقامات طالبان هنوز مدعی هستند که داعش حضور جدی در افغانستان ندارد و فرماندهان طالبان آن را جدی نمی گیرند. خبرگزاری «رویترز» در این زمینه آورده است که «امیرخان متقی» وزیر خارجه دولت جدید در افغانستان می گوید طالبان می تواند تهدید داعش را که در هفته های اخیر چند عملیات تروریستی انجام داده است، کنترل کند.
به اعتقاد تحلیلگران، داعش خراسان مانند گروه اصلی دولت اسلامی عراق و شام توانایی اقدامات گسترده را ندارد اما تعلقات فکری و بلندپروازی های مشابهی را با آن ها در زمینه دولت جهانی اسلامی دنبال می کند. در مقابل اگرچه طالبان در زمینه ضرورت اجرای سنت و شریعت اسلامی با داعش نقاط مشترکی را دارد اما در عرصه های حکومتی و جنگی به ویژه در قلمروی افغانستان ملی فکر می کند و محافظه کار است.
آینده داعش در افغانستان
تحلیلگران اعتقاد دارند حضور گروه داعش در افغانستان تهدیدی بزرگ برای امنیت این کشور خواهد بود زیرا هدف آن ها گسترش تهدیدات در سطح جهان با کسب پناهگاه در افغانستان است. تارنمای «بی.بی.سی» انگلیسی، تعدادی اعضای داعش افغانستان که خود را دولت اسلامی خراسان می نامد حدود ۳ هزار نفر برآورد کرد که بسیاری از آن پیش از این به خاطر حملات آمریکا و نیرو های افغان جراحت های زیادی دیده اند. پایگاه اصلی آن ها هم در شرق منطقه ننگرهار نزدیک مسیر قاچاق مواد مخدر به پاکستان عنوان شده است. همچنین بیشتر تمرکز این گروه تروریستی بر ننگرهار و کابل است اما در دیگر مناطق همچون پکتیا، قندوز و هرات و ... هم نفوذ نسبی دارند.
طبق این گزارش، داعش خراسان اختلافات گسترده ای با طالبان دارد و این گروه را متهم می کند که جهاد و نبرد را به خاطر منافع و صلح در هتل های شیک قطر کنار گذاشته است. داعش اعضای طالبان را مرتد و کشتار آن ها را مجاز می داند. این گزارش تاکید دارد: شبه نظامیان داعش اکنون یک چالش امنیتی بزرگ برای دولت طالبان در کابل هستند. رهبران طالبان هم در این موضوع با سازمان های اطلاعاتی غربی اشتراک نظر دارند.
در مذاکرات چند سال اخیری که میان دولت آمریکا با طالبان در دوحه و دیگر مناطق برگزار بود یکی از مهمترین خواسته ها از طالبان، مقابله جدی با داعش بود به گونه ای که به آن ها اجازه داده نشود افغانستان را پناهگاهی برای خود تبدیل کند و از آن محل به افغان ها و دیگر کشورها حمله داشته باشند. به نظر می رسد طالبان تا به حال در این هدف شکست خورده است. هر چند اکنون پس از چند مرحله اقدام تروریستی در افغانستان، دولت طالبان اعلام کرده است که در چند عملیات توانسته است گروه هایی از اعضای داعش را نابود یا دستگیر کند.
به نظر می رسد عمق تهدیدی که از سوی داعش در افغانستان احساس می شود بیشتر از درک دولت موقت طالبان باشد. شبکه خبری «سی بی اس نیوز» آمریکا نوشت: داعش تلاش می کند تا دولت طالبان در افغانستان را از درون و بیرون تضعیف کند؛ این موضوع در آینده به مشکلی برای آمریکا تبدیل خواهد شد.
این گزارش آورده است اواخر سپتامبر طالبان به دلیل نگرانی از رخنه گروه های افراطی به درون طالبان، به همه فرماندهان خود دستور داد تا سابقه اعضایشان را به صورت دقیق بررسی کنند. اینگونه پیش بینی می شود که برخی سربازان پیاده طالبان از اعضای داعش شاخه خراسان باشند. به نوشته این رسانه آمریکایی، اینکه داعش به دنبال تضعیف اقتدار طالبان در داخل و خارج است خطراتی را برای کشورهای جهان و از جمله آمریکا به همراه دارد.
طبق این تحلیل، داعش خراسان اهداف خود را از گروه های مختلف شیعه و سنی و حتی اعضای طالبان انتخاب می کند و در چند هفته اخیر نیز به همین صورت عمل کرده است. یکی از آخرین اقدامات تروریستی آن ها به وسیله فردی صورت گرفت که دارای کارت شناسایی بود که وی را تحصیلکرده رشته مهندسی در دانشگاه کابل نشان می داد اما مشخص شد که او در گذشته از سوی دو شبکه افراطی در پاکستان آموزش دیده بود. وی توانسته بود حتی به درون طالبان هم نفوذ کند.
این شبکه خبری آمریکایی اعتقاد دارد اگرچه آمریکا دیگر از افغانستان خارج شده است اما به گفته وزیر دفاع این کشور، واشنگتن هنوز بر نابودی داعش تمرکز دارد زیرا ممکن است داعش اقداماتی همچون بمب گذاری در فرودگاه کابل را تکرار کند. ژنرال «مایک میلی» رییس ستاد مشترک ارتش هم در کنگره نسبت به آینده اقدامات داعش ابراز نگرانی کرد و اظهار داشت که احتمال دارد ایالات متحده هم در آینده هدف قرار بگیرد به همین دلیل ارتش این کشور برای مقابله با تهدید داعش با طالبان همکاری خواهد کرد.