مرکز حافظ‌شناسی طی مراسمی که با همکاری ستاد یادروز حافظ، رایزن فرهنگی ایران در ترکیه و دانشگاه آنکارا روز سه‌شنبه، ۲۰مهر۱۴۰۰ به صورت برخط ترتیب یافت، ششمین نشان درجه یک علمی حافظ‌شناسی را به پروفسورحجابی کرلانگیچ، استاد زبان و ادبیات دانشگاه آنکارا و مترجم دیوان کامل حافظ به ترکی استانبولی اعطا کرد.
دکتر کاووس حسن‌لی، مدیر مرکز حافظ‌شناسی در این مراسم گفت: برنامه‌ای را که امروز شاهد برگزاری آن هستیم، شایسته‌تر بود که در شهر شیراز و در کنار آرامگاه ملکوتی حافظ برگزار می‌شد و ما در خدمت یکایک شما بودیم؛ اما جهان همچنان گرفتار همه‌گیری کروناست و این توفیق دلخواه را از ما گرفته است.
حسن‌لی با بیان اینکه یکی از اقدامات مرکز حافظ‌شناسی اهدای نشان درجه یک علمی است، گفت: نشان درجه یک علمی حافظ‌شناسی، از نظر سطح جوایز، بالاترین جایزه‌ای‌ست که مرکز حافظ‌شناسی طراحی کرده و به حافظ‌پژوهان و حافظ‌شناسان برجسته اهدا می‌کند. این نشان، نخستین بار، در اردیبهشت سال ۱۳۸۶ شمسی، به پروفسورشارل هانری دو فوشه‌کور (مترجم فرانسوی) به پاس پنجاه سال فعالیت ایشان در پیوند با زبان و ادبیات فارسی و نیز ترجمه و شرح دیوان کامل حافظ به زبان فرانسه اهدا شد.
او ادامه داد: به‌جز هانری دو فوشه‌کور، چهار نفر دیگر تا کنون موفق به دریافت این نشان عالی شده‌اند: پروفسورجیوانی ماریا درمه، مترجم و شارح دیوان کامل حافظ به زبان ایتالیایی، دکترسلیم نیساری، استادبهاءالدین خرمشاهی و دکترسعید حمیدیان نیز این نشان را دریافت کردند.
وی افزود: مرکز حافظ‌شناسی با رصدِ فعالیت‌های حافظ‌پژوهان در سراسر جهان و ارزیابی این فعالیت‌ها، تصمیم گرفت که ششمین نشان درجه یک علمی را به پاس فعالیت‌های مستمر جناب پروفسورحجابی کرلانگیچ در گسترش زبان و ادبیات فارسی و نیز فعالیت‌های ارزشمندِ حافظ‌پژوهانه، به ایشان اهدا نماید.
مدیر مرکز حافظ‌شناسی، سپس، به معرفی ششمین برنده‌ی نشان درجه یک حافظ‌شناسی پرداخت: پروفسورحجابی کرلانگیچ (متولد ۱۹۶۶م- آماسیه‌ی ترکیه)، از استادان برجسته و نامدار زبان و ادبیات فارسی در ترکیه هستند که تحصیلات دانشگاهی خود را تا پایان دوره‌ی دکتری، در همین رشته، در دانشگاه آنکارا، به انجام رسانده‌اند. دکترحجابی از سال ۱۹۹۸ که در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه آنکارا استخدام شده‌اند تا کنون، خدمات ارزشمندی را در پیوند با زبان و ادبیات فارسی ارائه داده‌اند
استاد دانشگاه شیراز، در ادامه معرفی پروفسورکرلانگیچ، به برخی از فعالیت‌های او در حوزه علم و ادب اشاره کرد: از پروفسورحجابی کرلانگیچ سه مجموعه‌شعر هم منتشر شده است. وی همچنین، عضو هیأت‌مدیره انجمن مولاناپژوهی و عضو اتحادیه نویسندگان ترکیه می باشد . افزون بر این، در سال‌های ۲۰۰۶تا۲۰۰۸ و نیز، ۲۰۱۴تا۲۰۱۶ رئیس اتحادیه نویسندگان ترکیه بوده است.
وی افزود: پروفسورکرلانگیچ از شاعران، پژوهشگران و مترجمانی است که افزون بر فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی، در حوزه‌ی آموزش نیز سال‌هاست به‌گونه‌ای اثرگذار، به آموزش زبان و ادبیات فارسی در دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری مشغول‌اند و در دانشگاه آنکارا، کلاس‌های شرح غزلیات حافظ، شرح مثنوی مولانا و برخی دیگر از متون عرفانی و ادبیات تطبیقی را تدریس می‌کند. بسیاری از شاگردان او، امروز در سراسر ترکیه، در ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی نقش‌آفرین هستند.
به‌گفته‌ی مدیر کرسی پژوهشی حافظ، یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های پروفسورکرلانگیچ، ترجمه متون ادب فارسی است: «یکی از فعالیت‌های درخشان دکترحجابی ترجمه‌ی متون ادب فارسی است. ترجمه مثنوی معنوی، بوستان سعدی، گلستان سعدی، سبحة الابرار جامی و صد سال داستان‌نویسی در ایران از حسن میرعابدینی، بخشی از کارنامه ترجمه‌های آقای حجابی کرلانگیچ است.
دکتر حسن‌لی افزود:دکترحجابی کرلانگیچ، به پشتوانه ذوق شاعرانه و تجربه و دانشی که در حوزه‌ی زبان و ادبیات فارسی اندوخته‌اند، دیوان کامل حافظ را نیز به زبان ترکی استانبولی ترجمه کرده‌اند و ترجمه‌ی او، با استقبال شایانی از سوی دانشگاهیان و ادیبان ترکیه روبه‌رو شده است. آقای پروفسور حجابی پس از آن نیز، همواره، در معرفی شعر و اندیشه حافظ کوشا و پویا بوده‌اند.
دبیرعلمی بیست‌وپنجمین یادروز حافظ، تصریح کرد: مرکز حافظ‌شناسی به‌پاس تلاش‌های ارزشمند جناب حجابی کرلانگیچ در ترویج زبان و ادبیات فارسی، به‌ویژه در گسترش شعر و اندیشه‌ی حافظ، ششمین نشانِ درجه یک حافظ‌شناسی را به وی تقدیم و برای شان سلامت و سربلندی آرزو می‌کند.
وی افزود: اهدای این نشان به آقای حجابی کرلانگیچ، استاد ادبیات فارسی و معاون دانشگاه آنکارا، به‌جز ارج‌گذاری و سپاس، پیامی دیگر نیز دارد و آن تأکید بر ضرورت دوستی، مهر و همدلی میان اهل فرهنگ و هنر است.
او بیان داشت: جهان امروز بیش از همیشه به پیوند و همدلی فرهنگوران نیاز دارد. دو ملت ایران و ترکیه از گذشته‌های دور تا کنون، اشتراکات فراوان داشته‌اند. به‌جز پیوندهای استوارِ دیرین، در مناسبات دنیای معاصر نیز ایران و ترکیه دارای منافعِ مشترکِ فراوان هستند. نزدیکی، دوستی و هم‌گرایی این دو کشور می‌تواند زمینه‌های بخشی از خوش‌وقتی دو ملت همسایه را فراهم نماید.
وی افزود: فرهنگوران، ادیبان و هنرمندان دو کشور بیش از دیگران می‌توانند این هم‌گرایی و دوستی را عمق بخشند و گسترش دهند. امیدوارم این همکاری‌ها و همدلی‌ها روزبه‌روز گسترده‌تر شود.
دکتر حسن‌لی در ادامه سخنان خود، به پیشینه آشنایی مردم ترکیه با شعر حافظ پرداخت و گفت:شعر حافظ، از گذشته‌های دور، در جامعه ادبی ترکیه رواج داشته و بسیاری از مردم، از طریق ترجمه‌ها و شرح‌ها با حافظ آشنا بوده‌اند. بسیاری از ادیبان و شاعران نیز، آشکارا، از شعر او تأثیر پذیرفته‌اند. در ترکیه دوره عثمانی، نه‌تنها نویسندگان و شاعران که بسیاری از فرمانروایان و پادشاهان نیز، به حافظ ارادت ویژه داشته‌اند؛ برای نمونه، می‌توان به سلطان‌سلیمان قانونی اشاره کرد.
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز گفت: «سلطان‌سلیمان قانونی (۱۴۹۴- ۱۵۶۶م./ ۹۰۰ – ۹۷۴ ه.) از پادشاهان نامدار عثمانی‌ست که بیش از دیگر فرمانروایان این خاندان، یعنی حدود نیم قرن (۴۶ سال) بر تخت پادشاهی فرمان رانده و دهمین پادشاه عثمانی بوده است. در زمان او امپراتوری عثمانی مقتدرترین قدرت جهانی به شمار می‌آمده است.
وی ادامه‌داد: سلطان‌سلیمان بسیاری از شاعران و نویسندگان زمانه خود را پشتیبانی می‌کرده و خود نیز به ترکی و فارسی شعر می‌سروده است. دیوان شعر او به هر دو زبان ترکی و فارسی موجود است. از دیوان شعر سلطان‌سلیمان قانونی نسخه‌هایی بر جای مانده است.
او یادآور شد: یکی از قدیمی‌ترین این نسخه‌ها در کتابخانه‌ی «توپ کاپی» استانبول نگه‌داری می‌شود. من خودم این نسخه را کامل خوانده‌ام و مقاله‌ای هم درباره آن نوشته‌ام. تاریخ کتابت این نسخه ۹۴۴-۹۴۵ یعنی در زمان حیات شاعر است.
دکتر حسن‌لی با بیان این نکته که آشکارترین ویژگی غزل‌ها سلطان‌سلیمان اثرپذیری بسیار او از حافظ است، گفت: «او به‌شدت تحت تأثیر غزل‌های حافظ شیرازی است. اشعار فارسی هیچ‌کدام از حاکمان دیگر عثمانی (سلطان‌سلیم، جم‌سلطان و سلطان‌بایزید)، به‌اندازه اشعار سلطان‌سلیمان، رنگ‌وبوی شعر حافظ را ندارد. کلیدواژه‌های دیوان فارسی سلطان‌سلیمان، همان کلیدواژه‌های دیوان حافظ است: رند، پیر مغان، مغبچه، می، میخانه، زاهد و.... و مضامین سروده‌های او نیز، همان مضامین شعر حافظ است؛ گویی او دیوان حافظ را همچون سرمشقی پیش روی خود نهاده و از روی آن‌ها تمرین شاعری کرده است».
به‌گفته این حافظ‌پژوه: اثرپذیری گسترده و آشکار سلطان‌سلیمان قانونی از حافظ شیرازی به گونه‌های مختلف در دیوان فارسی سلطان‌سلیمان دیده می‌شود. این بهره‌گیری تنها به واژه‌ها، اصطلاحات و ترکیبات خاص محدود نمی‌شود، بلکه اقتباس‌های گوناگون او از مصراع‌ها و بیت‌ها تا ساختار کلی برخی غزل‌ها را در برمی‌گیرد.
مدیر مرکز حافظ‌شناسی با بیان اینکه در دوران جدیدِ بعد از عثمانی، یعنی در دوره جمهوریت نیز، حافظ در ذهن و ضمیر جامعه ترکیه جاری بوده است، گفت: در این دوره، عبدالباقی گل‌پینارلی، رُشدی شارداغ، محمت کانار و حجابی کرلانگیچ ترجمه دیوان حافظ پرداخته‌اند که دو ترجمه اخیر منظوم‌اند. مرکز حافظ‌شناسی پیش از این از فعالیت‌های حافظ‌پژوهانه دکترمحمت کانار (استاد بازنشسته دانشگاه استانبول)، تقدیر و به ایشان سپاس‌نامه ویژه اهدا کرده است. ترجمه حجابی کرلانگیچ جدیدترین ترجمه شعر حافظ است که تمام دیوان او را شامل می‌شود.
پایان‌بخش سخنان دکترحسن‌لی، سپاسگزاری از همه کسانی بود که مرکز حافظ‌شناسی را در برگزاری مراسم اعطای نشان درجه یک این مرکز همراهی کرده بودند.
محمد فرازمند، سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکیه، از سخنرانان دیگر این مراسم بود.
فرازمند اظهار داشت : بسیار خوش‌وقتم که امروز، ۲۰مهر۱۴۰۰، برابر با ۱۲اکتبر۲۰۲۱، هم‌زمان با یادروز حافظ، در جلسه‌ای شرف حضور دارم که مناسبت آن، یادروز حافظ شیرازی و تکریم از حافظ‌پژوه، پروفسورحجابی کرلانگیچ است.
فرازمند در ادامه گفت: مرکز حافظ‌شناسی کانونی علمی و فرهنگی و تخصصی است که فعالیت خود را بر شعر و اندیشه حافظ متمرکز کرده است: برگزاری کلاس‌های حافظ‌خوانی، انتشار نشریات، پذیرش پژوهشگر پسادکتری و اعطای نشان درجه یک علمی حافظ‌شناسی بعضی از آن‌هاست.
وی افزود: اهمیت علمی این نشان در حوزه فرهنگ و تمدن ادب فارسی شایسته توجه است. این نشان تاکنون به پنج نفر اهدا شده و پروفسورحجابی کرلانکیچ ششمین نفر است.
فرازمند درباره ترجمه آثار فارسی به زبان‌های دیگر گفت: در برگردان اشعار فارسی به زبان‌های دیگر، برگرداندن غزلیات حافظ، به دلیل ویژگی‌های زبانی و استادی حافظ در به‌کارگیری شگردها و هنرمندی‌های بسیار زبانی، کاری بس دشوارست و پروفسورحجابی، دیوان حافظ را به نظم ترجمه کرده است.
او ادامه داد: سخن‌گفتن حافظ به‌مثابه تراشیدن در و گوهرست و اگر غزل، قله شعر فارسی باشد، غزل‌های حافظ بر فراز این قله قرار می‌گیرد. اسطوره شعر فارسی، حافظ است که بر شاعران پس از خود تأثیر گذاشته و از سخن‌سرایان پیش از خود، تأثیر پذیرفته است.
وی افزود: آوازه حافظ در زمان حیات او چنان فراگیر شد که شاعران سرزمین‌های دیگر می‌کوشیدند شگردهای شاعری او را فراگیرند. اصطلاحات رمزی و اشارات حافظ به زبان ترکی وارد شده است؛ رند، زاهد، ساقی، چشم، گیسو و...، واژگان رمزی هستند که از شعر حافظ به شعر ترکی وارد شده است.
فرازمند، در پایان بر اهمیت فراوان فعالیت و خدمات پروفسورحجابی برای شناساندن حافظ و اندیشه و شعر او به ترک‌زبانان تأکید و از ایشان قدردانی کرد.
پس از اعطای نشان درجه یک مرکز حافظ‌شناسی به پروفسورحجابی کرلانگیچ، مراسم با سخنرانی وی ادامه یافت.
برنده ششمین نشان درجه یک مرکز حافظ‌شناسی، پس از تشکر از سفیر جمهوری اسلامی ایران در آنکارا، رئیس دانشگاه آنکارا، مدیر و اعضای مرکز حافظ‌شناسی و همه دست‌اندرکاران برگزاری این مراسم، سخنان خود را چنین آغاز کرد: خواجه‌شمس‌الدین‌محمدحافظ شیرازی، محبوب‌ترین شاعر زبان فارسی و یکی از معروف‌ترین و پرنفوذترین شاعران دنیا در طول قرن‌هاست. امروز هم با اشعارش نه‌تنها در ایران، بلکه در بسیاری از نقاط دنیا، از شهرت و عظمت چشم‌گیری برخوردار است.
او افزود: از مطالعه جدی اشعار حافظ علت لسان‌الغیب‌بودن او برای ما روشن می‌گردد. یکی از خصوصیات شعر حافظ، قدرت تصویرسازی است. تصویرهایی که در شعر حافظ با زبان محکم و شگردهای بدیعی، مفاهیم خاص و شورآفرینی‌های بی‌نظیر، همراه هستند، شعر حافظ را از شعر شاعران دیگر متمایز می‌سازند.
وی یادآوری کرد: حافظ شیرازی، به‌عنوان شاعری منحصربه‌فرد، پس از ادوار پرعظمت شعر فارسی، رونق خاصی به شعر بخشیده و شعری را به وجود آورده که نوعی تلفیق گونه‌های شعر قبل از اوست. این است که صدای حافظ در نتیجه‌ی این توانایی به اقصای جهان رسیده و به شهرت بی‌نظیری نائل شده است که در تاریخ، نصیب کمتر شاعری در جهان بوده است.
پروفسورحجابی کرلانگیچ ادامه داد:همچنان که معلوم آشنایان شعر است، گوته شاعر معروف آلمانی تحت تأثیر حافظ، «دیوان غرب و شرق» را تدوین کرده است و شاعران عثمانی به‌ویژه و بیشتر از شعرای دیگر جهان، بر حافظ احترام گذاشته و شعر وی را سرمشق خود قرار داده‌اند.
به‌گفته کرلانگیچ در دوره‌ی عثمانی، تدریس فارسی بسیار شایع بوده است و بیشتر تحصیل‌کرده‌ها، تاحدودی، فارسی بلد بوده‌اند و بسیاری از روشن‌فکران، از خواندن اشعار حافظ لذت می‌برده‌اند. در دوره جمهوریت نیز، حافظ شیرازی مورد علاقه‌ی شاعران، تحصیل‌کرده‌ها و روشن‌فکران ترکیه قرار گرفته است.
او تصریح کرد: در دوره‌ی جمهوریت، در ترکیه کسانی که فارسی بلد باشند و اشعار فارسی را از زبان اصلی‌اش بخوانند، خیلی کمتر بوده؛ ولی شهرت حافظ چندان کم نبوده است.
دکترحجابی افزود: در این دوره، طرحی به اسم «ترجمه کلاسیک‌ها» تهیه شده و بنا بر آن، آثار کلاسیک جهان از زبان‌های مختلف به زبان ترکی ترجمه شده‌اند. بین این آثار، شاهکارهای زبان فارسی نیز بوده است؛ از آن جمله می توان به شاهنامه‌ی فردوسی، بوستان و گلستان سعدی و دیوان حافظ اشاره کرد.
وی ادامه داد: در این دوره، ترجمه دیوان حافظ، به‌کوشش استادگل‌پینارلی، تحقق پذیرفت؛ البته در دوره‌های عثمانی و قبل از گل‌پینارلی، ترجمه و شرح‌هایی از دیوان حافظ انجام شده بود که معلوم دوستان است. امروز، ترجمه‌های متعدد بر ترجمه گل‌پینارلی اضافه شده است.
برنده ششمین نشان درجه یک حافظ‌شناسی در ادامه سخنانش به چگونگی آشنایی خود با ادبیات فارسی پرداخت: امروز، به برکت شخصیت حافظ است که در ایران و ترکیه، دور هم آمده‌ایم و صحبت حافظ می‌شود. بنده، الان، قادر نیستم احساسات خود را به‌شکلی منظم بیان کنم.
وی گفت: آشنایی بنده با زبان فارسی به اواخر دهه‌ی پنجاه شمسی، اوایل دهه‌ی هشتاد میلادی، برمی‌گردد. من آن روزها دانش‌آموز دبیرستان بودم و به کلاس‌های ادبیات علاقه‌ی زیادی داشتم. در آن کلاس‌ها، دبیر ادبیاتمان از اهمیت زبان فارسی برای ادبیات کلاسیک ترکی سخن می‌گفت و بنده، شاید تحت تأثیر سخنان او، تصمیم گرفتم در دانشگاه، فارسی یاد بگیرم.
استاد دانشکده ادبیات دانشگاه آنکارا، درباره آشنایی با حافظ و دلیل ترجمه‌ی اشعار او نیز چنین گفت: بنده حافظ را در دانشگاه شناختم و در اولین مرحله، ترجمه اشعار حافظ را مطالعه کردم و بعد، کم‌کم، سراغ زبان اصلی اشعار حافظ رفتم.
وی در ادامه افزود: ترجمه‌ای که بنده از اشعار حافظ انجام دادم، علل مختلف داشت؛ مهم‌ترین علتش این بود که ترجمه گل‌پینارلی، چندان در دسترس خوانندگان شعر نبود و علاوه بر آن، زبان آن ترجمه، نسبتاً، قدیمی شده بود و روی‌هم‌رفته، آن ترجمه به نثر بود و با آنکه معنای اشعار را می‌رساند، از لطافت شعر می‌کاست.
او عنوان کرد: من در دانشگاه، در کلاس‌ها، شرح حافظ تدریس می‌کردم و این نیز، بر تصمیمم بر ترجمه دیوان حافظ کمک کرده است؛ البته بعد از اتمام ترجمه و چندنوبت چاپ آن، کار مترجم تمام نمی‌شود و همیشه، مشغول‌بودن به کمترکردن اشتباهات ترجمه، مدنظر اوست. بنده نیز، گاهی، ترجمه‌ی خود را می‌خوانم و سعی می‌کنم برای چاپ‌های بعدی، غلط‌های ترجمه برطرف شود.
پروفسورحجابی در ادامه‌ی سخنانش به کاری که به‌تازگی در پیوند با حافظ آغاز کرده بود، اشاره کرد و گفت: این روزها، کار تازه‌ای شروع کرده‌ام و آن این است که می‌خواهم چیزهایی شرح‌گونه بر اشعار حافظ بنویسم؛ با نگاه امروز و با استفاده از میراث گذشته. اگر این کار را با راهنمایی شما اساتید ، به‌طور دقیق، انجام بدهم و به اتمام برسانم، شاد و مسرور خواهم بود.
وی ابراز کرد: در پایان سخنم، می‌خواهم آن چیزی را که بایستی در اول به جا می‌آوردم، به جا بیاورم؛ باید تشکر کنم از مدیران دانشمند مرکز حافظ‌شناسی و استادان گرامی که این بنده ناقابل را لایق آن دیده‌اند که در جمع بزرگواران و حلقه حافظ‌پژوهان قبول کنند؛ حال‌آنکه بنده لایق آن بودم که بیایم در صف نعال بنشینم.
او ادامه داد: از اینکه نشان درجه یک حافظ را که تا حالا نصیب بزرگواران حافظ‌پژوهی در جهان بوده است، به این‌جانب که به‌عنوان طلبه کوچک حافظ‌شناسی است، لطفاً اعطا فرموده‌اند، بی‌اندازه منت‌دار و سپاسگزار هستم.
پروفسورحجابی گفت: امیدوارم این تلطیف، برای این‌جانب تشویق و ترغیبی باشد و به من نیرو بخشد تا در شناخت حافظ و دیگر بزرگواران ادبیات مشترکمان سعی جدی‌تر کنم. بدین‌وسیله، دعا می‌کنم که این روزهای کرونا زود بگذرد و با تندرستی و خوشی، به روزهای خوبی برسیم.
این برنامه سخنرانان دیگری از جمله پرفسورنجدت اونیوار، رئیس دانشگاه آنکارا؛ پروفسورلونت کایا پینار، رئیس دانشکده زبان، تاریخ و جغرافیای دانشگاه آنکارا و پروفسور رمضان کاپلان، رئیس سازمان آموزش عالی ترکیه داشت.
در پایان برنامه نیز، از سوی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در آنکارا و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارسی، هدایایی به پروفسورحجابی اهدا شد.
ویژه‌برنامه‌های مرکز حافظ‌شناسی به‌مناسبت بیست‌وپنجمین یادروز حافظ، با سخنرانی‌های علمی هنری یادروز حافظ که از تاریخ ۲۱ تا ۲۳ مهرماه ۱۴۰۰ هرشب ساعت ۲۰، به‌صورت مجازی برگزار می‌شود، ادامه خواهد یافت.