به گزارش ایرنا، این مَسکنِ مشکی و ماندگار که با رنج مضاعف مردان و سرپنجه سترگ زنان ایل بافته و برپا می‌شود از گذشته‌های دورِ دور تا کنون بر کرانه‌های کُهن و بازوان مِحَن این مرز و بوم خودنمایی می‌کند و کِرِشمه کنان، عزت و عظمت و پایندگی و پایداری گذشتگان ما را به رُخ می‌کشد.
دُوار، آرامگاهی است امن و استوار و میزان و محکم که شکل و شمایلش ترجمان طاقت و طراوت پدران و حکایت هنرمندی مادران ما در مقاطع دیروز و امروز و فرداست.
این سرپناه سُرورانگیز و غرورآمیز، از موی بُز که تهیه آن ارزان و آسان و در مقابل بارش باران نفوذ ناپذیر است، ساخته شده است.
دُوار، از دو تیکه( وَرمال و پُشت مال) بوجود آمده که بوسیله یک ابزار چوبین بنام( موک) بهم وصل می‌شود، این آرامگاه عشایری دارای اجزای مختلفی است که هر کدام نقش بخصوصی در ایستایی و سرافرازی آن بازی می‌کند.
سقف آن را تخته‌هایی مویی (تشکیل شده از موی بُز) به طول ۱۰تا ۱۲ متر تشکیل می‌دهد که تعداد و عرض آن به شهرت و مکنت صاحب آن بستگی دارد.
این سایه‌سار سنگین بر چهار تا شش ستون و سرستون چوبین بنام (حُصین) سوار می‌شود که از سقف بوسیله چند تکه چوب تراشیده بصورت افقی (بنام کُچیل) زبانه‌های سَر حُصین را به منتهی الیه فوقانی دُوار متصل و مستحکم می‌کند.
دُوار عشایر کوچنده بین نیمه دوم شهریور تا اواخر مهرماه هرسال بازسازی و یا تعمیر کامل می‌شود تا بتواند به مدت یکسال دیگر در مقابل باد و باران و برف و تگرگ و خلاصه سرمای زمستان و گرمای تابستان پناهگاه مفید و مطمئنی برای ساکنان خود باشد که این بهسازی سالیانه را دُوار دیران(دُوار دوزان) نام نهاده‌اند.
دُوار دیران یکی از مراسم‌های مهم و معتبر دامداران و عشایر استان‌های غرب و جنوب غرب است که طی یک فرآیند معین و در یک روز مشخص با دعوت از مردان سالخورده و دونسمه( کاربلد) و همراه با یک سور و شور بیادماندنی انجام می‌شود.
در این روز که با مشارکت زنان و مردان آبادی و اقوام سپری می‌شود، ابتدا ساز و برگ سیاه چادر از آن جدا و بدنه اصلی دُوار بر روی یک سطح صاف و مسطح پهن می‌شود و سپس با مربیگری و سرپرستی یکی از پیرمردان خبره و کارکُشته (معمار) تمام قطعه‌های دُوار با چاقوهایی مخصوص و ظرافت خاص از هم جدا می‌شود.
در سومین مرحله طبق تشخیص و دستور سرپرست گروه، تخته‌های آسیب‌دیده از بدنه اصلی خارج و تخته‌های جدید و تازه بافت جایگزین می‌شود و سپس بر اساس نظر مربی، جای بعضی از تیکه‌های(تخته) دُوار جابجا و قسمت‌هایی از آن نیز تعمیر و رفوگری می‌شود.
در این مرحله، پس از وارسی و کنترل و محاسبه دقیق مسئول گروه، کاربران که تعداد آنها نباید از ۶ نفر کمتر و از ۱۲ نفر بیشتر باشد، با توجه به سوابق و تجارب موفق خود، با اذن سرمربی و با استفاده از یک نوع سوزن مخصوص( دُواردیر یا همان جوال‌دوز) و نوعی نخ، درست شده از موی بُز به دوخت و دوز و اتصال مجدد قسمت‌های گوناگون دُوار که به آنها تخته می‌گویند، مشغول می‌شوند.
در این سیر سنتی که از صبح زود شروع و تا هنگام چاشت(نهار) ادامه دارد، هر دو نفر از حاضران مسئول انجام یک دوژ(وصل کردن دو تخته به هم) خواهند بود و چنانچه یک گروه زودتر وظیفه محوله را بدرستی انجام دهد با صلاح‌دید ناظر به کمک دیگران خواهند رفت.
نحوه و کیفیت دوخت و دوز همه مدعوین باید مورد تائید فرد خبره قرار گیرد و به همین خاطر بارها اتفاق می‌افتد که به دستور مربی، کار انجام شده تخریب و دوباره دوخته می‌شود زیرا چنانچه استاندارد دوخت مراعات نشود سیاه چادر در هنگام بارندگی چکه و آب ناشی از باران را به داخل منزل منتقل می‌کند.
لازم به ذکراست که در کنار این عملیات، یک گروه از مردان مشغول تدارکات و تهیه مواد غذایی، (ذبح گوسفند و آماده‌سازی گوشت، تهیه هیزم و جمع‌آوری دیگ و مجمع) و تعدادی از زنان آبادی نیز تحت نظر یکی از کدبانوان ایل مشغول پخت نان ساجی، پخت غذا برای میان وعده صبح و نهار هستند.
عملیات دوار دیران که دارای نوعی تقدس در بین عشایر زاگرس‌نشین است با صرف نهار، قدردانی و تشکر صاحب دُوار از میهمانان و دعای خیر کاربران افتخاری و میهمانان برای سلامتی و آرامش و انجام کارهای خیر و شادی در سایه سیاه چادر جدید برای میزبان به پایان می‌رسد.
به گزارش ایرنا، جامعه عشایری استان با ۹ هزار و ۷۳۶ خانوار و ۶۰ هزار نفر جمعیت حدود ۱۱ درصد جمعیت استان و ۵ درصد جمعیت عشایر کشور را تشکیل می‌دهند.
استان ایلام رتبه چهاردهم جمعیت عشایری کشور را به خود اختصاص داده است.
عشایر این استان با پرورش یک میلیون و ۴۰۰ هزار راس دام سبک ۲۸ درصد زیربنای اشتغال استان را به خود اختصاص داده‌اند.
سالیانه مجموع درآمد عشایر استان بالای ۱۰ هزار میلیارد ریال است که این درآمد از طریق فروش گوشت قرمز، شیر و فرآورده‌های لبنی حاصل می‌شود.
دانش سنتی بافت سیاه چادر عشایر ایلام(دوار) از جمله آثار معنوی این استان است که در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده است.