به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، نخستین نشست تخصصی با عنوان «هویت ملی در رسانه و منویات رهبری در نمایش رادیویی» از سلسله نشست‌های «تحلیل ساختار، محتوا و جایگاه ادبیات نمایشی در رادیو» با ارائه و سخنرانی دکتر محسن سوهانی مدیر کل هنرهای نمایشی رادیو و با حضور دکتر امیررضا نوری پرتو مدیر گروه ادبیات نمایشی دانشکده هنر دانشگاه سوره به عنوان دبیر نشست، به کوشش دانشکده هنر دانشگاه سوره و با همکاری اداره کل هنرهای نمایشی رادیو و رادیو نمایش برگزار شد.
در ابتدای نشست، دکتر محمدحسین ساعی رئیس دانشگاه سوره ضمن عرض خیر مقدم به حاضران در جلسه، به ارائه نکاتی در باب موضوع پرداخت و گفت: ما در حال حاضر در عصر همگرایی رسانه‌ها هستیم و بسیاری از افراد معتقدند که رسانه‌های پیشین در حال حذف و محو شدن از عرصه رسانه‌ی جهان هستند.
وی افزود: این نوع از نگاه، صحیح به نظر نمی‌رسد. به این معنا که حتی اگر تکنولوژی‌هایی که برخی از رسانه‌ها مبتنی بر آن بودند، حذف شوند نیز جوهره اصلی آن رسانه‌ها در فضای رسانه‌های همگرا حفظ خواهد شد. لذا به حفظ ادبیات در حوزه رادیو نمایش و نمایش رادیویی احتیاج داشته و باید بر آن بیافزاییم.
سپس، دکتر زکیه السادات طباطبایی معاون پژوهشی دانشگاه سوره عنوان کرد: هم‌نشینی میان اهالی هنر و دانشگاه از اهداف این نشست‌ها بوده و دانشجویانی که در این جلسات شرکت می‌کنند، می‌توانند با شیوه‌های کارآفرینی آشنا شوند و افق‌های آینده خود را شناسایی کنند و امیدواریم که این نشست‌ها مورد استقبال و استفاده دانشجویان قرار بگیرد.
در ادامه، سوهانی مقدمه‌ای درباره مقوله نمایش رادیویی مطرح کرد و گفت: با ظهور جهان شبکه‌ای و فضای مجازی، دنیای جدیدی رقم خورده و عصر ارتباطات آغاز شده است. یک ویژگی بنیادین آن را می‌توان همگرایی رسانه‌ای تعبیر کرد. این زمینه را می‌توان یک فرصت دانست که رسانه‌های قدیمی را دچار تغییر کرد. اما در عصری هستیم که دیگر رسانه‌های قدیم با هم‌افزایی معنا پیدا می‌کند. بنابراین، هدف ما در معاونت صدای جمهوری اسلامی ایران این است که از رادیو به آن معنای قدیمی فاصله گرفته و از رسانه‌ی صدا پایه سخن بگوییم.
سوهانی در خصوص نمایش رادیویی یادآور شد: نمایش رادیویی در کشور ما بیش از ۷۰ سال سبقه دارد و از نظر من یک قالب رسانه‌ای خاص و منحصر به فرد است. چرا که نمایش رادیویی پیش از این که فضای مجازی با قابلیت تعاملی بودن و حضور مخاطب و کاربر فعال ظهور پیدا کند؛ رادیو این خصوصیت و قابلیت را دارا بود. به دلیل تصویرسازی در حوزه نمایش رادیویی این ارتباط تقویت می‌شد و کارگردان اصلی نمایش رادیویی به تعبیری مخاطب و شنونده است.
وی افزود: از منظر ادبیات نمایشی و برای نویسندگان آن، یک دنیای نامحدودی از خلاقیت و آفرینش پیش روی آن‌ها قرار دارد. بنابراین، افرادی که قصد درام‌نویسی دارند می‌توانند از نمایش رادیویی کار خود را آغاز کنند.
سوهانی، با مروری کوتاه بر تاریخچه ادبیات نمایشی گفت: ادبیات نمایشی کاربردهای گوناگونی دارد و به واسطه تأثیر غیرمستقیمی که بر حوزه ذهن مخاطب دارند، همواره مورد اهمیت بوده است.
وی درباره هویت خاطر نشان کرد: هویت در جهان امروز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده به این دلیل که یکی از مقولات مهم در امر جهانی شدن و دهکده جهانی است. به دنبال جهانی شدن، مرزهای فرهنگی کشورها برداشته می‌شود و از امکانات تکنولوژیک بیشتری در حوزه رسانه، تولید فیلم و سریال و... استفاده می‌شود.
سوهانی با اشاره به مؤلفه‌های هویت ملی اذعان کرد: این مؤلفه‌ها در هشت مورد خلاصه می‌شود که عبارت‌اند از سرزمین و قلمرو، دین و مذهب، زبان، حکومت و دولت، نژاد و قومیت، سنت‌ها و آیین‌ها، میراث فکری، اسطوره‌ها و قهرمانان. همچنین، این مؤلفه‌ها در ایجاد و تقویت هویت ملی بسیار مهم است.
وی در رابطه با تهاجم فرهنگی اظهار داشت: از اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ با ورود ویدئوها، ماهواره‌ها و فضای مجازی به گفته برخی تهاجم فرهنگی رخ داد. در صورتی که به عقیده من مقابله با این ابزار نادرست است و باید تسخیر فرهنگی یا به عبارتی تسخیر تمدن فرهنگی انجام شود. این به گونه‌ای است که ما باید از عناصر مهاجم فرهنگی به نفع خودمان استفاده کنیم و این ابزار را باید تسخیر و در جهت تقویت هشت مؤلفه هویت ملی به کار بگیریم. همچنین، تکلیف ما برای مقابله با این کارزار؛ تقویت هویت ملی و اهمیت ملی‌گرایی به‌ویژه در میان جوانان است.
سوهانی در خصوص جنگ روایت‌ها گفت: در جنگ روایت‌ها نیز، باید آداب و رسوم ایرانی تقویت شود که یکی از شیوه‌های آن نمایش رادیویی است. بعلاوه، بحث روایت تاریخ و بازخوانی جذاب و دراماتیک تاریخ می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
وی به منویات مقام معظم رهبری در باره نمایش رادیویی اشاره مختصری داشت و در این باره افزود: باید به مفهوم گفتمان انقلاب و تمدن سازی نوین اسلامی توجه شود و در امر نمایش رادیویی نیز، بر اساس هفت بند بیانیه گام دوم انقلاب عمل شود.
سوهانی، به عنوان جمع‌بندی سخنان خود گفت: اگر راهبردی محتوایی را مورد توجه قرار دهیم و خواهان اثرگذاری آن باشیم؛ باید هنر به زبان رسانه و زبان خلاقانه ترجمه شود.
وی اضافه کرد: مقولات رسانه‌ای، دانش- مهارت است و فعالان در این حوزه باید بدانند که به سراغ چه مفاهیم دراماتیکی بروند. همچنین، باید از حالت ارزشی و سفارشی‌نویسی پرهیز شود و نیاز ما در این زمینه؛ نیروی انسانی خلاق است. در ضمن، باید فرهنگ ایران زمین مورد مطالعه قرار گیرد و بازخوانی صحیح تاریخ به این امر کمک فراوانی می‌کند.
وی در پایان عنوان کرد: درام‌نویسان به تفکیک ژانر؛ حتماً باید به آداب و سنت‌ها توجه ویژه داشته و با خلاقیت عجین شوند. اگر به این روش عمل کنند، خروجی خوبی خواهند داشت.
ماهیت نمایش رادیویی و کارگردانی رادیو
دومین نشست تخصصی با عنوان «ماهیت نمایش رادیویی و کارگردانی رادیو» از سلسله نشست‌های «تحلیل ساختار، محتوا و جایگاه ادبیات نمایشی در رادیو» نیز با ارائه و سخنرانی دکتر شهرام گیل‌آبادی نویسنده، کارگردان و برنامه‌ساز رادیو و تلویزیون و با حضور دکتر امیررضا نوری‌پرتو مدیر گروه ادبیات نمایشی دانشکده هنر دانشگاه سوره به عنوان دبیر نشست، برگزار شد.
شهرام گیل آبادی گفت: اگر تاریخی را با گونه شناسی مرور کنیم متوجه می‌شویم که رسانه در دوره‌های مختلف دارای کارکرد اطلاع‌رسانی، آگاهی بخشی، نقد، تحلیل، آینده نگاهی و... است. همچنین، تنوع و تکثر رسانه‌ها باعث شد تا گونه‌های رسانه نیز متنوع شود و به تدریج رسانه مردم‌گرا شد.
وی در این باره تصریح کرد: در استیلای سرمایه‌داری؛ وجه سرگرمی رسانه‌ها گسترش پیدا کرد و پس از آن بود که نمایش رادیویی و درام رادیویی جای خود را باز کرد. همچنین، با ظهور فضای مجازی و ارتباطات سایبری، نمایش رادیویی گونه نوظهور را تجربه می‌کند.
گیل‌آبادی، درباره نمایش رادیویی اضافه کرد: نمایش رادیویی در دوران مختلف ترکیب‌های متفاوتی داشته است. گونه نمایش رادیویی از ترکیب نمایش به عنوان عالی‌ترین فضای گفت‌وگو با رسانه استفاده کرده است.
وی گفت: تعداد گیرنده‌های رادیو از تعداد گیرنده‌های تلویزیون به مقدار یک سوم بیشتر است. چرا که ارتباط با رادیو آسان و برنامه‌سازی رادیویی ارزان است.
گیل‌آبادی، با بیان این‌که نمایش رادیویی ترکیبی از رسانه و هنر است افزود: موسیقی، متن و سکوت از عناصر ساده رادیویی هستند و رادیو دارای قوی‌ترین ارتباط تخیلی با مخاطب است. وی به تبدیل موقعیت دراماتیک در نمایش رادیویی اشاره کرد و گفت: فلسفه دراماتیک، منطق دراماتیک، تمهید دراماتیک، بستر دراماتیک و انگیزه دراماتیک از مراحل تبدیل به موقعیت دراماتیک در نمایش رادیویی است.
وی اظهار داشت: رادیو به شنونده این امکان را می‌دهد که بخش عمده‌ای از پیام را با سطح آگاهی خود درک کند و روایت متفاوتی بسازد. رادیو باعث می‌شود شنونده در تخیل فرو رود. بعلاوه، نمایش رادیویی می‌تواند تمام حواس انسان را با خود درگیر کند. وی افزود: در نمایش رادیویی، دریچه شناخت حسی انسان فعال شده و البته در احساسات ما با توصیف مواجه‌ایم. همچنین، در نمایش رادیویی دریچه شناخت عاطفی نیز فعال می‌شود و مخاطب از حافظه عاطفی خود استفاده می‌کند. این امر، در تئوری‌های بازی‌سازی و بازیگری مورد بهره قرار می‌گیرد.
وی در خصوص تشریح رادیو گفت: رادیو حکم وسیله خصوصی برای مخاطب دارد و زمانی که شخص به درون قصه هدایت شد؛ فضاسازی رخ می‌دهد. در این میان، شخصیت ارتباط‌گر بسیار مهم و مؤثر است. بنابراین، رادیو تصویر ذهنی در مخاطب ایجاد می‌کند.
گیل‌آبادی خاطر نشان کرد: جهت بهره‌مندی مشتاقان و فعالان این عرصه؛ ۵۰ نمایش ۱ دقیقه‌ای رادیویی از انتشارات نمایش فراهم شده، که می‌توانند با استفاده از این آثار تجربه خوبی در حوزه نمایش رادیویی داشته باشند.
وی در پایان سخنان خود اذعان کرد: در نمایش رادیویی تصاویر باید به حوزه تصدیق برسند که این امر توسط کارگردانی رادیویی میسر است. وی ادامه داد: ایهام در نمایش رادیویی باید به گونه‌ای باشد که فضا از دست نرود. همچنین، موسیقی، تئاتر، افکت و سکوت از ماناترین صورت‌ها و برنامه‌های پیچیده‌ی رسانه‌ای بوده که در وجوه تولید آن کارگردانی نمایش رادیویی، خلق یک جهان متفاوت است.
این نشست ها روز سه‌شنبه مورخ ۲۷ مهرماه ۱۴۰۰ به صورت مجازی در سامانه سیباد دانشگاه سوره برگزار شد.