به گزارش ایرنا، پرونده ثبت جهانی ۵۶ کاروانسرای ایران، در ۲۴ استان کشور تشکیل شده است که کاروانسرای شاه عباسی «فرسفج» در تویسرکان و کاروانسرای «تاج‌آباد» در روستای رسول‌آباد شهرستان بهار استان همدان در این فهرست قرار دارند.
کاروانسرای شاه عباسی فرسفج یکی از ابنیه تاریخی و ارزشمند شهرستان تویسرکان استان همدان متعلق به دوران صفویه است که در میان طبیعت روح افزای دشت قلقلرود و شهر فرسفج خود نمایی می کند.
در دوران حکومت شاه عباس صفوی به منظور ایجاد امنیت و ارائه تسهیلات و خدمات رفاهی مرتبط با سفر و توسعه تجارت در بیشتر نقاط کشور جاده هایی ساخته شده و در مسیر آنها کاروانسراهایی احداث شده بود که به فاصله یک منزلی یعنی فاصله ای که کاروانیان می توانستند از صبح تا شامگاه با چهارپایان طی کنند تا شب را در کاروانسرای بعدی استراحت کنند، از یکدیگر قرار داشتند.
یکی از این کاروانسراها، کاروانسرای شاه عباسی فرسفج در شهرستان تویسرکان است که در ۲۰ کیلومتری مسیر تویسرکان به کنگاور و در حاشیه این جاده و همچنین در مجاورت شهر فعلی فرسفج واقع شده است.
این کاروانسرا در واقع محل استراحت مسافران و کاروان هایی بوده که به قصد تجارت، زیارت و سیاحت به غرب کشور و عتبات عالیات عراق سفر می کردند.
در کاروانسرای شاه عباسی فرسفج ، امکاناتی برای استقرار چهار پایان و بارهایشان و قسمت هایی نیز برای استراحت و خواب کاروانیان اختصاص داده شده بود که پس از پشت سر گذاشتن شب، در صبح روز بعد دوباره به حرکت خود ادامه می دادند.
ساختمان این کاروانسرا در فاصله سال های ۱۰۰۶ تا ۱۰۳۸ و به سبک معماری دوره صفویه ساخته شده است و مساحت آن حدود چهار هزار متر مربع است.
مهمترین ویژگی کاروانسرای تاریخی فرسفج ، وجود برج و باروهایی در چهار گوشه آن است که بنا به ملاحظات امنیتی احداث شده بودند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان با اشاره به حضور ارزیابان یونسکو در استان برای بازدید از کاروانسراهای "تاج‌آباد" و "فرسفج" ابراز امیدواری کرد با حضور ارزیابان یونسکو ۲ اثر کاروانسرای شاه‌عباسی فرسفج شهرستان تویسرکان و کاروانسرای تاج‌آباد در روستای رسول‌آباد شهرستان بهار در فهرست ثبت جهانی قرار بگیرد.
«علی مالمیر» اظهار داشت: در پرونده کاروانسراهای ایران ۵۶ کاروانسرا از کل کشور انتخاب شده‌اند که ۲ کاروانسرا متعلق به همدان است.
وی خاطرنشان کرد: یونسکو برای ثبت جهانی پرونده کاروانسراها ۱۰ شاخص عنوان کرده که هر اثر باید سه شاخص را برای تایید به خود اختصاص دهد.
مشاور مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان نیز احداث کاروانسرای شاه‌عباسی شهر فرسفج را طبق شواهد منسوب به دوره صفویه و با هدف اسکان سفرهای بین راهی مسافران دانست و گفت: ابعاد بیرونی ۶۵ در ۶۵، یک حیاط مرکزی و چهار اصطبل برای چهارپایان از ویژگی‌های کاروانسرا است.
«بهرام توتونچی» با بیان اینکه این کاروانسرا دارای بالاترین مقاومت به لحاظ آجر است که گویای ساخت و فرآوری محصول خشت خام و پخته است افزود: دقت و توجه در ساخت و ساز به لحاظ مقاومت در دوره صفویه زیاد بوده به همین دلیل بیشترین آثار در کشور مربوط به این دوره است.
وی با اشاره به اینکه کاروانسرای شاه عباسی فرسفج در چهار هزار متر مربع بنا گذاشته شده است خاطرنشان کرد: در حیاط مرکزی کاروانسرا در هر ضلع پنج حجره داریم که حجره وسطی ایوان و به نوعی چهار ایوانی محسوب می‌شود که سه ایوان از این ایوان‌ها شاه نشین است و در پشت لایه این حجره‌ها هم اصطبل‌ها قرار دارد.
وی ادامه داد: از ویژگی‌های کاروانسراهای دوره صفویه این بوده که قبل از احداث زیرساخت‌های مورد نیاز که کلیدی‌ترین آن آب بوده را شناسایی و سپس بنا را ایجاد می‌کردند، این موضوع در مورد کاروانسرای فرسفج هم به طور کامل با توجه به آب جاری در وسط حیاط آن مشهود است
مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان تویسرکان نیز گفت: استفاده بهینه از کاروانسرای تاریخی شاه عباسی در شهر فرسفج، ظرفیت گردشگری شهرستان تویسرکان را ارتقا می دهد.
«اسحاق ترکاشوند» افزود: از آغاز مرمت و بازسازی این کاروانسرا از ۱۰ سال قبل، اعتباری افزون بر ۱۵ میلیارد ریال هزینه شده است.
تویسرکان یکی از شهرستان های استان همدان در ۹۰ کیلومتری شهر همدان است که با سه شهر،۲ بخش مرکزی و قلقرود و هفت دهستان از حدود ۲۲۱ اثر تاریخی، فرهنگی، مذهبی و جاذبه گردشگری و طبیعتی بکر و جذاب برخوردار است.
فرسفج یکی از سه شهر شهرستان تویسرکان در ۲۰ کیلومتری جنوب شهر تویسرکان است که مرکز بخش قلقرود به حساب می آید.
این اثر به شماره ۱۹۷۰ در سال ۱۳۷۶ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.