جشنواره موسیقی نواحی ایران در کرمان در حالی از گردنه های مسیر سال های گذشته، خود را به ایستگاه چهاردهم رسانده و این روزها در دیار کریمان در حال برگزاری است که نگاه خیلی ها از مردم عادی و نیز هنرمندان و اهالی موسیقی به آن به عنوان یکی از جشنواره های مهم و تاثیرگذار موسیقی کشور دوخته شده است.
وضعیت موجود موسیقی نواحی ایران، گرفتاری ها و مشکلات آن، راه های زنده نگاه داشتن و گسترش آن، معرفی آن به عنوان مظاهری از فرهنگ کهن و اصیل ایران در سطح نظام بین الملل و چگونگی بهره گیری هرچه بیشتر از آن از جمله مباحث مهمی است که به بهانه برگزاری این رویداد مهم فرهنگی و هنری می توان به آن پرداخت.
خبرنگار ایرنا به این مناسبت به سراغ سیدفواد توحیدی از پژوهشگران برجسته و موسیقیدان اهل کرمان رفته است که در کنار همه آثار و فعالیت ها، نتیجه دستکم ۲ دهه تحقیق او درباره موسیقی نواحی کرمان به انتشار کتاب مرجع و مهم «نگاهی به موسیقی نواحی کرمان» در سال ۱۳۹۷ و با مقدمه ای از محمدرضا درویشی ( مولف دایره المعارف سازهای ایران زاده شیراز) توسط انتشارات سوره مهر حوزه هنری انجامیده است.
توحیدی ابتدای مصاحبه در پاسخ به ایرنا درباره جایگاه کم نظیر و منحصربه فرد کرمان در موسیقی نواحی جمله ای از محمدرضا درویشی نقل می کند که بخوبی گویای چرایی میزبانی این استان از جشنواره موسیقی نواحی در سال های اخیر نیز هست و می گوید: کرمان معادل هفت استان موسیقی‌خیز کشور ساز و نت دارد و حضور چندصد ساله انواع اقوام ایرانی در کرمان باعث شده تا رنگین کمان رنگارنگی از موسیقی نواحی در کرمان وجود داشته باشد.
این مصاحبه در ادامه ضمن تشریح جایگاه کرمان در موسیقی نواحی به راه های احیای موسیقی نواحی در کشور نیز می پردازد و توحیدی تاکید دارد که باید از گردشگری موسیقی در این مسیر بسیار کمک گرفت.
گردشگری و موسیقی
توحیدی با اشاره به راه های زنده نگه داشتن موسیقی اصیل کرمان گفت: ایجاد گردشگری موسیقی بویژه در استان کرمان خیلی اهمیت دارد.
وی اگرچه برگزاری جشنواره موسیقی را از ابعاد مختلف دارای اهمیت می داند اما تاکید دارد که حضور گردشگران در مناطق مختلف و شنیدن موسیقی در همان مناطق از سوی اهالی موسیقی بومی بسیار تاثیرگذارتر است.
توحیدی توضیح می دهد: اینکه بخواهیم گردشگران را به این جشنواره بیاوریم خیلی موثر نخواهد بود؛ باید گردشگران را در مناطق مختلف استان ها ببریم تا موسیقی اهالی را در همانجا بشنوند.
وی افزود: موسیقی اصیل آن است که در هر منطقه توسط اهالی آنجا نواخته می شود چون افرادی که به این جشنواره آمده اند را ما از محیطشان دور کرده ایم و به اینجا برای یک رویداد آورده ایم؛ موسیقی نواحی پژواک محیط آنان است؛ هیچگاه در جاهای دیگر آن محیط خودشان نمی شود.
این پژوهشگر موسیقی گفت: گردشگری موسیقی باید به گونه ای باشد که گردشگران در مناطق مختلف با آداب و رسوم آشنا شوند، برای این کار هزینه کنند و هزینه آنان نیز به عنوان درآمد نصیب اهالی موسیقی نواحی شود؛ به طور مثال بروند تا مراسم عروسی را در یک منطقه ببینند و موسیقی آنان را بشنوند؛ این بهترین کار هم برای درآمدزایی اهالی موسیقی نواحی است و هم زمینه آشنایی بیشتر با فرهنگ ها و موسیقی نواحی را فراهم می کند.
توحیدی اظهارداشت: اگر همه فرآیندهای حمایتی از اهالی موسیقی بخوبی تدارک دیده شود مثل بیمه کردن هنرمندان و تامین مسیرهایی برای درآمدزایی آنان، دلگرم تر از همیشه به این کار و هنر ادامه می دهند و از نظر مالی نیز در مضیقه قرار نمی گیرند.
تنوع موسیقی ایران
وی در ادامه با اشاره به اهمیت و تنوع موسیقی ایران خاطرنشان کرد: سال گذشته رئیس یکی از دانشگاه های موسیقی در ترکیه به ایران آمده بود و گفت هیچ جایی ندیده تنوع موسیقی اش به اندازه ایران باشد.
توحیدی افزود: بواقع نیز همینطور است ولی متاسفانه به دلایل مختلف از جمله دلایل سیاسی و مسائل دیگر همانطور که در دنیا در مسائل دیگر هم مزیت ها و ویژگی های کشورمان را آنطور که باید نمی شناسند، درباره موسیقی مان هم اطلاع زیادی ندارند.
به گفته وی، راه تبیین موسیقی اصیل ایرانی با برگزاری جشنواره های بیشتر و رسانه ای کردن آنها یا اینکه بتوانیم حضور پر رنگ تری در جشنواره های دنیا داشته باشیم، خواهد بود.
رنگین کمان موسیقی در دارالامان ایران
توحیدی در ادامه در تشریح جایگاه موسیقی نواحی کرمان و تنوع منحصربه فرد آن اشاره می کند و ضمن اینکه از این استان به عنوان دارالامان در تاریخ یاد می کند می گوید که همین مساله سبب افزایش این تنوع شده است.
وی که سال ها در کرمان و کشور تدریس موسیقی و نیز پژوهش های کاربردی و علمی داشته می گوید: کرمان در موسیقی تاریخچه بسیار کهنی دارد و به نوعی ما چند هزار سال قدمت موسیقی در کرمان داریم.
توحیدی گفت: با آثاری که در شهداد، قلعه اردشیر همچنین جنوب کرمان از تمدن های مختلف تاریخی از جمله زمان های هخامنشی و ساسانی کشف شده نشان می دهد که قدمت موسیقی در کرمان دیرینه است.
وی با اشاره به اینکه کرمان دارالامان بوده تصریح کرد: تمامی اقوام به کرمان کوچ می کردند و حضور چند صدساله دارند به نوعی که تمامی اقوام ایرانی از جمله قشقایی، بختیاری، ترک، لر، عرب، بلوچ، تاجیک و هر قومی که نام ببرید در کرمان حضور چند صد ساله دارد.
توحیدی افزود: این اقوام به همراه خود فرهنگ، آداب و رسومشان را می آوردند؛ یکی از مولفه های فرهنگی نیز موسیقی بوده و یکی از دلایل اینکه موسیقی کرمان در ایران اینقدر متنوع است حضور تمامی فرهنگ ها در کرمان بوده است.
استاد توحیدی در ادامه اینکه کرمان دومین استان عشایری است را نیز در این موضوع با اهمیت و می داند و ادامه می دهد: عشایر هم موسیقی خود را دارند و در کرمان پراکنده هستند؛ در کنار آن ما حضور پررنگ کولی ها را داریم؛ کولی ها گروه هایی هستند که باعث انتقال موسیقی می شوند، از منطقه ای به منطقه دیگری می روند و ما در کرمان به آنان غربت یا لولی می گوییم؛ آنان در تمامی نقاط کرمان هستند.
وی با بیان اینکه کرمان رنگین کمان رنگارنگی از موسیقی نواحی دارد که در ایران بی بدیل است به سخنی از استاد محمد رضا درویشی اشاره می کند و می گوید: استاد معتقدند کرمان معادل هفت استان موسیقی خیز کشور ساز و ملودی دارد که این نشان از تنوع در استان است.
توحیدی تاکید کرد: یکی از دلایلی که این جشنواره در کرمان مانده قابلیت و قدرت ما در موسیقی نواحی است.
وی گفت: به یاد دارم یک سال ۶۰ درصد از شرکت کنندگان جشنواره موسیقی نواحی کرمانی بودند و برعکس برخی استان های دیگر، موسیقی‌شان یک دست است، به طور مثال موسیقی، سازبندی، ملودی و گویش اشعار تقریبا یک دست است؛ هر نقطه کرمان با منطقه دیگر متفاوت است.
تنها ساز چهارگوش ۲ طرفه جهان در کرمان
توحیدی با اشاره به اینکه بالای ۳۵ نوع ساز در استان داریم گفت: برخی از آنها در دنیا منحصربه فرد هستند مثلا ساز "چوغرو" تنها ساز چهار گوش ۲ طرفه در کل دنیاست؛ ساز جاری، چندقوطی، سورنای گلی، کفکو و سفید مهره از دیگر سازهای استان کرمان است.
وی ادامه داد: کفکو، اناری است که روی درخت خشک شده است و با یک سوراخ درونش را خالی و چند سوراخ دیگر نیز روی پوست آن می زنند و می نوازند که در بعضی منطقه ها هم به آن سوتاکو گفته می شود؛ ساز های عجیب و غریبی در کرمان داریم که بعضی جا ها نمونه اش را هیچ جا نداریم.
به گزارش ایرنا چهاردهمین جشنواره موسیقی نواحی که همزمان با هفته وحدت از شامگاه ۲۹ مهرماه در کرمان آغاز به کار کرده دوم آبان به پایان می رسد.