اواخر ماه گذشته بود که تجمع مردان معترض به وضعیت مهریه نگاه بسیاری را به خود جلب کرد؛ مردانی که خواستار تغییر قانون مهریه شده و روبروی مجلس شورای اسلامی مطالبه خود را تکرار کردند.
موضوع مهریه به دلیل آثار و پیامدهای آن در جامعه، از زوایای مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد و گاه به گاه تلاش‌هایی برای رفع مشکلات موجود در این زمینه صورت گرفته است. برای مثال، نخستین بار در زمستان ۱۳۹۹ طرح اصلاح مهریه به دلیل افزایش قیمت سکه و تعداد زندانیان مهریه مطرح شد و اخیرا هم جمعی از نمایندگان مجلس طرح تعیین سقف برای مهریه تا ۱۴ سکه را مطرح کرده‌اند.
هر چند برخی از کارشناسان و نمایندگان موافق این طرح، کاهش شمار زندانیان ناشی از ناتوانی در پرداخت مهریه و پرونده‌های قضایی مرتبط را دلیل حمایت از آن عنوان کرده اند، اما برخی کارشناسان نظر متفاوتی در این زمینه دارند. «شیما قوشه» وکیل پایه یک دادگستری در گفت و گو با ایرنا به بیان دیدگاهش درباره طرح های معطوف به کاهش میزان مهریه پرداخته است.
مهریه و مساله تعیین سقف
قوشه پیرامون اقدام مجلس جهت تعیین سقف برای مهریه گفت: از نظر فقهی، مجلس این حق را ندارد که برای تعیین مهریه، سقف تعیین کند. تنها قید و شرطی که در قانون برای میزان و نوع مهریه پیش‌بینی شده، این نکته است که چیزی می‌تواند به عنوان مهریه تعیین شود که مالیت داشته باشد. از این رو، هیچ سقفی برایش در هیچ جا نیست و مجلس نمی‌تواند کاری انجام دهد و اگر کاری انجام دهد، قاعدتا شورای نگهبان باید آن را مخالف شرع تشخیص دهد. مالیت داشتن به این معناست که برخی امور از نظر اسلام مال محسوب نمی‌شوند مثل گوشت خوک یا مثل اعضای بدن.
وی افزود:. پیش از این مجلس طرحی را آماده و پیش بینی کرده که تا سقف ۱۱۰ سکه اگر از سوی زن مطالبه شود، و بدهکار که مرد است آن را پرداخت نکند، یا شرایط پرداخت را هم تعیین و تکلیف نکند و یا به نحوی از پرداخت اقساط خودداری کند، طبق ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی باید بازداشت شود. این در حالی است که اینک شنیده می‌شود که مجلس می‌خواهد اعمال سقف برای مهریه را به ۱۴ سکه برساند. بنابراین این نکته را که ما بگوییم، مجلس می‌خواهد برای مهریه تعیین و تکلیف کند، اساسا صحیح نیست و مجلس چنین اختیاری ندارد.
آموزه‌های قدیمی باید اصلاح شوند
قوشه افزود: باید از این آموزه که مهریه را چه کسی گرفته و چه کسی داده، دور شویم. مهریه تعهد و دینی است که دو فرد بالغ به همراه خانواده‌هایشان در مورد آن تصمیم گرفته‌اند و مرد متعهد به پرداخت آن شده‌است و بهانه‌های دیگر که اگر قبول نمی‌کردم، پس ازدواجی صورت نمی گرفت، نباید مطرح شود. زیرا هیچکس فردی را مجبور نمی کند که مهریه بالا را بپذیرد ولی وقتی پذیرفته و در مقابل برای آن اما و اگر در می‌آورد، قاعدتا باید به عقل و اراده آن مرد شک کرد؛ زیرا هیچ زور و اجباری از ابتدا نبوده است.
این وکیل دادگستری گفت: متاسفانه مردان بدون اینکه فکری در این زمینه کنند، مهریه‌های سنگین را می‌پذیرند و وقتی که پای پرداختش می‌رسد، ادعاهای مختلفی را مطرح می‌کنند که از لحاظ قرارداد بین افراد به هیچ عنوان قابل قبول نیست. در واقع باید گفت، ازدواج نوعی قرارداد است که بین زن و مرد منعقد شده و مرد می‌تواند آن پیشنهاد را قبول یا رد کند.
مهریه و ابزاروارگی در دست زنان
به گفته این وکیل دادگستری متاسفانه زنان در قوانین ما از تبعیض جنسیتی بسیار زیادی رنج می برند و شاید تنها ابزارشان در زمان اختلاف برای اینکه مرد را به پای میز مذاکرده بکشانند، همین مهریه است و این ابزار به نحوی دارد از آنها گرفته می‌شود یا محدود می‌شود و اعتراضات زنان به این دلیل است که اگر حقوق برابر بین زن و مرد وجود داشت و منوط به جنسیت افراد و کارکرد و نقش‌شان در خانواده نبود، ممکن بود زنان مهریه‌ای تعیین نکنند و یا اصلا بحث مهریه مطرح نمی‌شد.
قوشه افزود: زنان بسیاری با وجود اینکه می‌توانستند شروط ضمن عقد بگذارند، از این امر خودداری کرده‌اند و تنها یک مهریه سنگین دارند تا به عنوان نوعی ابزار از آن استفاده کنند و از این رو، تعیین سقف برای آن سبب می‌شود شرایط برای آنها سخت‌تر شود.
راهکار چیست
قوشه به راهکارهای موثر در زمینه مهریه اشاره کرد و گفت: بهترین راه حل این است که قانون تغییر کند. درست است که ما شروط ضمن عقد را داریم و این یک اختیار است اما اگر همین شروط قانونی شوند تبدیل به یک الزام قانونی می‌شوند. بهترین حالت این است که تبعیض جنسیتی که در روابط بین زنان و مردان است، از بین برود و زن و مرد از حقوق کامل و برابر برخوردار باشند و قبل از آن بهترین حالت این است که ما برای شروط ضمن عقد بهتر اطلاع رسانی کنیم و روشنگری‌های لازم را داشته باشیم.
قوشه در پایان گفت: مهریه به محض عقد نکاح برای زن است و زن مالکش می‌شود وبا توجه به اینکه زنان در تمام این سال‌ها حسن نیت نشان داده‌اند و مهریه را مطالبه نکرده‌اند یا بر اساس این امکان که از حق حبس خود استفاده نکرده‌اند، نباید این طور تعبیر شود که دیگر نمی‌توانند آن را مطالبه کنند. قطعا زنان برای اینکه زندگیشان پایدار بماند و ناراحتی‌هایی از ابتدای ازدواج پیش نیاید، از مطالبه مهریه خود صرف نظر می‌کنند، اما این نباید این طور تعبیر شود که آنها دیگر حقی بر مهریه خود ندارند.