به گزارش ایرنا، از گذشته‌های دور صنایع زیادی در شهر اراک و اطراف آن ایجاد شده که فعالیت هرکدام از آنها به همراه سایر عوامل آلاینده خودرویی، عوامل منطقه‌ای روز به روز شرایط آلودگی هوا را در این شهر بیشتر کرده است.
طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک در سال ۸۲ به تصویب هیات وزیران رسید و پس از گذشت سال‌ها هنوز تمام مصوبات این طرح اجرایی نشده و بخشی از آن باقی مانده و در سال ۹۶ بر حسب نیاز، طرح بازنگری کاهش آلودگی هوای اراک مطرح شده اما هنوز تصویب نشده که انتظار است در سفر آیت‌الله رئیسی به استان مرکزی این مهم مصوب شود.
اجرای مصوبات طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک ضروری است
رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک در سال ۸۲ آغاز شد اما در سال ۸۶ مصوب و توسط دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد که سهم آلایندگی اراک به صورت ۵۲ درصد صنایع و ۴۸ درصد وسایل نقلیه تعیین شد.
«علیرضا محرابیان» افزود: بحث به روز رسانی این طرح در سال ۹۶ مطرح و مقرر شد این امر توسط پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار و دانشگاه علم و صنعت ایران انجام شود.
وی بیان کرد: این طرح از سال ۹۶ تا ۹۹ در راستای مباحث مختلف مرتبط با آلایندگی هوای اراک و در ۱۳ فصل جامع انجام شده و در سال ۹۹ به سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مرکزی ارسال شد که ایراداتی به طرح وارد شد.
رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی ادامه داد: این طرح مجدد در سال گذشته در کارگروه کاهش آلودگی هوای اراک ارائه شد که باز ایراداتی بر آن وارد شد و به کمیته فنی ارسال شد.
محرابیان عنوان کرد: تمام ایرادات گرفته شده به این طرح رفع شده و از ۲۵ بند به ۲۹ بند افزایش یافته و به تایید نهایی معاونت عمرانی استانداری مرکزی رسیده و در نشست بعدی کارگروه کاهش آلودگی هوای استان مرکزی توسط استاندار مرکزی ابلاغ می شود.
وی گفت: سناریوهای خوبی در طرح به روز رسانی جامع کاهش آلودگی هوای اراک تدوین شده که اگر به خوبی اجرا شود در کاهش معضل آلایندگی هوای این شهر نقش اثرگذاری دارد.
رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اضافه کرد: تعداد روزهای آلاینده هوای اراک در سال گذشته به ۱۶۵ روز و از ابتدای امسال تاکنون ۶۵ روز ناسالم در کارنامه خود به ثبت رسیده که نسبت به مدت مشابه قبل ۳۰ درصد افزایش یافته است.
محرابیان عنوان کرد: بیشترین آلاینده هوا در این مدت ذرات معلق کمتر از ۲ و نیم میکرون بوده اما آلاینده ثانویه ازٌن و دی‌اکسید نیتروژن هم به صورت موردی وجود داشته است و دی اکسید گوگرد و مصرف مازوت در پاییز و زمستان سال گذشته رشد چشمگیری داشت.
وی اظهار داشت: زمانی‌که نیروگاه شازند از سوخت مازوت استفاده می‌کند آلاینده دی اکسید گوگرد در اراک بالا می‌رود و استفاده از مازوت تاثیر مستقیم در آلایندگی هوای اراک دارد.
شرایط فعلی آلودگی هوای اراک با طرح جامع کاهش آلودگی همخوانی ندارد
مدیرعامل موسسه سبزاندیشان اراک گفت: طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک در سال ۱۳۸۶ پس از بروز مشکلات متعدد در زمینه آلودگی هوای اراک تهیه شد و با تصویب در هیات وزیران به عنوان آیین نامه و یکی از اسناد بالادستی مهم در این زمینه تبدیل شد.
«حمید اخوان» افزود: حال پس از گذشت بیش از یک دهه از تصویب این طرح و با توجه به تغییر شرایط، نیاز به بازنگری در آن احساس می‌شود.
وی بیان کرد: همچنین به موازات آن باید یک آسیب‌شناسی در مورد گذشته انجام داد که چرا برخی از اهداف این طرح به طور اساسی انجام نشد و برخی دیگر نیز با تاخیر فراوان و تحمیل هزینه‌های مادی و معنوی مضاعف بر شهر و شهروندان به انجام رسید.
مدیرعامل موسسه سبزاندیشان اراک ادامه داد: در این راستا، از سه منظر این موضوع را باید مورد بررسی قرار گیرد که، اول هدف‌گذاری، دوم آسیب‌شناسی گذشته و سوم کاستی‌های فنی طرح آینده است.
اخوان عنوان کرد: از منظر اول و هدف‌گذاری طرح باید به این نکته توجه داشت که اجرای الزامات قانونی و رعایت حدود مجاز و استاندارد آلایندگی تعریف شده برای هر فعالیت و صنعت از تکالیف و پیش‌نیازهای شروع هر فعالیت اقتصادی است و در صورت نبود این حداقل‌ها، وظیفه ذاتی دولت جلوگیری از شروع چنین فعالیت‌های مخربی است.
وی گفت: اگر در حین فعالیت آن واحد از آن استانداردها و الزامات عدول و خروج کند، وظیفه دولت آن است که در صورت عدم‌اصلاح در مهلت‌های مقرر از تداوم آن جلوگیری کند، چراکه آلودگی محیط‌زیست نه تنها مطابق قوانین و مقررات ممنوع بوده بلکه در برخی از حالت‌ها جرم نیز تلقی شده و برای مرتکب آن مجازات تعیین شده است.
مدیرعامل موسسه سبزاندیشان اراک اضافه کرد: همان‌طور که در بقیه‌ی حوزه‌های اجرایی، برای رعایت قوانین و الزامات، از کسی خواهش و تمنا نمی‌شود و برای عدم ارتکاب جرم بسته‌های پیشنهادی تشویقی به کسی ارائه نمی‌شود، در زمینه قوانین و مقررات محیط زیستی نیز پایبندی به قوانین هم یک الزام حکمرانی و هم شهروندی است که مهمترین و بالادستی‌ترین قانون کشور یعنی قانون اساسی نیز در اصل ۵۰ این موضوع را بدین ترتیب بیان کرده که حفاظت محیط‌زیست یک وظیفه عمومی بوده و هرگونه فعالیت اقتصادی منجر به تخریب محیط‌زیست ممنوع است.
اخوان تصریح کرد: بنابراین در اصل، هدف طرح جامع نباید این باشد که صنایع را به رعایت قانون و الزامات هدایت کند و به آنها برای رعایت قانون جایزه و تشویق تقدیم شود، چرا که این‌ها لازمه کار است.
وی گفت: هدف‌گذاری چنین طرح‌هایی، باید تعریف برنامه و سبدی از پروژه‌ها باشد که حتی در حالت رعایت استانداردها نیز آثار و عوارض فعالیت‌های انسانی مجاز در حداقل ممکن باشد اما آنچه در پیشینه طرح مشاهده می‌شود، بیشتر اقدامات در راستای برگرداندن فعالیت‌های انسانی از جمله صنایع به دایره حدود مجاز آلایندگی بوده است که با توجه به شرایط موجود اقتصادی و کاستی‌های فراوان کشور، چنین هدف‌گذاری برای واحدهای تولیدی و صنعتی دور از ذهن نیز نیست و در صورت تحقق آن نیز دستاوردی بزرگ برای محیط‌زیست و شهروندان محسوب می‌شد.
مدیرعامل موسسه سبزاندیشان اراک افزود: متاسفانه این هدف نیز به‌طور کامل محقق نشده و در کنار آن برخی اقداماتی همچون افزایش فضای سبز و گاز سوز کردن و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و سایر موارد نیز در دستور کار قرار گرفته بود که به نسبت درصد انجام‌شده، در بهبود وضعیت هوا موثر بوده است اما در این زمینه نیز بین وضعیت موجود با وضعیت مطلوب فاصله وجود دارد.
اخوان بیان کرد: آسیب‌شناسی گذشته، منظر دوم است که همان‌طور که در بالا اشاره شد، برخی اهداف طرح محقق نشده و اگر اقدامات طراحی‌شده برای این طرح را به سه دسته تقسیم کنیم، دسته اول، اقدامات مشترک و ثابت برای همه شهرها است که ازجمله آنها می‌توان به گسترش فضای سبز و ساماندهی حمل‌ونقل عمومی و گازسوز کردن و نوسازی آن و خروج خودروهای فرسوده و بهبود وضعیت معابر شهری اشاره کرد که نیاز و الزام همه شهرها ازجمله اراک است که تا حدی اقداماتی در این زمینه انجام‌شده است و در کل کشور کاستی‌های اساسی در این زمینه وجود دارد که اراک نیز از این قضیه مستثنا نبوده و نیست.
وی گفت: دسته دوم، اقدامات اصلاحی در مورد صنایع کوچک مثل کوره‌های آجرپزی و رعایت حریم شهر برای ایجاد صنایع جدید است که کما بیش اقدامات مثبتی در این زمینه انجام‌شده، البته در زمینه رعایت حریم آن ایده پیشتاز مطرح‌شده در ماده ۵ طرح که بیان دارد صنایع احداثی پیرامون شهر اراک باید از صنایع پاک و پیشرفته (الکترونیک، الکترومکانیک، سیستم‌های اتوماسیون، صنایع هوا و فضا و سیستم‌های لیز) باشد به دست فراموشی سپرده شده است و به جملات زیبا روی کاغذ بدل گشته است.
مدیرعامل موسسه سبز اندیشان اراک ادامه داد: دسته سوم، اقدامات مربوط به آلایندگی صنایع بزرگ و مادر و خاص و ویژه اراک است که در این بخش شاهد تکالیفی برای صنایع آلومینیوم‌سازی و نیروگاه و وزارت نفت و نیرو بودیم که اگر بخواهیم به ویژگی خاص و متمایز کننده طرح جامع آلودگی هوای اراک با باقی طرح‌های جامع دیگر شهرها اشاره‌کنیم، این بخش خواهد بود.
اخوان بیان کرد: به نوعی روح اصلی و جان مایه این طرح همین بخش است چرا که آنچه آلودگی هوای اراک را از دیگر شهرها متمایز می‌کند همین منابع هستند که باید در مورد آنها اقدام ویژه‌ای انجام شود و از نظر عملکرد شاهد بیشترین میزان عدم اجرا و عدم تحقق اهداف و عدم پایبندی به طرح در همین قسمت هستیم، چه آنجا که پس از ۱۵ سال شرکت آلومینیوم‌سازی هنوز بخش مهمی از تعهدات خود را انجام نداده است و آن چیزی هم که انجام‌شده با تاخیر فراوان و تحمیل هزینه‌های مادی و معنوی فراوان به شهر بوده و چه آنجا که در مورد نیروگاه نیز شاهد هستیم که وعده عدم استفاده از مازوت و تأمین گاز آن هنوز محقق نشده و در ۲ سال گذشته مقادیر زیادی مازوت در نیروگاه سوزانده شد.
وی گفت: اما با این وجود در این سال‌ها برخلاف تصریح ماده ۱۰ این طرح که توسعه و افزایش ظرفیت صنایع موجود در محدوده شهر اراک را به استثنای صنایع پاک و پیشرفته بیان‌شده در ماده (۵) ممنوع اعلام کرده بود، درخواست توسعه ظرفیت نیروگاه بارها مطرح شده که آخرین مورد آن هم در سال گذشته بود و این نشان می‌دهد که اهتمام لازم در مجموعه وزارت نیرو و نفت برای تحقق اهداف این طرح وجود نداشته است.
مدیرعامل موسسه سبز اندیشان اراک اضافه کرد: یکی دیگر از کاستی‌های این طرح عدم توجه لازم به پتروشیمی و پالایشگاه به عنوان یکی از منابع تولید آلودگی خاص این منطقه است که برخلاف ۲ مورد قبل حتی تکالیف و الزامات و برنامه زمان‌بندی مشخصی نیز برای انجام اصلاحات آنها در طرح مشاهده نمی‌شود.
اخوان عنوان کرد: در عدم توفیق در این زمینه عوامل مختلفی دخیل هستند که از جمله آنها، عدم وجود ضمانت اجرای لازم برای تکالیف و وظایف مقرر شده در آن طرح، وضعیت نابسامان اقتصادی کشور که موجب عدم توجه به بهره‌وری و عدم به‌روزرسانی صنایع شده و به نوعی با صنایعی مواجه هستیم که بدون حمایت دولت و یارانه‌های انرژی و آب امکان رقابت با رقبای خارجی خود را نداشته و نتیجه این عدم امکان به‌روزرسانی و فرسودگی تجهیزات آلودگی‌های مضاعف و تخریب محیط‌زیست و تهدید سلامت انسان‌ها خواهد بود.
وی گفت: عدم تبدیل برنامه به بودجه از دیگر مشکلات است، در طول این سال‌ها شاهد کمترین توجه در بودجه‌های استانی و ملی برای تخصیص منابع به اقدامات ذکر شده در طرح جامع بوده ایم و عدم اولویت‌بندی مناسب بودجه‌های موجود، در شرایطی که با محدودیت منابع مواجه هستیم، اولویت‌بندی اقدامات ارزش مضاعف پیدا می‌کند و همواره شاهد بودیم که اقدامات با اولویت پایین‌تر زودتر و جلوتر از اقدامات مهم و اولویت‌دار بودجه و منابع را به خود جذب کرده است.
مدیرعامل موسسه سبزاندیشان اراک ادامه داد: بحث در خصوص این جنبه‌های مدیریتی بسیار مهم‌تر از جزییات فنی طرح است که کمابیش چهارچوب کلی مشخصی دارد، و درخواست اکید از مقامات ارشد دولتی این است که اگر اهتمام به تهیه و بازنگری چنین طرحی دارند، تعریف ضمانت اجراهای لازم برای آن را نیز در نظر بگیرند و همچنین خود را به تأمین بودجه‌های لازم ملی و استانی در هر سال متعهد بدانند.
اخوان عنوان کرد: بدون تأمین منابع این طرح، جملات زیبایی بر روی کاغذ است و همچنین برای جلوگیری از تضییع بودجه‌ها و منابع در امور غیر اولویت‌دار، پیشنهاد می‌شود یک کارگروه متشکل از ذینفعان دولتی و غیردولتی و با حضور NGO ها اولویت‌بندی اقدامات را انجام داده و نحوه انجام آن را رصد کرده و به جامعه گزارش دهد.
وی گفت: به تازگی و با توجه به تغییراتی که در منابع آلاینده و شرایط محیطی نسبت به زمان طرح پیشین رخ‌داده است بحث بازنگری طرح جامع در کارگروه‌های مربوطه مطرح شده است که با وجود تلاش‌های مثبتی که در زمینه انجام مطالعات و تکمیل اطلاعات و تطبیق شرایط جدید انجام‌شده است برخی کاستی‌ها در پیش‌نویس طرح جدید مشاهده می‌شود که به شرح زیر بیان می شود.
مدیرعامل موسسه سبز اندیشان اراک افزود: آخرین داده‌های مطالعه جدید مربوط به سال ۹۶ است که از آن زمان، هم منابع آلاینده و هم شرایط محیطی متفاوت شده است که لازم است یک‌بار دیگر خروجی‌ها بر اساس داده‌های جدید به‌روز شوند.
اخوان تصریح کرد: برخی داده‌ها به صورت جمع‌آوری کتابخانه‌ای بوده و از نظر کار میدانی و پایش و سنجش محلی نیاز به تکمیل اطلاعات وجود دارد.
وی اظهار داشت: لازم است در طراحی و تدوین این طرح به اسناد موازی از قبیل طرح جامع شهری و طرح تفصیلی اراک و همچنین طرح جامع ترافیک و اسناد توسعه‌ای استان از جمله سند آمایش توجه لازم به عمل بیاید، در غیر اینصورت شاهد موازی کاری، اقدامات متعارض و متضاد با هم خواهیم بود.
مدیرعامل موسسه سبز اندیشان اراک اضافه کرد: برای تقویت ضمانت اجرا لازم است در اسناد بالادستی مراجع دیگر نظیر شورای توسعه استان نیز به این امر توجه کنند و به عبارت‌دیگر هیچ تصمیم اقتصادی و توسعه‌ای نباید بدون توجه به ملاحظات محیط زیستی و نقض‌کننده این برنامه جامع صورت گیرد.
اخوان بیان کرد: با وجود شناسایی منابع آلاینده متفاوت در طرح، اما در بخش ارائه راهکارها، برای همه آن منابع سناریو اصلاحی تعریف نشده است و به یکسری اقدامات محدود اکتفا شده است.
وی گفت: با توجه به تصویب قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ و انجام مطالعات بازنگری طرح پس از آن، موارد جدید مطرح شده در قانون هوای پاک در این مطالعه مورد توجه نبوده است که لازم است اصلاح و تکمیل شود.
مدیرعامل موسسه سبزاندیشان اراک ادامه داد: مواردی مانند منابع آلودگی صوتی و آلودگی الکترومغناطیسی که در قانون هوای پاک الزاماتی برای آن تعریف شده به طور کلی در این طرح مورد توجه نبوده و الزامات تعریف شده برای خروج خودروهای فرسوده و افزایش سهم خودروهای برقی و هیبریدی در ناوگان حمل و نقل و سایر موارد در این قانون باید با برنامه تعریف‌شده در این طرح همخوانی پیدا کند.
اخوان بیان کرد: اما به هر روی مهم‌تر از این کاستی‌های فنی قابل رفع در طرح، مسئله مهم و اصلی تأمین بودجه و منابع و ضمانت اجرا برای این طرح و همچنین تعریف یک نهاد ناظر مستقل برای آن است که بدون توجه لازم به این امور، بهترین طرح نیز به موفقیت می‌رسد.
طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک به بازنگری جدی نیاز دارد
نماینده مردم اراک خنداب و کمیجان در مجلس شورای اسلامی گفت: لازم است بازنگری در طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک، از سوی سازمان حفاظت محیط زیست کشور پیگیری و دوباره در هیات وزیران مطرح و مصوب شود.
«علی اکبر کریمی» افزود: با تصویب و بازنگری طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک، امید است تکالیف جدیدی متناسب با آب و هوا و محیط زیست منطقه برای دستگاه‌ها تعیین و اعتبارات مورد نیاز نیز در بودجه سالانه لحاظ شود.
وی تاکید کرد: مهمترین و اولویت دارترین مطالبه مردم در حوزه اراک خنداب و کمیجان و روستاهای اطراف، تعیین تکلیف بحث آلودگی هوا است که سلامت مردم و محیط زیست را با مشکل مواجه کرده است.
نماینده مردم اراک، خنداب و کمیجان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک در سال ۸۷ به دستور هیات وزیران ابلاغ شد، اما متاسفانه با وجود گذشت ۱۴ سال از تصویب این طرح تاکنون کمتر از ۵۰ درصد مصوبات آن اجرایی شده است.
دولت برنامه بازنگری طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک را مصوب کند
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی هم گفت: طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک در سال ۸۶ به تصویب هیات وزیران رسید و بعد از مدتی یک اصلاحیه نیز به آن اضافه شده است.
«مهدی زندیه وکیلی» افزود: اراک همواره جزو هشت کلانشهر آلوده کشور بوده و در سال ۸۴ بر مبنای آلودگی‌های زیست محیطی بویژه در شهر اراک، دانشگاه اصفهان به سفارش استان مرکزی مطالعه‌ای را روی منابع تولید آلودگی این شهر و روش های مبارزه و کاهش آلاینده‌ها را انجام داده است.
وی بیان کرد: نتایج مطالعاتش پس از در اختیار قرار گرفتن مراجع، به تصویب رسید و در راستای آن اهداف کمی و کیفی مشخص شده بود که مقرر شده بود با انجام آن اقدامات، آلودگی هوای شهر اراک کاهش پیدا کند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی ادامه داد: با سفر دولت به استان مرکزی در سال ۸۶ به عنوان یکی از مصوبات هیات وزیران نتایج مطالعات و اقدامات اجرایی که منجر به کاهش آلودگی هوا می‌شود در این سفر مصوب شد.
زندیه وکیلی اظهار داشت: پس از این مصوبه، دستگاه‌های اجرایی اقداماتی را متناسب با وظایفشان آغاز کرده و انجام داده‌اند.
وی عنوان کرد: مصوبه کاهش آلودگی هوای اراک بندهای مختلفی از جمله، ایجاد جایگاه‌های سی ان جی، گاز سوز کردن همه تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها، احیا و خط تولید شرکت ایرالکو، انتقال کارخانه آندسازی به خارج از شهر، تعیین شعاع ۳۰ کیلومتری برای صنایع جدید، گازسوز کردن کوره های آجرپزی مازوت سوز، حمل و نقل ریلی، ایجاد معبر ۵۸ متری، گاز سوز شدن نیروگاه شازند، تعداد زیادی تقاطع غیرهمسطح در داخل شهر و تعدادی تقاطع غیرهمسطح در ورودی شهر و ایجاد یک هزار هکتار فضای سبز داشته است.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی اضافه کرد: در سال ۹۶ و با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که حدود ۷۰ درصد از اهداف طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک محقق شده اما نیاز به بازنگری طرح برای شناسایی منابع آلاینده جدید و تعیین سهم هر آلاینده وجود داشت.
زندیه وکیلی گفت: مقرر شد بود علاوه بر پیگیری ۳۰ درصد باقی مانده و اجرایی نشده طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک، محیط زیست استان مرکزی مطالعه جدیدی را برای شناسایی منابع آلاینده جدید انجام دهد و با پژوهشکده محیط زیست کشور قراردادی منعقد و مطالعاتی با عنوان بازنگری طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک انجام دهد که این مهم در مراحل پایانی به سر می برد.
وی اظهار داشت: به نظر می‌رسد با اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک، آلودگی‌های زیست محیطی صنایع کمی کاهش یافته است زیرا در سال ۸۴ که این طرح مصوب شد، آلودگی‌های صنایع سهم بیشتری داشتند.
زندیه وکیلی عنوان کرد: امید است برنامه بازنگری طرح جامعه کاهش آلودگی هوای اراک مجدد به تصویب هیات دولت برسد و انتظار است در حاشیه سفر رئیس‌جمهوری به استان مرکزی صورت گیرد.
اراک هم جزو هشت کلانشهر در سیاهیه انتشار است
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: اراک هم جزو هشت کلانشهر در سیاهیه انتشار است.
سید «مهدی مصطفوی» افزود: طرح سیاهیه انتشار این کلانشهرها توسط محیط زیست انجام شده و دستورالعمل اجرایی آن جهت تصویب به هیات وزیران ارسال شده که در آینده نزدیک از طرف رئیس جمهور به استان‌های مربوطه ابلاغ می شود.
وی بیان کرد: راهکارهای مختلفی در راستای کاهش آلودگوی هوای این شهرها در سطح کشوری دیده شده است و این طرح علاوه بر طرح جامع کاهش آلودگی هوا است.
شهرستان اراک با جمعیت حدود ۶۸۰ هزار نفری، یکی از هشت کلانشهر آلوده کشور است.