در روزهای اخیر که زمزمه ازسرگیری مذاکرات احیای برجام به گوش می رسد، «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی کاخ سفید از هماهنگی واشنگتن و بروکسل در مواجهه با ایران صحبت به میان آورده است. سالیوان روز سه‌شنبه چهارم آبان گفت که دولت آمریکا به دنبال هماهنگی با سه کشور اروپایی برای تشکیل یک جبهه متحد در قبال ایران است.
اظهارات مشاور امنیت ملی کاخ سفید در حالی مطرح می شود که پیشتر در دولت ترامپ شکاف بین انگلیس، فرانسه و آلمان به عنوان سه بازیگر اروپایی عضو برجام با کاخ سفید به نهایت خود رسید. اوج این شکاف در جریان نشست شورای امنیت سازمان ملل آشکار شد؛ نشستی که از ۱۵ عضو دایم و غیردایم شورای امنیت تنها کشور ذره ای جمهوری دومینیکن در کنار «مایک پمپئو» وزیر خارجه ترامپ ایستاد و دیگر کشورها از جمله بازیگران اروپایی به قطعنامه ضدایرانی ترامپ رای ممتنع دادند و چین و روسیه نیز آن را وتو کردند.
حتی زمانی که ترامپ در پی اعمال «مکانیسم ماشه» و بازگرداندن خودکار تحریم ها ذیل قطعنامه های شورای امنیت برآمد، سران سه کشور اروپایی عضو برجام تصریح کردند که فعال سازی مکانیسم مذکور از سوی آمریکا قابل تحقق نخواهد بود چرا که آمریکا رسما از برجام خارج شده است و مکانیسم مور نظر تنها از سوی بازیگرانی که عضو برجام اند، قابلیت اجرا شدن دارد.
برجام تنها یکی از مسائل اختلافی بین اروپا و آمریکا در دوره ترامپ بود. آنها از مسائل دوجانبه همچون جنگ تعرفه ای و گمرکی گرفته تا همکاری های بین المللی و مسائل سیاسی- امنیتی با یکدیگر اختلاف نظر جدی داشتند.
همین دو کشور فرانسه و آمریکا که به تازگی در حاشیه نشست سران کشورهای گروه ۲۰ در رم بیانیه مشترک علیه ایران صادر کرده و بر لزوم اطمینان از دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای تاکید کرده اند، در دولت قبلی آمریکا اختلافی عمیق داشتند. تلاش «امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه برای ایجاد «ارتش واحد اروپایی» بجای «ناتو» که آمریکا در آن محور اصلی است، صدای اعتراض ترامپ را بلند کرد.
در دولت بایدن اما این دولت دموکرات برای ترمیم مناسبات با متحدان پیشینه همچون اروپایی ها کوشید و در این دوره از یکه تازی و یکجانبه گرایی آمریکا خبری نیست. حتی بایدن در پیشبرد سیاست های کاخ سفید، نیم نگاهی نیز به متحدان خاورمیانه ای خود دارد که تردد دیپلماتیک با کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی در این راستا قابل ارزیابی است.
«رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران طی روزهای اخیر در پاریس با نمایندگان سه کشور اروپایی درباره مذاکرات هسته ای گفت وگو کرد. همچنین مالی هفته گذشته با سفر به کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از جمله عربستان، قطر و امارات با مقام‌های این کشورها در خصوص نگرانی‌ها درباره ایران و بازگشت متقابل آمریکا و ایران به برجام رایزنی کرد.
با توجه به آنچه گفته شد، اظهارات سالیوان مبنی بر تلاش آمریکا برای هماهنگی با سه کشور اروپایی برای تشکیل یک جبهه متحد در قبال ایران، حرف تازه و در عین حال عجیبی نیست اما از آنجا که این جملات از زبان مشاور امنیت ملی کاخ سفید جاری شده، محل تامل و توجه است.
تاکتیک آمریکا و متحدان اروپایی این کشور هر چه که باشد، مطالبات ایران تغییر نخواهد کرد؛ مطالباتی که مهمترین آن لغو تحریم ها و حرکت غرب بر مدار برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است.
در همین ارتباط «علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان که پس از سفر به بروکسل و رایزنی با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه و «میخائیل بوگدانف» نماینده ویژه پوتین در امور خاورمیانه و شمال آفریقا دیدار و به گفت وگو پرداخت، مطالبات تهران را مجددا مطرح کرد.
باقری در مصاحبه ای با خبرگزاری «اسپوتنیک»، هدف اصلی از سفر خود به مسکو را رایزنی با مقامات روسیه در آستانه شکل گیری دور جدید گفت وگو ها بین ایران و ۱+۴ برای لغو تحریم ها اعلام و بر اشتراک نظر ایران و روسیه در عرصه های مختلف تأکید کرد.
وی افزود: طرف آمریکایی با خروج از برجام، این توافق را نقض کرد. طرف اروپایی با وجود اینکه از برجام بیرون نرفت، ولی عملا عدم پایبندی خود را نشان داد. در حال حاضر تنها جمهوری اسلامی هست که طرف پایدار به توافق بین ایران و ۱+۵ است و آنها اکنون باید در قبال اقدامات ناقض برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ پاسخگو باشند.
نگاهی به مواضع و رویکرد آمریکای بایدن و تروئیکای اروپا نشانگر تکاپوی آنان برای حفظ توافق هسته ای البته با یکسری تغییرات است. اهمیت برجام را می توان در جملات سالیوان دریافت که او تاکیده کرده «در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک محدودیت‌های قابل توجه و اساسی بر برنامه هسته‌ای آنها اعمال می‌شد. ما روی برنامه هسته‌ای ایران محدودیت‌هایی قرار داده بودیم، اکنون آن محدودیت‌ها را نداریم چون دیگر چنین توافقی را نداریم.»
از نگاه ناظران هدف از تکاپو و تداوم فشار از سوی غرب بر ایران، کاستن از مطالبات ایران در مذاکرات پیش رو است؛ مطالباتی که آنها معتقدند در دولت رئیسی افزایش خواهد یافت. از این رو بر آغاز مذاکرات از نقطه توقف گفت وگوها اصرار می ورزند. همان طور که «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا سی ام مهرماه بار دیگر خواستار از سرگیری هرچه سریعتر مذاکرات احیای برجام در وین شد و گفت که چنین مذاکراتی باید از همان‌جایی که در دور ششم متوقف شد، دوباره از سر گرفته شود.