حجت‌الاسلام جواد خسروی روز پنجشنبه در گفت و گو با ایرنا با اشاره به اینکه باید به نهج‌البلاغه به عنوان یک ضرورت نگاه کرد تا اثرهای آن در حکومت، مسوولان و سپس مردم دیده شود، اظهار داشت: هر چه رسالت افراد در جامعه بیشتر می‌شود باید به همان میزان توجه بیشتری به این کتاب گرانسنگ داشته باشند.
وی، نهج‌البلاغه را پس از قرآن کریم، بزرگ‌ترین کتاب برای راهنمایی و هدایت انسان در تمامی ابعاد زندگی بشر دانست و افزود: بزرگانی که درباره نهج‌البلاغه قلم زده‌اند بر این مهم اجماع نظر دارند که این کتاب ارزشمند فقط برای مسلمانان و یا شیعیان نیست، بلکه برای هدایت تمامی بشریت است.
کلامی بالاتر از کلام بشر
مسوول دفتر نمایندگی رهبری در دانشگاه کاشان تاکید کرد: نهج‌البلاغه مجموعه ارزشمندی است که آن را برادر قرآن نامیده‌اند و در شگفتی و جاودانگی این اثر همین بس که درباره آن گفته شده که نهج‌البلاغه کلامی بالاتر از کلام بشر و پایین‌تر از کلام خدا است.
به گفته وی، برخی خوبان بیان کرده‌اند که اگر تعامل انسان با امامی زیاد شود، ویژگی و روحیه‌های آن امام نیز به انسان منتقل می‌شود و چه شخصیتی با عظمت‌تر از مولی متقیان حضرت امیرالمومنین (ع) است.
حجت‌الاسلام خسروی تصریح کرد: در تعبیر زیبایی، وقتی انسان به کلام حضرت علی (ع) می‌پردازد به گونه‌ای است که در لابه‌لای کلمات به دنبال حضرت امیر (ع) می‌گردد، به دلیل اینکه به این موضوع‌ها توجه کافی نداریم گاهی وقت‌ها از بسیاری از فضایل اخلاقی محروم هستیم؛ چنین گنجینه‌های ارزشمند و میراث ماندگاری نباید در بین شیعیان محجور باشد.
وی اظهار داشت: باید از استادان اهل علم و طلاب پرسید که چند نفر آنان نهج‌البلاغه را مطالعه کرده‌اند؟ زمانی که مشاهده می‌کنیم یک نویسنده و ادیب مسیحی می‌گوید من نهج‌البلاغه را بیش از ۲۰۰ بار خوانده‌ام، به خودم شک می‌کنم که چگونه می‌توان گفت که امیرالمومنین (ع) را دوست دارم؟ نمی‌خواهم بگویم شرط محبت امیرالمومنین خواندن نهج‌البلاغه است اما اگر انسان محبوبی داشته باشد و از او یادگاری به دستش برسد هر لحظه به آن مراجعه می‌کند، پس اگر فردی محبت امیرالمومنین (ع) را در دل داشته باشد چه چیزی بهتر از نهج‌البلاغه است؟
آموزش سبک زندگی
مدرس حوزه و دانشگاه با طرح این پرسش که نهج‌البلاغه با این همه عظمت و توجه بزرگان از جمله امام خمینی (ره)، استاد شهید مطهری، آیت‌الله شیرازی و سایر شخصیت‌ها، چه تاثیری بر زندگی بشر دارد و قرار است چه مشکلاتی را از مسیر انسان برطرف کند؟ گفت: بهترین پاسخ اینکه دلیل آن جامعیت نهج‌البلاغه در پرداختن به نیازهای بشر است، همانگونه که می‌گوییم قرآن یک کتاب سبک زندگی و داستان‌ها و حکایت‌های آن در واقع یک نوع سبک زندگی و نگرش است که خداوند متعال آن را به انسان نشان می‌دهد، نهج‌البلاغه نیز یک نوع سبک زندگی را به انسان‌ها می‌آموزد.
وی افزود: فردی که به معارف کتاب نفیس و گرانبهای نهج‌البلاغه توجه داشته باشد، همه بخش‌هایی را که برای یک انسان کامل و برای یک جامعه انقلابی نیاز است در می‌یابد و این نکته در سخنان بنیان‌گذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی (ره) و رهبر فرزانه انقلاب درباره این کتاب ارزشمند آمده است.
حجت‌الاسلام خسروی یکی از ویژگی‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی را انس با نهج‌البلاغه از همان دوران جوانی بیان کرد و اظهار داشت: مشاهده می‌کنیم که این کتاب گرانسنگ در تدبیرها و تصمیم‌های معظم‌له بسیار اثرگذار بوده است.
وی با تاکید بر اینکه نهج‌البلاغه پس از انقلاب بیشتر مورد توجه قرار گرفت، افزود: سخنان گوهربار حضرت امیرالمومنین (ع) و سایر معصومان (ع) برای تمام انسان‌ها در همه زمان‌ها است.
کارخانه انسان‌سازی
مسوول دفتر نمایندگی رهبری در دانشگاه کاشان گفت: آنچه که از نگاه عمیق به نهج‌البلاغه فهمیده می‌شود آن انوار قدسی است که امیرالمومنین (ع) از عمق وجود خودشان برای بشریت تا روز قیامت به یادگار گذاشته‌اند و می‌توان به تعبیری گفت که نهج‌البلاغه یک کارخانه انسان‌سازی است.
وی توضیح داد: در جامعه یک بحث تعلیم و یک بحث تربیت داریم و می‌توان گفت که با وجود امکانات موجود در بحث تعلیم نمره قبولی گرفته است، اما در بحث تربیت کارهای لازم صورت نگرفته است؛ نهج‌البلاغه در واقع یک کارخانه تربیت بشر است، یعنی اگر فردی با نهج‌البلاغه مانوس شود و از سفره این کتاب با ارزش توشه بردارد، شبیه یک انسان کامل می‌شود و در جامعه امروز که همه درگیر مشکل‌ها شده‌اند، به این اکسیر نیاز زیادی داریم.
حجت‌الاسلام خسروی، تنوع در موضوع‌ها را وجه تمایز نهج‌البلاغه نسبت به سایر کتاب‌ها دانست و گفت: برای مثال در بحث خطبه‌ها که در باره خلقت انسان، آسمان‌ها، حیوانات و خیلی از موضوع‌های دیگر صحبت به میان آمده است که اگر فردی شیعه و یا حتی مسلمان هم نباشد می‌تواند به عنوان یک کتاب جذاب و قابل تامل به آن بپردازد.
وی با اشاه به اینکه نهج‌البلاغه در ۲ بخش نسبت به سایر اثرها تمایز دارد، ادامه داد: نخستین بخش جایگاه امیرالمومنین (ع) است که ایشان بزرگ‌ترین شخصیت جهان پس از وجود رسول گرامی اسلام حضرت محمد (ص) هستند و حتی خود اهلبیت یک جایگاه ویژه‌ای برای امام علی (ع) قایل بودند. وقتی از امام سجاد (ع) که خودشان معروف به عبادت‌های خالصانه و طولانی به درگاه خداوند هستند، سووال می‌کنند که عبادت امیرالمومنین (ع) چگونه بوده است، حضرت می‌فرمایند در برابر عبادات امیرالمومنین عبادات من به حساب نمیآید، یعنی امیرالمومنین به معنای واقعی یک شخصیت بی‌نظیر هستند.
به گفته وی، بخش دوم اینکه، نهج‌البلاغه مربوط به دوران حکومت امیرالمومنین (ع) است و از این جهت سخنان فردی است که در یک چالش عینی و انضمامی با مساسل بسیاری درگیر شده است، بنابر این با این ویژگی‌ها، نهج البلاغه یک کتاب بسیار ارزشمند است به خصوص برای ما که توانسته‌ایم پس از قرن‌ها یک حکومت جمهوری اسلامی تشکیل بدهیم.
مدرس حوزه و دانشگاه اظهار داشت: درباره نهج‌البلاغه نزدیک به ۳۰۰ شرح وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت خاص آن است و شاید کمتر کتابی وجود داشته باشد که تا این اندازه مورد توجه قرار گرفته باشد.
وی، درباره سیدرضی که نهج‌البلاغه را جمع‌آوری کرده است گفت: همانطور که از نام این کتاب معلوم است سیدرضی به دنبال کتابی در حوزه تبیین بلاغت و فصاحت بوده‌اند و همانطور که افراد زیادی هم به او ایراد گرفتهاند سندهای برخی روایت‌ها در آن ذکر نشده است و نهج‌البلاغه تمامی فرمایش‌های حضرت امیرالمومنین (ع) نیست؛ با همه اوصاف، نهجالبلاغهای که در اختیار ما است نگاه کامل و غیر گزینشی به مفاهیم دینی دارد و برای مثال حضرت هیچگاه زهد را به معنی رهبانیت و ازلتنشینی توضیح نداده‌اند، بلکه زهد را در بطن زندگی و درگیری با آن معنا کرده‌اند، یعنی باید برای زندگی تلاش کرد و در عین حال انسان نباید دلبسته به دنیا باشد.
حجت‌الاسلام خسروی درباره شخصیت سید رضی نیز گفت: مذهب شیعه بزرگانی داشته که دیگر فردی مانند آنان پا به عرصه وجود نگذاشته است؛ از جمله سیدطاووس که می‌گویند پس از ۱۴ معصوم (ع) از لحاظ طهارت روح و قداست کسی شبیه ایشان نباشد و سایر بزرگان مثل شیخ طوسی، شیخ صدوق، شیخ کلینی، علامه حلی، مرحوم کلینی و سیدمرتضی اینها جزو افرادی بوده‌اند که سرآمد عالمان هستند.
وی ادامه داد: سید رضی برادر سیدمرتضی از عالمان بزرگ شیعه در سال ۳۵۹ در بغداد به دنیا آمد؛ پیش از سید رضی هم افرادی به دنبال جمع‌آوری مطالب امیرالمومنین (ع) بوده‌اند اما مطلب‌های آنان به این نظم و حالت نهج‌البلاغه نبوده است.
"خواب شیخ مفید در ارتباط با سید رضی و سید مرتضی بسیار معروف است که در یک رویای صادقه‌ای می‌بیند که حضرت زهرا (س)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) را پیش ایشان آورده‌اند و می‌فرمایند به این ۲ فرزند من فقه بیاموز. شیخ مفید پس از بیداری با خودش فکر می‌کرده که منظور از این خواب چه بوده است؟ صبح همان روز مادر سید مرتضی و سید رضی که انسان بسیار بزرگواری بوده است، ۲ فرزندش را برای آموزش فقه به شیخ مفید می‌سپارد."
مسوول دفتر نمایندگی رهبری در دانشگاه کاشان از سید رضی به عنوان شخصیتی اندیشمند، ممتاز با هوشی بالا یاد کرد و افزود: این عالم جلیل‌القدر مدرسه‌ای با کتابخانه بزرگی در بغداد تاسیس می‌کند و در طول حیات خود به تربیت شاگردان خوبی می‌پردازد.
ترجمه نهج‌البلاغه به ۱۸ زبان
به گفته وی، سید رضی در تدوین نهج‌البلاغه به دنبال این بوده که افزون بر فضیلت‌های شخصیتی مولای متقیان حضرت علی (ع) به این مطلب هم بپردازند که ایشان سخنان ارزشمندی از خود بجای گذاشته‌اند که در نهایت فصاح و بلاغت است، در حالی که از سایرین حتی سخنی بجا نمانده است، سیدرضی می‌خواسته ثابت کند که کلام امیرالمومنین (ع) در آخرین درجه فصاحت و بلاغت بوده است و سخن ایشان اقیانوس عمیقی است که هیچ سخن بلیغی به آن نمی‌رسد، سید رضی با این نیت نهج البلاغه را تدوین کرد؛ عمر سید رضی نزدیک ۵۰ سال بیشتر نبوده است اما در عین حال آثار زیادی از او به جا مانده است و شاگردان بی‌نظیری تربیت کرده است.
حجت‌الاسلام خسروی با بیان اینکه نهج‌البلاغه به ۱۸ زبان ترجمه شده و در زبان فارسی هم نزدیک به ۱۰۰ ترجمه بر این کتاب نوشته شده است، اظهار داشت: در این میان ترجمه مرحوم شهیدی، دشتی و انصاریان خوب است.
وی با بیان اینکه نهج‌البلاغه دارای ۲۴۱ خطبه و در آنها موضوع خداشناسی، جهان‌شناسی، پیدایش آدم، طبیعت انسان، سرگذشت امت‌های ستمکار و نیکوکار بیان شده است، افزود: مقصود امام (ع) از این خطبه‌ها فهماندن نکات فلسفی، تاریخی و طبیعی نبوده است بلکه تبیین بحث خداشناسی بوده است؛ در قرآن هم به همین نحو است، بطور مثال، زمانی که خداوند در قرآن می‌فرماید أَ فَلا یَنْظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ نمی‌خواهد درباره شتر صحبت بکند که شتر چه ویژگی‌هایی دارد بلکه به دنبال تبیین خداشناسی است. امیرالمومنین (ع) هم مسایل مهم اسلامی را در پرتو این مطالب بیان کرده‌اند.
مدرس حوزه و دانشگاه اضافه کرد: سید رضی فقط برای چهار خطبه شقشقیه، غراء، اشباح و قاصعه نام گذشته‌اند و سایر خطبه‌ها بعدها نام‌گذاری شده است.
به گفته وی، در بحث نامه‌ها، ۷۹ نامه در نهج‌البلاغه وجود دارد که ۱۲ مورد وصیت‌نامه، سفارت و بخش‌نامه است ۲ مورد آن فرمان است یکی از آنها دعا و یکی پیمان‌نامه و ۶۳ نامه مکتوب غیر از این موارد است؛ در بحث نامه‌ها مخاطبان عموما کارگزاران حکومتی فرماندهان نظامی و ماموران مالیاتی حضرت هستند، یعنی امام علی (ع) بیشتر به مسایل حکومتی و تعامل حکومتی‌ها با مردم پرداخته‌اند و به عقیده برخی این نامه‌ها سیره سیاسی امیرالمومنین (ع) است. جالب است که در متن این نامه‌ها هیچگاه دستور حکومتی گزارش نشده و مانند نامه‌هایی است که یک پدر دلسوز برای فرزندانش می‌نویسد، بوده است.
حجت‌الاسلام خسروی با بیان اینکه در بین نامه‌های نهج‌البلاغه، برخی از همه شهرت بیشتری دارند، افزود: نامه حضرت به امام حسن مجتبی (ع)، مالک اشتر و عثمان ابن حنیف از مهمترین نامه‌های مولای متقیان حضرت علی (ع) هستند.
وی با اشاره به حدود ۴۸۰ کلمه قصار در نهج‌البلاغه اضافه کرد: امیرالمومنین (ع) در کلمات قصار به تبیین نکات حکمت‌آمیز و پندآمیز پرداخته‌اند.
شهرستان کاشان از ۲۱ مهر ۱۳۹۹ به مدت ۲ سال به عنوان نخستین پایتخت نهج‌البلاغه کشور نام‌گذاری شده است؛ افزون بر ۵۰ نفر حافظ نهج‌البلاغه، یک هزار و ۲۰۰ نفر حافظ بخش‌هایی از این کتاب ارزشمند، ۲۰۰ نفر حافظ کل قرآن مجید و ۱۵ نفر حافظ کل صحیفه سجادیه در شهرستان کاشان آموزش دیده‌اند.