به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، توسعه عدالت‌محور با اولویت حل مشکلات مردم در مناطق محروم و کم برخودار از راهبردهای بنیادین دولت سیزدهم به عنوان دولت مردمی و انقلابی است. آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری از آغاز ورود به رقابت‌های انتخاباتی (خرداد ۱۴۰۰) و پس از آن با تشکیل کابینه، همچنین وزیران و مسئولان دولت در بخش مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، برنامه‌های خود را بنا بر همین رویکرد اعلام کردند که می‌توان از برقراری عدالت فرهنگی در نقاط مختلف کشور به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی دولت سیزدهم در این راستا اشاره کرد.
دولت سیزدهم همراستا با تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی رویکردی جهادی و بارز به عمران و آبادانی فرهنگی دارد، در همین چارچوب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متول و پرچمدار عدالت فرهنگی و هنری به ویژه توسعه فرهنگ دینی در همه سطوح جامعه و از جمله در روستاها به خصوص در مناطق محروم و کمتر برخوردار است.
اگر چه شناسایی ظرفیت‌ها و داشته‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی مناطق مختلف کشور و زمینه‌سازی برای رشد و تعالی این ظرفیت‌ها و استعدادها در اولویت نظام برنامه‌ریزی برای عدالت فرهنگی و منحصر به ماموریت‌ها و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، با توجه به گستردگی و پراکندگی این ظرفیت‌ها و متمرکز نبودن بودجه فرهنگی در یک دستگاه، تحقق عدالت فرهنگی و هنری نیازمند همکاری فرابخشی است.
فرهنگ و هنر، عمومی است
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اخیرا بر اساس همین رویکرد و شعار تحول و عدالت محوری در دولت سیزدهم و ضرورت صیانت از هنرهای ملی، بومی و محلی و تحقق عدالت آموزشی برای برخورداری فرزندان ایران اسلامی از امکان برابر در آموزش های فرهنگی و هنری، آغاز و اجرای طرح آموزش رایگان هنر در مناطق محروم، کم برخوردار و مرزی کشور را نوید داد.
این طرح در دو بخش؛ شامل آموزش رشته‌های مختلف هنری همچنین کمک به راه‌اندازی موسسات فرهنگی، هنری، کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، آموزشگاه‌های هنری و هنرستان‌های هنرهای زیبا در مناطق محروم و مرزی برنامه‌ریزی شده، قرار است در نخستین گام با آموزش رشته‌های مختلف هنری رایگان با هدف کمک به رونق کسب و کارهای هنری و کشف استعدادهای هنری در این مناطق اجرا شود.
همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بارها تاکید کرده است که «فرهنگ و هنر عمومی است و تنها به عده‌ای محدود اختصاص ندارد و نمی‌توان آن را به نام عده‌ای خاص مصادره کرد. تلاش ما در دولت سیزدهم این است که عدالت فرهنگی را در سراسر کشور ایجاد کنیم.»
اسماعیلی با تبیین عدالت فرهنگی به عنوان رویکرد دولت سیزدهم تاکید کرد: ما آمده‌ایم که عدالت فرهنگی را در تمام نقاط کشور ایجاد کنیم و مکتب هویت وحدت‌آفرین شهادت می تواند مردم را گردهم آورد و عدالت فرهنگی را گسترش دهد.
برجسته‌سازی ظرفیت‌های فرهنگی‌هنری روستاها در اولویت وزارت فرهنگ
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حبیب‌رضا ارزانی دبیر شورای فرهنگ و هنر روستا و عشایر برجسته‌کردن توانمندی‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی هنری در روستا را اولویت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌داند و معتقد است که «نمی‌توان انتظار داشت که جامعه‌ای صرفا بخواهد از طریق صنایع بزرگ و عمدتا شهری که در اختیار بخش محدودی از جامعه است پیشرفت کند، این رویکرد مطلوب نظام مقدس جمهوری اسلامی نیست.»
نظام مقدس جمهوری اسلامی، به دنبال رشدی است که همه آحاد جامعه و در همه ابعاد، به خصوص روستاییان و عشایر را درحوزه‌های اقتصادی، فرهنگی منتفع گرداند که در تحقق این امر مهم، نقش متولیان فرهنگی از جمله مدیران، نخبگان، اصحاب رسانه و هنر، خیرین و کنشگران فرهنگی اجتماعی روستا و عشایر، اعضای خانواده بزرگ کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، بسیار تعیین‌کننده و تاثیرگذار است و این نقش و وظایف آن در اسناد مختلف ابلاغی تدوین و ابلاغ شده است.
دبیر شورای فرهنگ و هنر روستا و عشایر وزارت فرهنگ، پیشرفت و رشد اقتصادی را در هر جامعه ناظر بر پیشرفت همه‌جانبه در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و در همه سطوح کشور و جامعه می‌داند. حمایت از ۱۳ طرح و ایده فرهنگی وهنری روستایی وعشایری، حمایت از تولید ۳۲ فیلم مستند با عنوان (روستای شاخص فرهنگی استان)، حمایت از برگزاری نخستین جشنواره ملی نماهنگ با موضوعات روستایی و عشایر از مهمترین برنامه‌های این شوراست که وی در چارچوب حمایت از فرهنگ و هنر و روستا و عشایر نام می‌برد.
مشارکت و حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از رویدادهایی مانند جشنواره فرهنگی و هنری شمال غرب کشور، هفته‌های فرهنگ و هنر استانی و نمایشگاه ملی توانمندی‌های روستا و عشایر، کارگاه‌های آموزشی با رویکرد تولید آثار هنری جدید و جشنواره ملی فیلم کوتاه با مضامین روستا و عشایر، تکریم و پاسداشت مشاهیر و مفاخر روستایی و عشایری، جشنواره سراسری فیلم بچه‌های مسجد، ایجاد کتابخانه‌های عمومی و اجرای هنرهای نمایشی زنده خیابانی در روستاها و محلات کشور، نمادی از توجه ویژه به فرهنگ و هنر در مناطق روستایی و عشایری و کمتر برخوردار برای تحقق عدالت فرهنگی است. اگر چه این رسالت بر دوش وزارت فرهنگ قرار گرفته، عزم ملی، مدیریت جهادی، همدلی و همکاری همه دستگاه‌ها و نهادها را می‌طلبد.
عدالت فرهنگی از دید یک هنرمند موسیقی
محمد فرشته‌نژاد آهنگ‌ساز و فعال حوزه موسیقی گفت: برای اجرای عدالت فرهنگی و هنر نه فقط در حوزه موسیقی، بلکه در حوزه های سینما و نمایش و شعر و ادبیات و ... نیازمند زیرساخت‌های قانونی، امنیت شغلی و اجرای قانون حق مالکیت فکری و معنوی اثر (Copy Right) هستیم. اگر قرار بر تحقق عدالت فرهنگی و هنری است؛ آهنگسازی، نوازندگی، کارگردانی، طراحی صحنه نویسندگی به عنوان یک شغل باید در چتر امنیت شغلی قرار گیرند.
وی افزود خاستگاه آواها و نواها و موسیقی نواحی و آیینی ما، نواحی و محلات اقوام در روستاهاست. برای تحقق عدالت فرهنگی باید به پیشکسوتان و هنرمندان این خطه‌ها ارج گذاشته شود که این هنر را سینه‌به‌سینه حفظ کرده‌اند. باید برای نوجوانان و جوانان در استان‌ها امکانات آموزش و تولید اثر را فراهم کرد، استعدادهای هنری از همین مناطق بر می خیزند.
مردم بیشتر هنرمندان را نه به چهره، بلکه با آثارشان می‌شناسند؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید برای حفظ حقوق و برقراری عدالت بستر و زیرساخت حمایت و صیانت قانونی مادی و معنوی آثار تولیدی را فراهم سازد. عدالت محوری در رویکرد وزارت فرهنگ را فال نیک می‌گیرم و امیدوارم ا نقطه‌ای آغاز شود، شاید در گام نخست دشوار باشد، اما هنرمندان و اصناف حوزه‌های هنری همراهی می‌کنند.
فرشته‌نژاد خاطرنشان کرد: یکی از جلوه‌های تحقق عدالت فرهنگی توجه به هنرمندان خیابانی از نوازندگان تا نقاشان است. متاسفانه این گروه از هنرمندان در هیچ مجموعه‌ای جایی ندارند، اما در سطح جامعه برای مردمی که در گیرودار دغدغه‌های اقتصادی غرق هستند، هنرمایی می‌کنند تا آنها را برای لحظه‌ای از مکافات پیرامون خود جدا کنند. این مردم‌دوستی ارزشمند و قابل احترام است، کاش این عدالت از نقطه صفر مرزی، تا روستا و مرکز شهر و تا سطح خیابان تا هنرمند فاخر و صاحب نامی که فیلم می‌سازد، موسیقی تولید می‌کند، ترانه می‌سراید نقاشی و عکاسی می‌کند، به یک چشم اجرا شود.
آمایش و ظرفیت‌سنجی مناطق مبنای نظام توزیع عدالت فرهنگی است
محمد امین موحد عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) معتقد است: اگر چه دولت‌ها سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی در بخش محصولات و خدمات را انجام می‌دهند، اما مبانی عدالت فرهنگی به خود مردم جامعه به عنوان کنشگر فرهنگی برمی‌گردد، با این سازوکار عدالت فرهنگی منجر به عدالت اجتماعی، عدالت سیاسی و حتی عدالت اقتصادی می‌شود و هر چیز دقیق سر جای خود قرار می گیرد.
وی اظهار داشت: منظور از عدالت فرهنگی فقط کالای فرهنگی نیست و مردم به عنوان کنشگر فرهنگی و اجتماعی هم باید این پویایی را برای تحقق عدالت فرهنگی داشته باشند.
موحد با بیان اینکه فرهنگ جریان سیال دارد، خاطر نشان کرد: فرهنگ در هر اقلیمی در زمان مختلف می تواند متفاوت باشد. امام علی (ع) تغییر مکتب در دوران جاهلیت در سرزمین حجاز توسط پیامبر (ص) را تحقق عدالت فرهنگی همان زمان می‌دانستند، اما اکنون با وجود همان عدالت فرهنگی دینی، با گذشت چندین قرن حوزه‌های دیگری هم برای تحقق عدالت فرهنگی در جامعه کنونی ما وجود دارد.
بر اساس نتیجه یک پژوهش علمی، در برخی فیلم‌ها و سریال‌ها برخی مشاغل مانند استاد دانشگاه، پزشک، مهندس همواره جز مشاغل ارزشمند و با جلوه معرفی می‌شوند و در همان سریال گاهی شغل قصابی و نانوایی که از شغل‌های شریف و پرکاربرد جامعه هستند طنزپزدازی می‌شود که مصداق بی‌عدالتی فرهنگی است؛ نتیجه این عملکرد باعث خجالت‌زدگی و نااراحتی فرزندان نانوا و قصاب در جامعه می‌شود.
موحد درباره رابطه عدالت فرهنگی و نظام توزیع بیان کرد: نظام توزیع منابع و محصولات و خدمات باید بر اساس تحقیقات علمی و آمایش اجرا و نقاط کم برخوردار شناسایی و بر اساس نیاز و اقلیم، بی‌عدالتی‌های فرهنگی و کم برخورداری‌های موجود رفع شود. اگر این امر محقق نشود نخبه ها از روستاها به شهر کوچ می کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) گفت: بر مبنای عدالت فرهنگی باید در هر روستایی کتابخانه دایر شود، زیرا تفاوتی میان نوجوان روستایی و شهری در میزان استعداد، هوش و علاقه به علم و دانش وجود ندارد. رتبه‌ها و ورودی‌های کنکور دانشگاه در رشته‌های مختلف از میان دانش آموزان روستایی از مناطق محروم در دو دهه اخیر و کسب مدارج عالی علمی همین مطلب را تایید می‌کند.
موحد اظهار داشت: در نظام عدالت فرهنگی بر مبنای ظرفیت، نیاز و استعداد هر منطقه، تمرکز از صرفا پایتخت و شهرهای کلان، به سوی سایر مناطق کشور به ویژه مناطق کمتر برخوردار می‌رود. حتی در صورتی که منابع بدون آمایش و مطالعه و به صورت شکلی توزیع شود نتیجه مطلوب حاصل نخواد شد، حتی نخبه‌ها از همان مناطق کم برخوردار به سمت شهرهای بزرگ با امکانات بیشتر مهاجرت خواهند کرد و پس از آن فعالیت فرهنگی در شهر و روستای آنها متوقف می‌شود.