به گزارش ایرنا، برای تالاب در موضوعات زیست محیطی، تعریف های متعددی ارایه شده اما تعریفی که مرسوم‌تر است از تالاب ها به عنوان مردابها، لجنزارها و آبهای طبیعی یا مصنوعی دایمی و موقت معرفی می کند که آب های شیرین یا شور در آن به صورت راکد و جاری یافت می شود.
امروز اهمیت تالاب ها در سطح جهانی و به ویژه در موضوعات زیست محیطی بسیار افزایش یافته و دسته ها و گروه های مختلف زیست محیطی برای احیا و حفاظت از آنها تلاش می کنند.
در این زمینه معاهده ها و کنوانسیون های زیادی هم وجود دارد که نسبت به تالاب ها، قوانینی را تصویب کرده و دولت ها را مجبور به اجرای آنها کرده است.
استان قزوین به عنوان یکی از گذرگاه های پرندگان مهاجر دارای زیستگاه های آبی است که تالاب های مهمی را در درون خود جای داده و منجر به ایجاد فضای محیط زیستی جذاب در استان شده است.
هرچند که یکی از این تالاب ها با مشکل خشکسالی و کمبود آب مواجه شده است اما چند تالاب دیگر استان قزوین از وضعیت خوبی برخودار هستند و میزان آب ورودی به آنها مطلوب است.
سه تالاب در استان قزوین شناسایی شده است
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان قزوین در زمینه تالاب های استان قزوین اظهار داشت: براساس قانون حفاظت از تالاب ها در حال حاضر سه تالاب در سطح استان قزوین معرفی شده که شامل اوان الموت شرقی، الله آباد آبیک و مجموعه تالاب های دریابک شهرستان قزوین است.
مهران شنتیایی گفت: محیط زیست استان قزوین با توجه به اهمیت بوم شناسی این مناطق با حساسیت و دقت نظر خاصی سعی در حفاظت از آنها دارد و تا به امروز هم اتفاقات مثبتی را در این زمینه رقم زده است.
وی افزود: البته خشکسالی ایجاد شده در سال های اخیر به ویژه ۲ سال گذشته مشکلاتی را در زمینه احیا و حفاظت این تالاب ها به وجود آورده که امیدواریم با توجه به تدابیر انجام شده و الطاف الهی در زمینه بارش های فصلی این مشکلات هم کاهش یابد.
تالاب اوان، نگین گردشگری شمال شرق قزوین و زیستگاهی مناسب برای گونه های جانوری
شنتیایی اضافه کرد: دریاچه اوان در حلقه چهار روستای اوان، وربن، زواردشت و زرآباد در منطقه رودبار الموت استان قزوین قرار دارد.
این مسوول اظهار داشت: این دریاچه علاوه بر تغذیه سیلابی و نهر سنتی، عمده منبع تامین آب آن، چشمه‌های موجود در کف دریاچه است.
وی ادامه داد: دریاچه اوان به شکل حفره‌ای بوده و عمیق‌ترین بخش آن به عمق ۷.۵ متر در جنوب غربی آن واقع شده و مساحت دریاچه اوان بدون حاشیه مرطوب هفت هکتار و با احتساب حاشیه مرطوب آن از روی نقشه حدود ۹ هکتار است.
شنتیایی گفت: براساس آخرین بررسی های صورت گرفته توسط شرکت آب منطقه ای قزوین حریم کمی و کیفی دریاچه از حد بستر ۱۵۰ متر اعلام شده و در سال ۱۳۹۹ علایم حریم در اطراف دریاچه نصب شده است.
وی افزود: دریاچه اوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری طبیعی استان به شمار می رود و به عنوان منطقه نمونه گردشگری، مطالعات طرح جامع گردشگری آن در حال تدوین است.
این مسوول اضافه کرد: بستر گردشگری و حریم دریاچه در اختیار اداره کل میراث فرهنگی بوده ولی وظیفه حفاظت و صیانت دریاچه براساس قانون حفاظت و مدیریت تالاب های کشور بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است.
شنتیایی اظهار داشت: در سال های قبل از محدودیت های کرونایی در برخی از روزها دریاچه اوان پذیرای هزاران نفر در یک روز بوده که از این حیث دریاچه بیش از ظرفیت خود متحمل گردشگر می شود.
این مسوول درباره مهمترین تهدیدهای این دریاچه، گفت: سیستم انتقال پساب انسانی ناقص، سیستم تصفیه خانه بلا استفاده، پساب های کشاورزی و سیلاب های حوضه شرقی از جمله تهدیدات دریاچه محسوب می شود،همچنین فعالیت های انسان ساخت منجر به جابه جایی و سست کردن خاک های پایدار کوهپایه حاشیه اوان شده که خطر ریسک پذیری سیلاب، فرسایش و رسوب گذاری در دریاچه را افزایش داده است.
وی اضافه کرد: از آنجایی که در سال های گذشته، در فصل بهار شاهد سریز آب دریاچه بودیم ولی متاسفانه در سال جاری به دلیل بارش بسیار کم زمستان سطح آب دریاچه از سطح مطلوب، کمتر است.
زیست ۳۵ گونه از پرندگان در دریاچه اوان و حاشیه آن
این مسوول با اشاره به اینکه ماهی کپور و اردک ماهی از گونه های برجسته دریاچه اوان هستند، گفت: همچنین از میان ۵۲۰ گونه پرنده شناسایی شده در کشور دست کم ۳۵ گونه از آنها در حوزه آبخیز این دریاچه یافت می شوند.
وی افزود: چنگر معمولی و نوک سرخ، سسک نیزار، دارکوب، کشیم، انواع مرغابی، حواصیل و آبچیلک و گیاهان غوطه ور در آب و نی گونه هایی هستند که در دریاچه وجود دارند.
این مسوول گفت: گیاهان حاشیه دریاچه زیستگاه های مناسبی را برای پرندگان آبزی و کنار آبزی و همچنین لانه سازی و تخمگذاری برخی از پرندگان بومی و مهاجر ایجاد کرده است.
شنتیایی ادامه داد: در طول برنامه پنجم و ششم توسعه در راستای طرح ملی احیا و حفاظت تالاب های در معرض خطر کشور، فعالیت های متعددی از سوی این اداره کل در تالاب صورت گرفته است.
وی اضافه کرد: مهار ورود سیلاب به تالاب اوان با ایجاد بیش از یک هزار و ۳۰۰ مترمکعب سیل بند در دره مشرف به تالاب اوان، لایروبی و اصلاح مسیر انتقال آب جهت تامین نیاز آبی تالاب از نهرهای سنتی شمال غرب آن، پاکسازی کف تالاب برای اولین بار در کشور توسط عملیات غواصی و خروج هشت تن زباله و ضایعات از آن و ایجاد و تجهیز پایشگاه حفاظتی و نمونه برداری اوان از جمله مهمترین اقدامات انجام شده در این زمینه است.
این مسوول گفت: از دیگر اقدامات انجام شده می توان به اجرای برنامه سیپا ( آموزش، آگاهی رسانی و توانمندسازی ذینفعان و جامعه محلی اوان) در چهار سال متوالی، مطالعات عمق سنجی، لیمنولوژی، بررسی منابع آلاینده و برآورد نیاز آبی تالاب اوان و چندین مورد دیگر اشاره کرد.
صید ورزشی در تالاب اوان
شنتیایی اظهار داشت: هرساله اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست قزوین براساس شرایط اکولوژی تالاب در چندین نوبت اقدام به برگزاری صید ورزشی در تالاب اوان می کند، در این راستا بسیاری از صیادان ورزشی و علاقه مندان از سراسر کشور در این برنامه ورزشی - تفریحی شرکت کرده و گاهی اوقات منجر به ثبت رکورد صید ماهی شده است.
وی گفت: در پایان هم باید اشاره کرد که مطالعات آبی تالاب اوان صورت گرفته است و در مراحل آخر خود قرار دارد.
تالاب الله آباد، بهشت پرندگان در ترسالی، فاجعه در خشکسالی
شنتیایی با بیان اینکه تالاب الله آباد یکی از تالاب های فصلی استان قزوین به حساب می آید و در خشکسالی فاقد آب و در ترسالی پرآب می شود، افزود: براساس آخرین تصاویر ماهواره ای، وسعت تالاب الله آباد در استان قزوین حدود ۳۰ هزار هکتار بوده که ۱۰ هزار هکتار آن جزو پهنه فصلی و آبدار و بقیه به صورت دشت سیلابی است.
این مسوول گفت: پوشش گیاهی ناحیه شمال زهکش و جاده احداثی کنار آن، دارای پوشش گیاهی غنی‌تر و سالم تری است اما متاسفانه پوشش گیاهی سمت جنوب زهکش به دلیل از دست دادن سریع روان آب های سطح حوزه و تخلیه آن در زهکش احداثی بسیار تحلیل رفته و به وضوح درحال نابودی است.
وی اظهار داشت: حضور بیش از یک هزار و ۵۰۰ نفر شتر موجب چرای مفرط پوشش مرتعی حوزه جنوبی این زهکش شده و همین امر وخامت تخریب منطقه را بیشتر می‌کند.
شنتیایی ادامه داد: براساس مطالعه صورت گرفته، چهره پوشش گیاهی تالاب الله آباد را می توان به نواحی شوره‌زاری، مناطق با پوشش گیاهی غنی‌تر، نواحی با پوشش فقیر و نواحی تا حدودی بدون پوشش طبقه بندی کرد که متاسفانه وسعت مناطق پوشش فقیر و بدون پوشش در دشت غالب است و چهره پوشش گیاهی این منطقه را متزلزل نشان می‌دهد که این امر تسریع در احیا پوشش گیاهی منطقه را الزام‌آور می کند.
شناسایی ۱۱۰ گونه پرنده در تالاب الله آباد
این مسوول با بیان اینکه بر اساس گزارش ها و بررسی های به عمل آمده تاکنون ۱۱۰ گونه پرنده در محدوده این تالاب شناسایی شده است، اضافه کرد: تعدادی از این گونه ها در سطح جهانی منحصر به فرد و در حال انقراض هستند که در صورت احیای تالاب می توان سایت پرنده شناسی را در این مکان راه اندازی کرد.
وی اظهار داشت: این تالاب در سال‌های کم آبی پذیرای حدود ۴۵ گونه عمدتا پرنده بوده که پس از خشک شدن تالاب به سایر مناطق مهاجرت می‌کنند، اما درسال های پرآبی که سطح زیادی از دشت آبگیری می شود تعداد پرندگان مهاجر در آن، افزایش داشته است.
شنتیایی گفت: منطقه الله آباد به دلیل دارا بودن شرایط خاص یکی از مهمترین زیستگاه های استان محسوب می شود و انواع پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی شامل غاز خاکستری، نوک پهن، فیلگوش، کله سبز ،خوتکا، چنگر ، گیلانشاه ، آنقوت، تنجه، درنا ، فلامینگو، حواصیل خاکستری، اگرت، خروس کولی، انواع آبچیلک و پرندگان خشکزی شامل هوبره ، کوکر شکم سیاه، سنقر خاکستری، سارگپه معمولی،دال و انواع گنجشک سانان در آن زیست کرده اند.
این مسوول افزود: پستانداران شاخص منطقه شامل روباه،گرگ، سنجاب زمینی و انواع دیگر جوندگان هستند.
وی ادامه داد: البته این تالاب در خشکسالی مشکلات زیادی را برای مردم استان قزوین، استان البرز و حیات وحش به وجود می آورد که مهمترین آن، گرد و غبار ناشی از خشک شدن این تالاب است.
شنتیایی گفت: در زمان خشکسالی پرندگان زیادی در این تالاب استقرار پیدا نمی کنند و موقعیت مناسبی برای آنها به حساب نمی آید.
چالش های چهارگانه برای زیست تالاب الله آباد
این مسوول افزود: عمده چالش های مرتبط با آب تالاب را می توان معضل زهکش در تالاب، سد روی رود خانه های ابهر رود و خره رود، چاه های عمیق و نیمه عمیق غیر مجاز و الگوی نادرست کشت محصولات با مصرف آب بالا و تصرف اراضی تالاب نام برد.
شنتیایی اضافه کرد: البته برای برون رفت از این چالش ها اداره کل حفاظت محیط زیست قزوین برنامه ریزی های متعددی را به ویژه در زمینه اجرای طرح مقابله با گرد و غبار در حوزه تالاب انجام داده است.
وی اظهار داشت: یکی از مهمترین اقدامات، تعیین حق آبه تالاب است که مجموع نیاز آبی پهنه تالاب در حداقل ترین شرایط یعنی صرفا مرطوب کردن خاک تا عمق یک متری معادل ۴۲ میلیون متر مکعب در سال بوده که در این راستا در سال های ۹۹ و ۱۴۰۰ مکاتبات لازم با شرکت آب منطقه ای قزوین جهت تامین آب مورد نیاز تالاب صورت گرفته است.
این مسوول افزود: البته به دلیل بروز پدیده خشکسالی، گزینه شرکت آب منطقه ای قزوین مطالعات امکان سجی بهره گیری از آب تصفیه خانه های صنعتی و شهری منطقه، برای جبران آب مورد نیاز تالاب است.
شنتیایی گفت: در این زمینه شرکت آب منطقه ای اعلام کرده که آب باید در بالادست وجود داشته باشد تا بتواند در اختیار تالاب قرار بدهد.
وی اضافه کرد: براساس آخرین جمع بندی انجام شده قرار است آب این تالاب از تصفیه خانه شهرک های صنعتی تامین شود که این مهم در اولویت شورای آب استان قزوین قرار گرفته و باید مراحل آن انجام شود.
این مسوول گفت: ایجاد مرز و حریم در بخش شمالی تالاب به طول حدود ۶۰ کیلومتر از دیگر فعالیت های این اداره کل بوده که به نوعی مانع از تجاوز و تصرف به حریم تالاب شده است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان قزوین در زمینه مجموعه تالاب های دریابک، اظهار داشت: این تالاب ها شامل ۲ تالاب منفک از هم به مساحت تقریبی هفت هکتار در شرق روستای توریستی و کوهستانی زرشک واقع شده است، آب این تالاب ها از چشمه ها و آبهای سطحی تامین می شود و مطالعات اکولوژیکی تالاب های دریابک و شناسایی تهدیدات این تالاب در اولویت برنامه های این اداره کل قرار دارد.