"طرح جامع و تفصیلی"، طرحی بلندمدت و حاوی اطلاعاتی درباره اوضاع جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی شهر، ضوابط و مقررات کاربری زمین ها، شبکه معابر و تاسیسات زیرساختی است که به سفارش وزارت مسکن و شهرسازی و از سوی مهندسان مشاور تدوین و به تصویب نهایی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران می‌رسد.
طرح جامع و تفصیلی شهر سبزوار، که پس از تایید و تصویب در کمیسیون ماده ۵ استان خراسان رضوی، اسفندماه پارسال از سوی استاندار خراسان رضوی برای اجرا به شهرداری سبزوار ابلاغ شد، دارای مشکلاتی است. به عنوان نمونه، در حالی که مساحت گسترده‌ای از شهر سبزوار در حریم بافت تاریخی قرار گرفته، ناهماهنگی ضابطه تراکم ساختمانی با تمایلات مردم در ساخت و ساز مشکلاتی را ایجاد کرده است.
هر چند به نظر کارشناسان حوزه شهری ابلاغ طرح تفصیلی جدید شهر سبزوار پس از دو دهه، زمینه توسعه و آبادانی شهر در بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی را فراهم کرده و نیز سبب کارایی موثر در تاسیسات و تجهیزات شهری، استفاده مناسب از ظرفیت ها و سرمایه های فیزیکی، انسانی، مالی و اداری در راستای پایداری و تامین فضای لازم برای توسعه آینده شهر خواهد شد اما بخش هایی از این طرح نیاز به بازنگری و اصلاح دارد.
تراکم طبقات ساختمانی طرح تفصیلی با تمایلات مردم همخوانی ندارد
معاون شهرسازی و معماری شهرداری سبزوار با بیان اینکه طرح تفصیلی شهر سبزوار با پیگیری های انجام شده در دوره پنجم شورای اسلامی شهر تهیه و تدوین شده است، گفت: ناهماهنگی ضابطه تراکم ساختمانی با تمایلات مردم در ساخت و ساز یکی از مهمترین مشکلات این طرح است.
مرتضی احمدی افزود: حداکثر تراکم مجاز در طرح تفصیلی ۲۴۰ درصد است یعنی همکف با چهار طبقه، در صورتی که شهروندان تمایل دارند در خیابان ها ۲ طبقه بیشتر بسازند، یعنی تراکم ۳۶۰ درصد در زمان تهیه طرح مد نظر است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری سبزوار گفت: در این باره مطالبه شهرداری لحاظ شدن حداکثر تراکم ۳۶۰ یعنی ۶ طبقه روی پیلوت در خیابان ها بوده است، در حالی که راه و شهرسازی استان این خواسته را مصوب نکرده است.
وی تصریح کرد: مشکل دیگر وجود کاربری کشاورزی در داخل شهر است، که شهرداری به هیچ عنوان نمی تواند پروانه بدهد و مردم از حقوق مکتسبه خود محروم می شوند.
احمدی افزود: همچنین در طرح تفصیلی جدید برای تمامی ورودی های شهر سبزوار، نظیر تقاطع غیرهمسطح جاده اسفراین و بزرگراه غدیر، تقاطع غیرهمسطح پیشنهاد شده است و حال آنکه هیچ اعتبار ریالی در این خصوص وجود ندارد.
گستره بافت تاریخی در طرح تفصیلی شهر سبزوار بیشتر لحاظ شده است
رییس شورای اسلامی شهر سبزوار نیز در این باره گفت: طرح تفصیلی این شهر با تاخیر چند ساله ابلاغ شده که مشکلات زیادی دارد و بخش هایی از این طرح نیاز به بازنگری و اصلاح دارد.
امین الله مظلوم افزود: در طرح جامع تفصیلی شهر سبزوار، گستره بافت تاریخی بیش از ۲۶۰ هکتار مشخص شده است، در شرایطی که محدوده بافت تاریخی کمتر از این میزان است.
وی تصریح کرد: در این طرح از خیابان ۲۴ متری انقلاب به سمت پایین شهر سبزوار بافت تاریخی اعلام شده و در این محدوده ارتفاع مجاز هفت متر است و بدتر اینکه تا سال گذشته هرکس در این محدوده تخریبی انجام می داد، باید عقب نشینی هم می کرد اما در طرح جدید دیگر اجباری به این عقب نشینی وجود ندارد.
رییس شورای اسلامی شهر سبزوار گفت: برای نمونه در خیابان هایی همچون "طبرسی" یک ساختمان عقب نشینی داشته است و هم اینک همسایه وی دیگر نباید عقب نشینی کند، که این موضوع سبب بروز برخی مشکلات می شود.
مظلوم افزود: همچنین در طرح تفصیلی شهر سبزوار، برای تمامی نقاط شهر فقط سه طبقه روی پیلوت مجاز اعلام شده است که این با وضعیت موجود همخوانی ندارد و لذا ساخت و سازها با رای کمیسیون ماده ۱۰۰ انجام می شود که منشاء بسیاری از مشکلات شده است.
طرح جامع شهر سبزوار با وضع کنونی همخوانی ندارد
معاون استاندار و فرماندار ویژه سبزوار نیز گفت: طرح جامع شهر سبزوار از نظر انطباق نداشتن با وضع موجود به طور کامل فاقد مفاد اجرایی در سطح شهر است.
سیدمجتبی علوی‌مقدم به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: دومین مشکل این طرح، وجود طرح میراث فرهنگی و گردشگری است که با واقعیت و نیز وضعیت موجود همخوانی ندارد.
وی ادامه داد: مشکلات طرح جامع و حوزه میراث فرهنگی به شدت محدود کننده ساخت و سازها در مجموعه شهر است و تضییع حقوق مردم در آن دیده می شود و با این اوصاف محرومیت مردم از برخی حقوق اجتماعی را به دنبال دارد.
اصلاح و تغییر در بخش های مختلف طرح تفصیلی سبزوار کمک شایانی به بهبود و ارتقای کیفی این شهر خواهد کرد و رضایتمندی شهروندان را در پی خواهد داشت.
شهر سه هزار و ۷۵۴ هکتاری سبزوار واقع در غرب خراسان رضوی ۲۴۷ هزار نفر جمعیت دارد.
سبزوار از جمله شهرهای میانی است که با پدیده حاشیه‌نشینی مواجه است، بطوری که ۸۰۰ هکتار از وسعت آن سکونتگاه غیررسمی یا حاشیه شهر محسوب می‌شود.
بر این اساس سبزوار رتبه دوم حاشیه‌نشینی را پس از مشهد در سطح استان خراسان رضوی دارد.
۳۰ هزار نفر از جمعیت این شهر در سکونتگاههای غیررسمی که دور تا دور آن را فراگرفته سکونت دارند. محدوده شرق "کال عیدگاه" بزرگترین کانون اسکان غیررسمی در شهر سبزوار از نظر جمعیت و هم وسعت محسوب می‌شود.
سبزوار در فاصله ۲۳۰ کیلومتری غرب مشهد واقع است.