رسانه های ایران امروز ۱۷ آبان ۱۴۰۰ خورشیدی نگاه ویژه‌ای به مذاکرات برای لغو تحریم‌ها داشته اند. به گونه‌ای که اصولگرایان، اعتدالگرایان و اصلاح‌طلبان هر کدام گزارش ها و مصاحبه هایی در این خصوص منتشر کرده اند که در زیر بخشی از این گزارش ها رصد می شود.
رسانه‌های اصولگرا
ورود مقتدرانه به مذاکرات ما را به نتیجه مطلوب نزدیک تر می‌کند
روزنامه رسالت در گفت وگو با محمد سبزی نماینده مردم ساوه و زرندیه در مجلس شورای اسلامی به ورود مقتدرانه ایران به مذاکرات اشاره کرد و می نویسد: آمریکایی‌ها مانند همیشه قبل از شروع مذاکرات اقداماتی را انجام دادند تا ایران را محک بزنند و متوجه شوند عزم ایران چقدر جدی است. بنابراین پلیس خوب و بد را به راه انداختند و اخیرا هم دزدی دریایی از ما انجام دادند اما سیلی محکمی خوردند. اکنون ایران از موضع اقتدار واردشده است و هرچقدر ما مقتدرانه وارد مذاکرات شویم، آنها بیشتر کوتاه می‌آیند. روز گذشته نیز وزیرامورخارجه کشورمان با همتای روسی و چینی خود گفت‌وگوی تلفنی داشت و آنها نیز تأکید کردند آمریکا باید در مسئله برجام کوتاه بیاید و تحریم‌ها را رفع کند. اکنون ما باید به دنبال امتیاز گرفتن از طرف غربی و آمریکایی باشیم. با توجه به اینکه در دولت قبلی هر آنچه می‌توانستیم امتیاز دادیم حال دیگر راهی برای امتیاز دادن باقی نمانده است. فقط غربی‌ها باید تعهداتشان را اجرا کنند. این بار نوبت غربی‌هاست تا شرایط ایران را بپذیرند و اگر می‌خواهند مذاکرات ادامه یابد و به نتیجه برسد باید منابع بلوکه‌شده ما را آزاد کنند، تحریم‌ها برداشته شود و راه تجارت بین‌الملل برای ایران باز شود در غیر این صورت اگر مذاکرات برای ما نتیجه‌ای نداشته باشد، ادامه نمی‌یابد.
بحث داغ استفاده از سلاح هسته‌ای در آمریکا
روزنامه وطن امروز در یادداشتی به قلم فرزانه دانایی استفاده از سلاح هسته‌ای در آمریکا را مورد بررسی قرار می دهد و می آورد: دولت بایدن اخیرا پشت درهای بسته مشغول بررسی این مساله است که آیا ایالات‌متحده باید اعلام کند در درگیری‌های بین‌المللی به عنوان نخستین کشوری که از بمب اتم علیه کشور متخاصم استفاده می‌کند، عمل می‌کند یا اینکه قرار است برای همیشه تنها دلیل خود برای ساخت سلاح را دفاع از خود در صورت مورد حمله قرار گرفتن توسط این سلاح‌ها قرار دهد. فعالیت‌های هسته‌ای اگر چه برای سایر کشورهای فاقد زرادخانه هسته‌ای از طرف قدرت‌های جهانی منع شده است اما رقابت تسلیحاتی در بین قدرت‌های دارای سلاح هسته‌ای در حال افزایش یافتن است. این همان مساله‌ای است که گفته می‌شود رابرت گیتس، وزیر وقت دفاع ایالات‌متحده در جلسات درونی کاخ سفید در دوران اوباما برای بررسی این موضوع مطرح کرده بود. او گفته بود تغییر در سیاست استفاده از سلاح هسته‌ای در آمریکا می‌تواند متحدان و دوستان آمریکا را به وحشت بیندازد و آنها به فکر راه‌های دیگری برای حفاظت از منافع خود در دنیا باشند و این به احتمال زیاد بر اشاعه تسلیحات هسته‌ای می‌افزاید. از سوی دیگر ایالات‌متحده به گفته گیتس، نمی‌داند در برابر استفاده دشمنان از سلاح بیولوژیک در آمریکا چه سیاستی باید داشته باشد، زیرا ایالات‌متحده سال‌هاست استفاده و تولید سلاح‌های بیولوژیک را ممنوع کرده است و در مقابل استفاده از این سلاح که به صورت وسیعی می‌تواند مردم آمریکا را هدف قرار دهد، تنها باید از سلاح هسته‌ای استفاده کند. سومین دلیل رابرت گیتس نیز این بوده است که اگر آمریکا اعلام کند نمی‌خواهد از سلاح هسته‌ای استفاده کند، احتمالا بسیاری از دشمنان ایالات‌متحده وسوسه می‌شوند از سلاح‌های بیولوژیک علیه این کشور استفاده کنند. با وجود استدلال‌های گیتس، جلسه به نتیجه خاصی نرسید و در نهایت اوباما تصمیم گرفت سیاست خاصی را در این باره اعلام نکند. به نظر می‌رسد بایدن نیز در راه رسیدن به همان نتیجه‌ای است که زمانی اوباما به آن رسیده بود.
خروج از برجام، بدون هزینه ممنوع!
روزنامه صبح نو در گزارشی با اشاره به آنچه این روزها درباره مذاکرات گفته می‌شود، می نویسد: از نگاه ایران، برجام غیرقابل مذاکره و تغییر است و کشورمان یک‌بار برای همیشه در ژوئیه ۲۰۱۵(تیرماه ۱۳۹۴) درباره نحوه فعالیت‌های هسته‌ای خود، پس از صرف نزدیک دو سال مذاکره با طرف‌های غربی به توافق رسید و اکنون باز مذاکره درباره این فعالیت‌ها در دستورکار قرار ندارد. در همین‌باره و برخلاف تصویرسازی غلطی که از ایران در رسانه‌های غربی شکل گرفته، کشورمان برای «حصول توافق» و رفع تحریم‌های پیش و پس از روی کارآمدن ترامپ، وارد مذاکره می‌شود. بااین‌حال آنچه باید ازسوی تیم مذاکره‌کننده ایرانی در دستورکار قرار بگیرد، گرفتن تضمین‌های عملی از اروپا و آمریکاست تا با روی‌کارآمدن دولت‌های بعدی در این کشورها امکان خروج از برجام دیگر وجود نداشته باشد؛ البته تجربه نشان داده که خوی زیاده‌خواهانه غربی‌ها امکان‌گرفتن تضمین‌ها را تا حد زیادی ممتنع می‌سازد و در عوض ایران باید به‌صورت فعالانه کاری کند که هزینه عدم پایبندی غربی به تعهداتشان افزایش یابد. از سوی دیگر، آنچه ازسوی رسانه‌ها و نخبگان باید دنبال شود، وصل نکردن امر مذاکرات به بهبود شرایط اقتصادی در داخل است. به بیانی نباید این ذهنیت در میان ایرانیان شکل بگیرد که بهبود شرایط اقتصادی الا و لابد به نتیجه مثبت مذاکرات گره خورده است. غربی‌ها اگر ببینند که بهبود اقتصاد ایران و نتیجه مذاکرات در ذهن مردم ایران به امری جدایی‌ناپذیر تبدیل شده، بدون شک به اعمال فشار بیشتر برای گرفتن امتیاز بیشتر دست خواهند زد که در این صورت، نهتنها شرایط اقتصادی مردم بهتر نخواهد شد بلکه ممکن است وضعیت بغرنج‌تر نیز بشود. برای بررسی راهبردهای ایران در مذاکرات آینده با طرف‌های اروپایی، به سراغ سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل رفتیم. خوش‌چشم نیز پیش از گرفتن تضمین از اروپا و از آمریکا، بیشتر روی ایجاد بازدارندگی تصریح و تاکید دارد.
استانداردهای دوگانه ساده‌لوحانه در قبال امریکا
روزنامه جوان در گزارشی نگاه اصلاح طلبان و اصولگرایان به برجام را مورد بررسی قرار می دهد و می نویسد: با تغییر دولت امریکا و روی کار آمدن جو بایدن، زمزمه‌های بازگشت امریکا به برجام مطرح شد. این بار، اما اوضاع برای ایران تفاوت می‌کرد و بازگشت بدون هزینه امریکا به برجام، نهتنها عایدی برای ایران نداشت، بلکه به معنای رسمیت بخشیدن به ۱۵۰۰ تحریمی بود که بعد از خروج امریکا از برجام وضع شده بود. دولت سیزدهم با درک همین موضوع، نه به خواسته امریکایی‌ها تن داده و نه میز مذاکره را ترک کرده است و مذاکرات هسته‌ای را با اروپایی‌ها با هدف رفع تحریم‌ها نه اصالت دادن به برجام از سر گرفته است. اما اصلاح‌طلبان که در انتخابات‌های مجلس، ریاست‌جمهوری و شورای شهر با شکست سنگینی روبه‌رو شده‌اند و دوران خزان خود را در سپهر سیاست ایران سپری می‌کنند، رویکرد متفاوتی را نسبت به سیاست خارجی دولت سیدابراهیم رئیسی در پیش گرفته‌اند. آنان که روزگاری، امریکا را مزاحم برجام می‌دانستند و «برجام اروپایی» را تئوریزه می‌کردند، این روزها مذاکره بدون امریکا را بی‌معنا می‌دانند و باز هم به سیاست کدخدامحوری روی آورده‌اند.
۱۵۰۰ تحریم مانع مذاکرات است
خبرگزاری مهر در گفت و گو با وحید جلال زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی می نویسد: طبق فرمایش مقام معظم رهبری ایران برای بازگشت آمریکا به برجام مراحلی را از جمله لغو تحریم‌ها تعیین کرده است. راستی‌آزمایی از تضمین‌ها شرط اساسی و جدی ایران است. منظور از راستی آزمایی این است که ایران پس از بازگشت آمریکا به برجام، بتواند نفت خود را بفروشد و منابع حاصل از فروش نفت به بانک‌های ایران منتقل شود تا بتوانیم از منافع این درآمد ارزی در اقتصاد کشور استفاده کنیم. برجامی که برای ایران منافع اقتصادی در بر نداشته باشد، به درد نمی‌خورد. جمهوری خواهان در دوره ترامپ میدان مینی را برای دولت بعدی آمریکا تعبیه کرده‌اند. ترامپ در دوره خودش برخی از تحریم‌ها را در یک کلاهبرداری سیاسی از ذیل تحریم‌های هسته‌ای خارج کرد و وارد جداول تحریم‌های حقوق بشری و تروریسم کرد. این میدان مینی بود که ترامپ برای دولت بایدن کارگذاشت که راه بازگشت دولت دموکرات آمریکا به برجام را سخت می‌کند. ۱۵۰۰ تحریمی که در لیست قرمز آمریکا در مذاکرات وین باقی ماند، بخشی از میدان مینی است که ترامپ ایجاد کرد. هرچقدر به آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در آن دور مذاکرات گوشزد کردیم که این تحریم‌ها، تحریم هسته‌ای است نه تحریم حقوق بشر و تروریسم، آنها زیر بار نرفتند و آن جدول قرمز همچنان سر جای خود باقی ماند. مذاکره کنندگان جدید کشورمان بر روی این جدول مذاکرات جدی با طرف اروپایی در دور جدید مذاکرات خواهند داشت.
رسانه‌های اعتدالگرا
تهران به برجام برگردد ما هم باز می‌گردیم
روزنامه همشهری مصاحبه «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا با شبکه خبری سی‌ان‌ان در مورد برجام را انعکاس داد و نوشت: جیک سالیوان روز یکشنبه گفت که آمریکا آماده بازگشت به گفت‌وگوها درباره توافق هسته‌ای ایران بوده اما تهران هنوز تمایلی برای این موضوع نشان نداده است. مشاور امنیت ملی آمریکا در ادامه مدعی شد که آمریکا آماده بازگشت به میز مذاکرات و ادامه کار بر روی این موضوع است. ادعای سالیوان درباره عدم تمایل ایران برای آغاز مذاکرات در حالی مطرح می‌شود که «علی باقری» معاون سیاسی وزارت خارجه ایران ۱۲ آبان ماه در توئیتی با اشاره به گفت‌وگوی تلفنی‌اش با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام نوشت: در تماس تلفنی با آقای انریکه مورا آغاز مذاکرات با هدف لغو تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی در روز هشتم آذر ماه (۲۹ نوامبر) در وین مورد موافقت قرار گرفت.
واشنگتن مسئول بن‌بست مذاکرات هسته‌ای با ایران است
روزنامه حمایت اعتراف نشریه «نشنال‌اینترست» در مورد برجام را انعکاس داد و آورد: نشریه نشنال اینترست آمریکا در گزارشی به قلم «پل پیلار» به بررسی علل افزایش لفاظی‌های مقامات آمریکایی و صهیونیست درخصوص حمله به ایران پرداخت. از نظر این تحلیلگر آمریکایی، همزمان با افزایش احتمال ازسرگیری گفت‌وگوهای هسته‌ای، تکرار ادعاهای بی‌اساس طیف جنگ‌طلب و مخالف برجام در آمریکا افزایش یافته است. در بخشی از متن این گزارش آمده است: به نظر می‌رسد تهدید به حمله به ایران دوباره رواج یافته است؛ شاید علتش این باشد که قرار است مذاکرات برای بازگرداندن پایبندی به برجام در ماه جاری از سر گرفته شود. یا شاید آنهایی که معمولا طرفدار رویارویی و مخالف دیپلماسی با ایران هستند، به یکباره تصمیم گرفتند مواضع معمول خود را بیان کنند. هر دلیل که داشته باشد، اخیرا صدای بیرون کشیدن شمشیرها علیه ایران از نقاط مختلف شنیده می‌شود؛ از جمله دنیس راس و مایکل سینگ از موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، بلز میستال و جاناتان روهه از بنیاد یهودی امور امنیت ملی. شمشیربازان بعضی چیزها را درست فهمیده‌اند؛ برای مثال، نویسندگان بنیاد یهودی امور امنیت ملی در توصیف شتاب فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چند سال گذشته به‌عنوان یک ابزار چانه‌زنی که قصد دارد آمریکا را به مذاکره جدی ترغیب کند، درست می‌گویند. اساسا این همان روشی است که ایرانی‌ها در زمانی که برجام برای اولین بار در حال مذاکره بود، از آن استفاده کردند. با این حال، خط لفاظی نویسندگان بنیاد یهودی امور امنیت ملی مبهم و متناقض است؛ آنها از یک طرف تلاش می‌کنند پیشرفت‌های اخیر هسته‌ای ایران را کم‌اهمیت جلوه دهند و در عین حال، ادعا می‌کند که همان برنامه هسته‌ای ایران آنقدر ناخوشایند است که تهدید به جنگ را تضمین می‌کند.
رسانه‌های اصلاح‌طلب
از حمایت قاطع روسیه و چین تا نگرانی غربی‌ها
روزنامه آرمان ملی در گزارشی می نویسد: پس از کش و قوس‌های بسیار بالاخره معین شد که مذاکرات احیای برجام از ۸ آذر ماه در وین از سر گرفته شود و طرفین برجام پس از شش دور مذاکره ناموفق این بار و در دور هفتم برای رسیدن به توافق احتمالی تلاش کنند. این در حالی است که آمریکا و تروئیکای اروپا هنوز به مذاکرات نرسیده نگرانی‌های خود را آغاز کرده‌اند، اما در طرف مقابل چین و روسیه طی روزهای گذشته حمایت قاطعانه‌ای از ایران داشته‌اند. با این حال فریدون عباسی نماینده مجلس در توئیتی آورده است: «با آنکه دولت سیزدهم تهدیدزدایی را جایگزین تنش زدایی کرده، ولی باید بدانیم که «شیطان بزرگ»، مقابل ایران است، نه «کدخدا». اگر هم قرار است آمریکا با ما مذاکره‌ای داشته باشد بایستی در کنار ۵ کشور دیگر بنشیند و همسطح آنها باشد. باید دید در روزهای مانده تا آغاز مذاکرات؛ برجام چه تغییر و تحولاتی را پیرامون خود تجربه خواهد کرد. برجام را می‌توان یکی از معدود توافق‌هایی در جهان دانست که همه کشورها به جز رژیم صهیونیستی به اندازه‌های معین و مختلف به آن باور دارند و معتقدند که این توافق می‌تواند صلح و امنیت بین‌المللی را تضمین کند. از همین رو است که با وجود خروج غیر قانونی آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام از همان زمان سایر کشورها به انحای مختلف درصدد بودند تا ایران را راضی کنند که در برجام بماند و علیه آمریکا نیز موضع‌گیری‌های جسته و گریخته داشته‌اند. هرچند که از آن زمان تا کنون نیز ایران گام‌های عقب نشینی خود را طبق برجام برداشته اما به گواه خود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این ایران بوده که به همه وظایف و تعهدات خود عمل کرده است و سایر طرفین حتی چین و روسیه نیز به تعهدات خود درقالب برجام عمل نکرده‌اند. در حالی که قرار است مذاکرات احیای برجام از ۸ آذر ماه سال جاری از سر گرفته شود طی چند وقت اخیر شاهد برخی رویکردها از سوی غربی‌ها بوده‌ایم که به جای سازنده بودن بیشتر اظهارات نگران کننده‌ای را مطرح می‌کنند و از تعلل ایران برای آغاز مذاکرات گلایه دارند. با این حال برخلاف آنچه پیش از این گفته می‌شد که بین ایران و روسیه در خصوص مذاکرات برجام اختلافاتی وجود دارد اما همه مقامات عالی روس در روزهای اخیر با حمایت از موضع جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اقدام عملی طرف‌های توافق هسته‌ای و از سرگیری مذاکرات نتیجه محور تاکید کرده‌اند. شامگاه شنبه بود که حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در تماسی تلفنی با وانگ یی همتای چینی خود در خصوص روند مناسبات دوجانبه، مذاکرات آتی وین و تحولات منطقه‌ای و بین المللی تبادل نظر نمود و در زمینه انجام وظایف آژانس بین المللی انرژی اتمی در ایران، ابراز اطمینان نمود این همکاری‌ها در چارچوب توافقات و مقررات به‌خوبی ادامه خواهد یافت.
عبور ایران از برجام
روزنامه همدلی در گزارشی اشاره دارد که موضع‌گیری‌ها نشان می‌دهد که تهران تصمیم خود را گرفته است. این روزنامه در گزارش خود می نویسد: به نظر می‌رسد همان اختلاف نظر قدیمی درباره حل مشکلات بین‌المللی بین مقامات ارشد کشور همچنان وجود دارد. حتی حالا که بسیاری از کارشناسان معتقدند ایران بدون برجام و پیوستن به FATF نمی‌تواند مشکلات خود را حل کند. مشکلاتی که حالا برای مردم از مرحله نگرانی گذشته و کم‌کم سایه وحشت را بر زندگی مردم انداخته است؛ اما همچنان با وجود این شرایط سخت عزم و اراده جدی در دولت رییسی دیده نمی‌شود. هرچند برخی به سخنان رییسی برای بازگشت به مذاکرات دلخوش هستند. رییسی از ابتدای شروع به کارش در پاستور هیچ گاه نگفته که دولت او مذاکره نمی‌کند. همین باعث شده برخی تصور کنند شاید بالاخره دولت رییسی گامی در جهت حل مناقشات بین‌المللی ایران بردارد؛ اما نگاهی به سخنان اصولگرایان نشان می‌دهد که دولت رییسی تصمیم خود را گرفته و برجام را فراموش کرده است. سیدحسین نقوی حسینی، درباره افزایش سطح تنش ها میان ایران و آمریکا گفت: «دولت بایدن خواهان توافق است و می خواهد هر طور شده با ایران پای میز مذاکره بنشید و دو طرف به یک توافق جدیدی دست پیدا کنند. در واقع بایدن قصد دارد با این اتفاق به ترامپ و طرفدارانش نشان دهد که خروج او از برجام اشتباه بود و می توان از طریق دیپلماسی به نتیجه رسید. رفتارها و موضع‌گیری‌های بسیاری از حامیان دولت نشان می‌دهد که برخلاف سال‌های دولت اول روحانی هیچ علاقه‌ای به مذاکره با آمریکا ندارد؛ اما با این حال تاکنون هیچ کدام از مقامات توضیح روشنی نداده‌اند که این حجم مشکلات اقتصادی کشور را چگونه حل کنند. البته برخی موضع گیری ها نشان می‌دهد گویا قرار نیست مشکلی حل شود و فقط دولت می‌خواهد آستانه تحمل مردم را افزایش دهد.
نسبت به دور هفتم مذاکرات خوشبینم
خبرگزاری ایلنا گفت وگویی با «عبدالرضا فرجی‌راد» سفیر پیشین ایران در نروژ راجع به دور جدید مذاکرات با انجام می دهد و به نقل از وی می آورد: به صورت کلی به این دور از مذاکرات خوشبین هستم، اما توجه داشته باشید که هم آمریکا و هم ایران نیاز به برخی از مسائل دارند. آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند تا حضور خود را در منطقه کم کنند و از سوی دیگر در اردوگاه ایران هم بحران و مشکلات اقتصادی وجود دارد. اگر آمریکایی‌ها به دنبال ایجاد ثبات در منطقه هستند، باید با بسیاری از مسائل کنار بیایند اما من معتقدم تیم بایدن در ماه‌های اخیر اشتباهات زیادی را دچار شده است. یکی از اشتباهات این است که دموکرات‌ها راه ترامپ را ادامه دادند و به نظرم باید اوضاع را به گونه دیگری کنترل کنند. متاسفانه حالا کار به جایی رسیده که همه در آمریکا صرفاً منتظر نتایج هستند اما شاهد آن هستیم که واشنگتن خودش به طرفین اروپایی و ایران اصرار می‌کند که هرچه زودتر باید مذاکرات انجام شود.
جمع‌بندی
رسانه های اصولگرا بیشتر به بحث تحریم ها پرداخته و معتقدند که در دور جدید مذاکرات می‌بایست تمام تحریم‌ها برداشته شود و ایران ورود مقتدرانه‌ای به این مذاکرات داشته باشد اما این ورود مقتدرانه را همراه با امتیاز گرفتن از طرف غربی و آمریکایی می‌دانند. البته اصولگرایان در این میان نگاه اصلاح طلبان به برجام را مورد نقد قرار داده اند. نتیجه اینکه اصولگرایان در عین اینکه از دور جدید مذاکرات استقبال می کنند اما معتقد هستند که ایران باید در این دوره مقتدرانه عمل کند اما اعتدالگرایان ضمن بازتاب موضوع برجام در رسانه های امریکایی، بر این باورند که آمریکا به برجام بازخواهد گشت.
رسانه های اصلاح طلب هم موضوع برجام را در دستور کار خود قرار داده اند. این رسانه ها بیشتر به سرانجام برجام و دور جدید مذاکرات خوشبین هستند و تحلیل می کنند که دور جدید مذاکرات امیدوارکننده است. در همین خصوص از حمایت قاطع روسیه و چین سخن به میان می آورند و عبور ایران از برجام را تا حدودی قطعی می دانند و معتقدند که موضع‌گیری‌ها نشان می‌دهد که تهران تصمیم خود را گرفته است و اما اشاره نمی کنند که این تصمیم چگونه و به چه نحو گرفته شده است.