خبرنگار ایرنا برای بررسی این موضوع عصر یک روز سرد پاییزی به بازار روز میوه و تره‌بار واقع در خیابان غفاری بیرجند رفت که در ساعات مختلف روز محل مراجعه قشرهای مختلف مردم است.
بارش‌های خفیف پاییزی حال و هوای تازه ایجاد کرده است و به دلیل وزش باد سرد پاییزی اکثر افرادی که وارد این مکان می‌شوند، لباس گرم پاییزی یا زمستانی به تن دارند.
ورودی این روز بازار روی تابلوی زرد رنگی فعالیت آن ساعت ۶ صبح تا ۲۲:۳۰ حک شده و عصر تا غروب زمان اوج حضور و خرید شهروندان است.
هنگام ورود به این روز بازار وضعیت ظاهری غرفه‌های داخل آن نسبت به ۲۰ روز گذشته تغییر کرده و در نگاه نخست مقداری مرتب‌تر به نظر می‌رسد به گونه‌ای که سر در ورودی هر غرفه شماره جایگاه و متصدی آن حک شده و به عبارتی دیگر غرفه‌ها شناسنامه‌دار شده‌اند، سقف‌های پارچه‌ای و فلزی بدنمای گذشته هم عوض شده است.
همچنین محل تردد خودروها از طرف خیابان غفاری و ظفر برای ورود به این روز بازار بسته شده و تردد خودروها فقط از ورودی پارکینگ میسر است که این موضوع نسبت به گذشته، محوطه بازارچه را خلوت‌تر کرده است.
موضوع را از برخی غرفه‌داران آگاه در بازار غفاری پرس و جو کردم که گفتند: معاونت بازرسی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی برای نظارت راحت‌تر و بیشتر بر فعالیت غرفه‌داران و اینکه مردم هم راحت‌تر تخلفات احتمالی را به سامانه ۱۲۴ اعلام کنند، در ماه جاری سازمان میادین میوه و تره‌بار شهرداری بیرجند را مکلف کرده طی مدت ۱۰ روز نسبت به ساماندهی غرفه‌داران، شماره‌گذاری غرفه‌ها و مشخص کردن متصدی آنها اقدام کند که این کار در مدت تعیین شده از سوی این سازمان انجام شده است.
تنوع قیمت‌ها
سپس با حضور در غرفه‌ها البته به عنوان خریدار، قیمت برخی میوه‌های پرمصرف مثل سیب، نارنگی، موز، انار، سیب زمینی و پیاز را جویا می‌شوم که در برخی غرفه‌ها نرخ میوه مشابه با یکدیگر متفاوت است به عنوان مثال انار درجه یک ساوه بین ۱۸ تا ۲۳ هزار تومان به فروش می‌رسد.
همچنین قیمت هویج از ۱۳ تا ۱۷ هزار تومان، سیب از ۱۵ تا ۲۱ هزار تومان، قیمت موز ایرانی از ۲۲ تا ۲۷ هزار تومان، قیمت نارنگی از ۱۴ تا ۱۷ هزار تومان و قیمت سیب زمینی و پیاز از هفت تا ۱۰ هزار تومان در نوسان است.
قمیت میوه سبدی با کیلویی یا میوه ریز و درشت از یک نمونه هم با ۲ تا چهار هزار تومان اختلاف عرضه می‌شود.
به گفته خریداران افزایش قیمت گوجه فرنگی نسبت به چند هفته قبل بیشتر از سایر میوه‌ها به چشم می‌خورد به گونه‌ای که گوجه فرنگی بی‌کیفیت ۱۳ هزار تومان و نوع با کیفیت آن در برخی غرفه‌ها تا ۱۸ هزار تومان هم عرضه می‌شود.
قیمت میوه‌ها در تعداد محدودی از غرفه‌ها با نصب کاغذ دست‌نویس یا روی تخته وایت برد مشخص شده که البته در برخی غرفه‌ها خط خوردگی برچسب‌ها و تغییر قیمت‌های روی آن دیده می‌شود.
در این خط خوردگی‌ها تغییر قیمت‌ها بیشتر کاهشی است و یکی از غرفه‌داران که این کار را انجام داده است، علت را این گونه توضیح داد: برخی افراد در ساعت پایانی روز میوه را با قیمت پایین‌تر عرضه می‌کنند تا فروش بیشتری داشته باشند و ما هم برای فروش بیشتر محصول مجبوریم که قیمت روی تابلو و در ورودی غرفه را تغییر دهیم.
ذهنم مشغول قیمت‌ها بود که با بانوی خانه‌داری هم‌صحبت شدم و او گفت: قیمت سیب زمینی، پیاز، انار، موز، گوجه و خیار متفاوت است برای مثال قیمت درجه یک محصولات این غرفه با غرفه دیگر فرق دارد اما قیمت محصولاتی که در این روز بازار توسط دستفروشان و وانت‌داران عرضه می‌شود نسبت به قیمت غرفه‌ها ارزانتر است.
وی افزود: این تفاوت قیمت یک میوه به نوعی مردم را سردرگم می‌کند که باید دستگاه‌های متولی، نظارت بیشتری بر بازار داشته باشند تا مردم با اطمینان خاطر بتوانند کالاهای مورد نیاز خود را خریداری کنند.
این شهروند گفت: علاوه بر قیمت‌های متفاوت که این روزها مشاهده می‌شود افزایش قیمت‌ها نیز برخی افراد جامعه را مجبور به حذف میوه از سبد مصرفی خانوار کرده است.
وی افزود: نمی‌دانم علت افزایش قیمت میوه در بیرجند نسبت به مشهد چیست؟ به دلیل ساکن بودن دخترم در این شهر، رفت و آمد دارم و چرا باید از مشهد تا بیرجند قیمت هر کیلوگرم سیب پنج هزار تومان اختلاف داشته باشد؟
میوه در بیرجند گران‌تر از بقیه جاها
یکی از غرفه‌داران بازار روز غفاری بیرجند که سابقه فعالیت ۱۸ سال در این صنف را دارد، پس از صحبت‌های این خریدار به خبرنگار ایرنا گفت: مردم بیرجند و خراسان جنوبی میوه را گران‌تر از سایر استان‌ها خریداری می‌کنند و علت اصلی هم این است که عرضه میدان میوه و تره‌بار بیرجند و استان رقابتی نیست بلکه در راستای رسیدن به سود بیشتر، رفاقتی است.
مرتضی مودی افزود: در میدان میوه و تره‌بار بیرجند ۱۵ تا ۲۰ غرفه‌دار اصلی وجود دارد که کل میوه استان را تامین می‌کنند و در عرضه میوه با قیمت دلخواه و سود بالاتر هماهنگ هستند در حالی که در بیشتر استان‌ها فعالیت در میادین میوه و تره‌بار، رقابتی است.
یکی از شهروندان بیرجندی که در حال خرید میوه از این غرفه‌دار بود با گلایه از گرانی میوه و سبزیجات در بیرجند عقیده داشت که علت اصلی گرانی میوه در بیرجند و خراسان جنوبی دوری آن از مراکز تامین میوه و افزایش هزینه‌های حمل و نقل است و این غرفه‌دار با سابقه، صحبت‌های مشتری را با ارائه دلیل و حساب سرانگشتی هزینه حمل و نقل تایید نکرد.
مودی در پاسخ به اظهارات این شهروند گفت: همین الان گوجه فرنگی درجه یک به‌صورت کلی کیلویی هشت هزار تومان از شیراز خریداری می‌شود، هزینه حمل کامیون ۱۰ تن میوه از شیراز تا بیرجند هفت میلیون تومان است و قیمت تمام شده هر کیلوگرم گوجه فرنگی با هزینه احتساب هزینه حمل و نقل تنها ۷۰۰ تومان گران‌تر از شیراز به میدان میوه و تره‌بار بیرجند می‌رسد؛ چرا با اختلاف ۲ برابر در این روز بازار به مردم عرضه می‌شود؟ مشخص می‌شود جای نظارت جدی بر فعالیت غرفه‌داران میدان میوه و تره‌بار خالی است.
وی با تاکید بر اینکه باید میدان میوه و تره‌بار از حالت رفاقتی خارج شود تا میوه ارزانتر به دست مردم برسد ادامه داد: غرفه‌داران این مجموعه با هم متحد هستند و گاهی به‌صورت هماهنگ نسبت به نگهداشت محصولی در راستای سود بیشتر اقدام می‌کنند؛ اگر بازار میدان میوه و تره‌بار بیرجند رقابتی است پس باید قیمت‌ها با هم اختلاف داشته باشد و چرا در این میدان قیمت‌ها هماهنگ است؟
این فروشنده گفت: برای مثال روز گذشته هر کیلوگرم سیب زمینی را از میدان میوه بیرجند پنج هزار تومان و امروز همان محصول را هفت هزار تومان خریدم.
وی افزود: غرفه‌داران بازار غفاری براساس فاکتور میوه را عرضه می‌کنند و قیمت فاکتور هم مشخص است پس باید علت گرانی قیمت میوه با نظارت بیشتر مسوولان ریشه‌یابی شود.
مودی درباره اختلاف قیمت میوه در این روز بازار گفت: عرضه میوه و تره‌بار اینجا رقابتی است و برخی غرفه‌داران با سود کم قانع هستند اما برخی دیگر قانع نیستند.
میوه را از استان‌های دیگر ارزانتر می‌آوریم
وی گفت: ما میوه خود را مستقیم از بازار میوه و تره‌بار مشهد، شیراز و اصفهان تامین می‌کنیم که قیمت کلی میوه‌های آن با میدان میوه و تره‌بار بیرجند بیش از ۳۰ درصد برای ما ارزانتر تمام می‌شود به همین دلیل هم ارزانتر به مردم می‌فروشیم اما غرفه مجاور ما میوه را از بیرجند تامین می‌کند و مجبور است گران‌تر هم عرضه کند.
غرفه‌دار بازار غفاری افزود: برای مثال هر کیلوگرم سیب را از میدان میوه و تره‌بار مشهد به‌صورت مستقیم ۱۲ هزار تومان خریداری و ۱۶ هزار تومان عرضه می‌کنیم ولی بعضی غرفه‌داران همین میوه را از میدان میوه و تره‌بار بیرجند به‌صورت کلی کیلویی ۱۶ هزار تومان خریداری می‌کنند و با قیمت ۲۰ هزار تومان به فروش می‌رسانند.
با یکی دیگر از غرفه‌داران که در فاصله چند متری غرفه‌اش به دلیل سرما در حلب روغن با استفاده از چوب و کارتن آتشی را روشن کرده و با ۲ نفر از کارگرانش مشغول صحبت است، هم‌کلام می‌شوم.
فیروز شاهی که متوجه می‌شود خبرنگارم از ارائه خدمات ضعیف در این روز بازار و افزایش چند برابری اجاره‌بها غرفه‌ها در سال جاری گلایه کرد و گفت: سال گذشته شهرداری از هر کدام غرفه‌داران ۴۰۰ هزار تومان اجاره‌بها دریافت می‌کرد که در سال جاری به یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.
وی افزود: هنوز در این روز بازار یک دوربین مدار بسته نصب نشده و شب‌ها هم نگهبان حضور ندارد؛ بارها میوه ما غرفه‌داران به سرقت رفته است.
این فروشنده به فاصله چند متر آن طرف‌تر که آسفالت زمین شکافته شده بود را نشان داد و گفت: یک سال و نیم لوله آب نشت داشت و بارها گزارش دادیم اما شهرداری هیچ اقدامی انجام نداد و در نهایت غرفه‌دار مجبور به ترمیم لوله شد.
وی ادامه داد: در هیچ یک از غرفه‌ها لوله آبی وجود ندارد و برای چه ماهانه از ما ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان هزینه آب دریافت می‌شود و اگر اعتراض کنیم پاسخ‌شان این است که غرفه را خالی کنید.
واسطه‌ها حذف شوند
پس از شنیدن این گلایه‌ها درباره نحوه عرضه و قیمت میوه سوال کردم که شاهی گفت: توزیع‌کنندگان اصلی میوه در خراسان جنوبی محدود هستند و با هماهنگی با هم میوه را توزیع می‌کنند یا برای سود بیشتر قیمت‌ها را با هم هماهنگ می‌کنند.
وی افزود: باید دست دلالان و واسطه‌ها از بازار میوه و تره‌بار بیرجند کوتاه شود تا مردم میوه را ارزانتر بخرند.
بررسی‌های بیشتر نشان داد که قیمت میوه در برخی شهرستان‌های خراسان جنوبی از مرکز استان هم گران‌تر به دست مردم می‌رسد به گونه‌ای که قیمت هر کیلوگرم میوه با بیرجند بین ۲ تا پنج هزار تومان اختلاف دارد.
یکی از اهالی شهرستان زیرکوه که در فاصله ۱۷۰ کیلومتری بیرجند قرار دارد گفت: قیمت میوه در بیرجند ارزانتر از شهر حاجی‌آباد مرکز شهرستان زیرکوه است.
ابراهیم بهروزی افزود: به همین دلیل وقتی برای کارهای درمانی به بیرجند می‌آیم، میوه مورد نیاز را هم خریداری می‌کنم.
اما به گفته رییس سازمان ساماندهی مشاغل شهری و فرآورده‌های کشاورزی شهرداری بیرجند چنانچه علاوه بر میدان میوه و تره‌بار وحدت بیرجند، مجوز راه‌اندازی میدان مرکزی میوه و تره‌بار برای شهرداری بیرجند از سوی دستگاه‌های متولی صادر شود، تحول بزرگی در این حوزه رقم خواهد خورد.
حسن دلپسند به خبرنگار ایرنا گفت: گران‌ترین و بالاترین قیمت میوه را بین استان‌های کشور و همجوار خودمان در بیرجند داریم و علت این است که انحصار تهیه و تامین میوه دست عده خاصی است.
وی درباره این عده خاص توضیح بیشتری نداد و افزود: شهرداری تا سال ۱۳۹۶ میدان میوه و تره‌بار را با همکاری بخش خصوصی داشت که از سوی دستگاه‌های دولتی تعطیل شد و در حال حاضر بخش خصوصی بدون هماهنگی با شهرداری بیرجند میدان میوه و تره‌بار وحدت بیرجند را راه‌اندازی کرده و هیچ گونه نظارتی بر عملکرد آنان نیست و این میدان تحت نظارت شهرداری هم نیست.
رییس سازمان ساماندهی مشاغل شهری و فرآورده‌های کشاورزی شهرداری بیرجند گفت: براساس ماده ۲ اساسنامه سازمان میادین میوه و تره‌بار، مدیریت، ایجاد، توسعه و بهره‌برداری میدان میوه و تره‌بار در شهرها برعهده شهرداری با همکاری دستگاه متولی است و در تمامی شهرهای کشور میادین میوه و تره‌بار زیر نظر شهرداری‌ها فعالیت دارند که تاکنون به دلیل همکاری نکردن مسوولان در بیرجند محقق نشده است.
راه‌اندازی میدان میوه و تره‌بار با هدف ایجاد رقابت
وی عنوان کرد: درخواست ما این است که نه در جهت مقابله با غرفه‌داران میدان میوه و تره‌بار وحدت بیرجند بلکه در جهت رقابتی شدن بازار میوه، حمایت از حقوق مصرف‌کننده، کاهش قیمت‌ها و افزایش کیفیت میوه عرضه شده مجوز راه‌اندازی میدان میوه و تره‌بار جدید برای شهرداری بیرجند صادر شود.
دلپسند گفت: شهرداری زیرساخت و امکانات لازم را برای راه‌اندازی میدان مرکزی میوه و تره‌بار دارد و سال ۹۹ هم اقدامات اولیه برای راه‌اندازی این میدان انجام شد که نامه‌ای از فرمانداری بیرجند به دستمان رسید و غرفه‌داران میدان میوه و تره‌بار وحدت بیرجند اعتراض کردند که اگر شهرداری نسبت به احداث میدان جدید اقدام کند ما متضرر می‌شویم.
وی افزود: فرمانداری بیرجند هم با استناد به مصوبه کمسیون تنظیم بازار با احداث میدان میوه و تره‌بار توسط شهرداری مخالفت کرد.
رییس سازمان ساماندهی مشاغل شهری و فرآورده‌های کشاورزی شهرداری بیرجند گفت: نظارت لازم بر عملکرد غرفه‌داران میدان میوه و تره‌بار وحدت بیرجند انجام نمی‌شود و فاکتور ارائه شده از سوی برخی غرفه‌داران شفاف نیست لذا میوه و سبزیجات در استان‌های مجاور خراسان جنوبی با همین بعد مسافت از مراکز تامین میوه، خیلی ارزانتر به دست مردم می‌رسد.
وی درباره وضعیت بازار روز غفاری گفت: در ماه جاری نسبت به ساماندهی بازار روز غفاری اقدام کردیم و به منظور ورود نکردن غرفه‌داران به محوطه بازارچه، خط کشی جلوی غرفه‌ها انجام و سازه‌های پارچه‌ای و فلزی غیراستاندارد جمع‌آوری شد همچنین ورود و خروج وسایل نقلیه به داخل پارکینگ و ممنوعیت ورود به محوطه بازارچه مدیریت شد و نسبت به شناسنامه‌دار کردن غرفه‌ها هم اقدام کردیم.
دلپسند اظهار داشت: در بازار غفاری درج قیمت‌ها انجام شده و به غرفه‌داران اخطار داده‌ایم که با توجه به شیوع ویروس کرونا پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند و فاکتور را به مشتریان ارائه دهند.
وی افزود: در حال حاضر نگهبان در روز بازار غفاری نداریم که به دلیل کمبود نیرو این اقدام انجام نشده و درخواست نیرو داده‌ایم همچنین در حال نصب دوربین مداربسته در این مجموعه هستیم.
گرانی و تفاوت قیمت میوه مساله‌ای است که در میوه‌فروشی‌های داخل شهر هم وجود دارد اما چون اغلب مردم بیرجند در روز بازارها مایحتاج عمومی خود را تهیه می‌کنند در این مکان‌ها سهولت بیشتر در خرید را انتظار دارند.
دوسوم غرفه‌های میوه و تره‌بار شهر بیرجند متعلق به شهرداری است که حدود ۱۵۰ غرفه و جایگاه عرضه میوه و تره‌بار را شامل می‌شود و به گفته مسوولان اگر میدان مرکزی میوه و تره‌بار راه‌اندازی شود نقش بسزایی در ایجاد تعادل در بازار میوه مرکز استان خواهد داشت.
علاوه بر این نظارت مستمر بر نحوه توزیع و قیمت میوه و ایجاد انضباط در میادین میوه و روز بازارها از الزامات این حوزه به شمار می‌رود تا مردم با قیمت مناسب‌تر میوه مورد نیاز خود را تامین کنند.