به گزارش جمعه‌شب از مرکز خبر حوزه، محسن پاک‌آیین، دیپلمات سابق کشورمان و معاون بین‌الملل دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب اسلامی در نشست علمی «آثار فرهنگی پیمان شانگهای در تعاملات ایران و آسیای مرکزی»، با بیان اینکه موضوع آثار فرهنگی پیمان شانگهای بحث جدید و نویی است، گفت: جمهوری اسلامی ایران بعد از ۱۵ سال در شهریور امسال در پایان اجلاس بیست و یکم با رای تمام اعضا از حالت عضو ناظر خارج و به عنوان عضو اصلی به عضویت این سازمان درآمد.
وی گفت: اولویت اصلی اعضای شانگهای و دلیل تاسیس این پیمان در حوزه امنیت است که رویکرد اقتصادی بدان افزوده شد؛ این سازمان نهاد امنیتی بین‌المللی و منطقه‌ای است که رویکرد اقتصادی دارد و در حوزه فرهنگ هم همکاری‌هایی را انجام می‌دهد که تاکنون رویکرد و آثار فرهنگی شانگهای بروز و ظهور نداشته است.
کارشناس مسایل اوراسیا، با اشاره به اینکه با توجه به هم تنیدگی اقتصاد و فرهنگ، قطعا این پیمان آثار فرهنگی نیز دارد، گفت: مبارزه با تروریسم و موادر مخدر، توازن قدرت در جهان چندجانبه و همکاری‌های اقتصادی از آثار قابل توجه عضویت جمهوری اسلامی ایران در این پیمان است.
وی افزود: تروریسم با داشتن مبانی فکری و با اقدام های خشن و تروریستی خود آثار مخربی را بر منطقه آسیای غربی داشته است و امکان این آثار در آسیای مرکزی نیز وجود دارد؛ تفکر فکری حاکم بر تروریسم در منطقه، تفکر وهابیت است که ماهیت افراطی و بنیادگرایی دارد و سازمان شانگهای برای مقابله با آن باید مبانی فکری گروه‌های تروریستی، چون داعش را مورد نقد قرار داده و تضعیف کند؛ می‌توان با کمک کشورهای اسلامی عضو شانگهای، از مسیر اسلام و نشان داده تفسیر غلط وهابیت به این امر ورود کرد.
وی یکی از هدف های فرهنگی پیمان شانگهای را مقابله با تفکر وهابیت توصیف کرد و گفت: آموزش‌های لازم داده شود تا جوانان که هدف اصلی داعش هستند، به سمت این گروه جذب نشوند.
وی به تجربیات حضور دیپلماسی خود در کشورهای منطقه اشاره کرد و افزود: پیمان شانگهای در حوزه فرهنگی لاجرم باید با تفکر وهابیت مقابله کند و در این میان ایران به عنوان کشوری صاحب فرهنگ و غنی که وهابیت را به خوبی می‌شناسد، می‌تواند نقش موثری در این زمینه ایفا کند.
پاک‌آیین تبادل قدرت در جهان و تقویت چندجانبه گرایی را از اهداف دیگر این پیمان دانست و اذعان کرد: تفکر فوکویامایی ایالات متحده ترسیم‌کننده جدال و درگیری آمریکا و متحدان با کشورهای مقابل است که به صورت کشورهای شر دنبال می‌شود.
وی افزود: اگر پیمان شانگهای بخواهد با یکجانبه‌گرایی و کدخدایی آمریکا و حاکم‌سازی فرهنگ لیبرال دموکراسی در جهان مقابله کند، باید به فرهنگ‌ها و آیین‌های بومی کشورهای دیگر توجه ویژه‌ای داشته، تقویت فرهنگ مذهبی و آیینی را در دستور کار قرار دهد.
سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان به مصادیق رفتاری سُست‌سازی پایه‌های لیبرال دموکراسی اشاره و بیان کرد: پیمان شانگهای می‌تواند با معرفی فرهنگ‌های قوی و ترویج مبانی فکری فرهنگ‌ها و نگاه آن‌ها به حقوق بشر و حقوق زن، پایه‌های نظری و رفتاری لیبرال دموکراسی را سست کند.
وی مساله عقبه فرهنگی و مواریث فرهنگی مشترک با کشورهایی، چون ازبکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و ارمنستان را مهم ارزیابی کرد و با بیان اینکه این مهم می‌تواند به عنصری برای تقویت همکاری‌ها قرار گیرد، افزود: ایران با عضویت خود در پیمان شانگهای می‌تواند اثرات بسیار مفید و قابل تاملی را در حوزه فرهنگی در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز بر جای بگذارد.
با عملیاتی شدن پیمان شانگهای، اثرات فرهنگی و اقتصادی آن نیز مشخص می‌شود
مطهره حسینی مدرس دانشگاه نیز در این نشست علمی، با بیان اینکه پیمان شانگهای در نخست پیمان امنیتی و دفاعی است، گفت: اندک اندک زمینه‌های اقتصادی نیز با عملیاتی شدن پیمان شانگهای و حضور جمهوری اسلامی ایران در این پیمان، قوی شده، گام‌های بلندی برای تقویت بنیه‌های اقتصادی برداشته خواهد شد، زیرا مجموعه اعضای پیمان شانگهای با حدود ۴۰ درصد جمعیت دنیا، از ظرفیت‌های اقتصادی بالایی برخودار هستند.
وی افزود: پیوستن ایران به پیمان شانگهای پس از مدت‌ها ماندن در وضعیت عضو ناظر، اینک به تقویت موضع ایران در نظام بین‌الملل و همچنین افزایش توانایی پیمان شانگهای کمک خواهد کرد.
وی گفت: پیمان شانگهای ظرفیت عظیمی در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی در خود دارد که قادر است، سلطه غرب در این بخش‌ها را به طور جدی تهدید کند و به اصلی‌ترین جایگزین برای هژمونی آینده قدرت در نظام بین‌الملل بدل شود.
وی با اشاره به اینکه در مرحله بالقوه پیمان شانگهای قرار داریم، افزود: در صورت حل دو مساله و موضوع تحریم‌ها و ثبات اقتصادی، زمینه‌های شکل‌گیری جزییات اقتصادی و فرهنگی در پیمان شانگهای به مرحله بالفعل خواهد رسید.
کارشناس مسایل اوراسیا، با بیان اینکه پیمان شانگهای در حال پیمودن فضای رشد خود است، گفت: بر اساس پیش‌بینی‌ها در دهه آینده زمینه پیمان‌های شانگهای برای قدرت‌یابی فزاینده تقویت خواهد شد.
حسینی افزود: در آینده با همکاری‌هایی که بین اعضای پیمان شانگهای صورت می‌گیرد، زمینه برای تعامل اقتصادی و فرهنگی ایران با اعضای پیمان شانگهای در حوزه‌های گوناگون اعم از عرصه فرهنگ رشد خواهد یافت.
تعاملات گسترده ایران و نقش اثرگذار آن بر آسیای مرکزی
همچنین مرتضی اَشرافی، دبیر علمی این نشست، با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران در جهان کنونی توانسته است به عنوان بازیگری مهم چه از نوع استراتژیک آن و چه ژئوپلیتیکی، در جهان معاصر منشا اثراتی عمیق باشد، افزود: در حال حاضر ایران همراه با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز دارای اشتراکات مهمی در حوزه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است.
وی افزود: هر یک از این حوزه‌های اشتراکی می‌تواند به بیان و بررسی و ریشه یابی زمینه‌های فرهنگی در تعاملات ایران و این منطقه کمک نماید، چندی پیش هم ایران به عضویت سازمان همکاری شانگهای در آمده است، در این سازمان کشورهایی مانند روسیه و چین عضو هستند، به عبارت دیگر ایران و روسیه به عنوان بازیگران منطقه‌ای در آسیای مرکزی و از اعضای سازمان همکاری شانگهای، هر یک جایگاهی استراتژیک در تعاملات میان خود دارند که تاثیری عمیق بر رویدادهای منطقه میانی یعنی آسیای مرکزی و قفقاز نیز خواهد داشت.
وی افزود: هر چه این تعاملات گسترده‌تر و عمیق‌تر باشد، تاثیرات مهم‌تری نیز از لحاظ ابعاد دربرگیری بر منطقه خواهد داشت، بنابراین عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، در کنار چین و روسیه می‌تواند در این زمینه برای ایران حایز اهمیت باشد.
کارشناس مسایل اوراسیا گفت: در این نشست علمی در خصوص زمینه‌های موجود برای تعاملات فرهنگی میان ایران و آسیای مرکزی، با توجه به عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، چند موضوع را به عنوان محور بحث قرار می‌دهیم، در ادامه از میان مساله‌های مطرح شده، تلاش می‌کنیم درباره زمینه‌های فرهنگی و دینی، آثار فرهنگی پیمان شانگهای در تعاملات ایران و آسیای مرکزی به بیانی منطقی دست یابیم.
این مدرس علوم سیاسی گفت: در این نشست علمی به دنبال تبیین و بررسی آثار فرهنگی پیمان شانگهای در تعاملات ایران و آسیای مرکزی هستیم تا به چشم اندازی در این باره دست پیدا کنیم.
وی اضافه کرد: شرایط کنونی آسیای مرکزی و خروج آمریکا از افغانستان یکی از عوامل تغییر رویکرد کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در مورد عضویت ایران محسوب می‌شود.
وی افزود: سازمان مذکور همواره جلوگیری از تبدیل آسیای مرکزی به یک خاورمیانه دیگر را از موفقیت‌های خود دانسته، اما تهدیدهای فزاینده مانند موج پناهجویان، تروریسم، و قاچاق مواد مخدر پس از خروج شتابزده آمریکا از افغانستان، اعضای سازمان همکاری شانگهای را نگران کرده است.
وی گفت: پیمان شانگهای البته آینده روشنی خواهد داشت و بدیهی است که سازمان همکاری شانگهای قطعا سازمان مهمی است که عضویت در آن برای ایران مزایای زیادی دارد؛ حضور چین و روسیه که در شورای امنیت سازمان ملل متحد حق وتو دارند، حضور چهار قدرت هسته‌ای در این پیمان و ایستادن کنار کشورهایی که ۴۲ درصد جمعیت جهان و ۲۸ درصد تولید ناخالص جهان را تشکیل می‌دهند، باعث شده است تا اهمیت این پیمان در ابعاد بین‌المللی بسیار قابل توجه باشد.
وی گفت: دست‌کم سه عضو این پیمان (چین، هند و روسیه) در میان ۱۰ قدرت سیاسی و اقتصادی امروز دنیا قرار دارند که تا دهه‌های آینده، جایگاه آنان از این منظر بهبود پیدا می‌کند؛ مهم‌تر اینکه ممکن است در دهه‌های آینده، پیمان شانگهای به ناتوی شرق هم بدل شود.
پژوهشگر پژوهشکده مطالعات منطقه‌ای جامعه المصطفی العالمیه بیان کرد: به این ترتیب، ایران حالا می‌تواند عضوی از باشگاه کشورهای شرق باشد، باشگاهی که طبیعتا در مقابل باشگاه غرب قرار می‌گیرد.
وی گفت: بی‌شک عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای پس از سال‌ها تلاش می‌تواند نقطه عطفی مهم در تاریخ سیاست خارجی ایران تلقی شود و جایگاه تهران را به عنوان کنشگری فعال و موثر در سطح منطقه‌ای و بین المللی ارتقا بخشد.
وی افزود: از آنجایی که خط مشی این سازمان بر مبنای همگرایی سیاسی و امنیتی دست جمعی منطقه‌ای بوده عضویت ایران می‌تواند ظرفیت‌های هم‌افزایی هر چه بیشتر را در قالب همکاری‌های گوناگون پدیدآورد و با استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود چالش‌ها و تهدیدات پیش‌رو را خنثی سازد.
نشست علمی «آثار فرهنگی پیمان شانگهای در تعاملات ایران و آسیای مرکزی» با حضور اندیشمندان، استادان و طلاب ایرانی و غیرایرانی جامعه المصطفی العالمیه، از سوی پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی به صورت حضوری و مجازی برگزارشد. /