۲۳ آبان ماه مصادف با ۱۴ نوامبر به عنوان روز جهانی دیابت و در ایران هم امسال ۲۲ تا ۲۸ آبان به عنوان هفته ملی دیابت است که با توجه به افزایش روزافزون مبتلایان به این بیماری، این هفته با هدف افزایش آگاهی نسبت به این بیماری، علل و عوارض آن با شعار "مراقبت دیابت ، امروز بیشتر از همیشه " نامگذاری شده است.
دکتر مجید ولی زاده فوق تخصص غدد و متابولیسم روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا شایع ترین نوع دیابت در کشور را نوع ۲ و به طور معمول در بزرگسالان عنوان کرد و افزود: افراد در این نوع بدون هیچ علایم واضح، دچار بیماری دیابت می شوند، به عبارت دیگر این نوع دیابت طی آزمایش های غربالگری تشخیص داده می شود.
وی اظهار داشت: این بیماری را نمی توان ریشه کن کرد، ولی با رعایت دستورات پزشکی می توان آن را کنترل کرد یا به عبارت دیگر بیماری دیابت قابل مهار کردن است.
این پزشک متخصص تاکید کرد: با کنترل بیماری می توان از آسیب بیماری دیابت به اعضای بدن مانند کلیه، چشم و اعصاب و عروق محیطی، جلوگیری کرد.
ولی زاده تصریح کرد: بیماران دیابتی با بهره گیری از روش های درمانی و خودمراقبتی می توانند، بیماری خود را کنترل کنند.
با اقدامات پیشگیرانه خود را در معرض ابتلا به دیابت قرار ندهید
وی همچنین گفت: بیماری دیابت قابل درمان نیست به عبارتی نمی توان آن را مداوای کامل کرد و به همین دلیل مردم باید با اقدامات مناسب، مراقب باشند تا دچار این بیماری نشود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به مردم توصیه کرد: با اقدامات پیشگیرانه خود را در معرض ابتلا به بیماری قرار ندهند و با انجام برخی اقدامات مانند تحرک بدنی، تغذیه سالم، بیماری را کنترل کنند.
ولی زاده ادامه داد: غذای سالم، تحرک بدنی، دسترسی به داروهای لازم و دسترسی به ابزارهای پایش قندخون از عوامل مهم برای کنترل قند خون است.
وی، آموزش را یکی دیگر از ارکان اصلی کنترل دیابت اعلام کرد و گفت: فرد مبتلا به دیابت با آموزش های لازم، فرا می گیرد که در هر زمانی (مانند ابتلا به بیماری، ورزش، مسافرت، رفتن به میهمانی، روزه داری) چه اقدامی را انجام دهد تا شاهد کاهش یا افزایش قند خون نشوند. ضروری است اقدامات لازم برای دسترسی افراد مبتلا به آموزش های لازم با حمایت دولت همراه باشد.
انجام غربالگری قندخون در افراد پرخطر
این فوق تخصص غدد بر انجام غربالگری قندخون در گروه های پرخطر تاکید کرد و یادآور شد: گروه های پرخطر باید در فواصل زمانی معین اقدام به انجام آزمایش قندخون کنند، به عبارتی این افراد بهتر است حداقل هر سه سال یک بار اقدام به آزمایش قندخون کنند.
ولی زاده افراد بالای ۴۰ سال، کسانی که یکی از افراد خانواده آنها به دیابت نوع ۲ مبتلا است، افراد چاق و کم تحرک و کسانی که دارای سابقه فشار خون بالا و اختلال چربی های خون هستند، زنان با سابقه دیابت بارداری را جزو گروه پرخطر دانست که باید در غربالگری قندخون را انجام دهند.
وی ادامه داد: غربالگری برای این افراد باید به صورت منظم انجام شود به عبارتی حداقل هر سه سال یک بار آزمایش قندخون را انجام دهند.
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به افرادی که دارای علایمی مانند، تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار شبانه، کاهش وزن سریع و بدون توجیه، احساس خستگی زیاد و دائم هستند، توصیه کرد که آزمایش قندخون ناشتا را انجام دهند به عبارتی این علایم می تواند ناشی از افزایش شدید قندخون باشد.
دیابت با افزایش سن بیشتر می شود
ولی زاده در پاسخ به این سوال که آیا دیابت با بالارفتن سن، تغییر می کند، گفت: احتمال ابتلا به دیابت با افزایش سن بیشتر می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با یادآوری اینکه دیابت بیشتر در افراد سالمندان دیده می شود، خاطرنشان کرد: غالب بیماران به نوع ۲ دیابت مبتلا هستند، به عبارتی به این نوع بیماری، دیابت بزرگسالان گفته می شود.
ولی زاده افزود: شیوه زندگی سالم از جمله داشتن فعالیت بدنی به ویژه ورزش منظم، تغذیه سالم، می تواند نقش پیشگیری یا کمک به کنترل بیماری داشته باشد.
وی ادامه داد: در کنار شیوه زندگی سالم، داروها در کنترل بیماری نقش مهمی در کنترل دیابت دارند.
فوق تخصص غدد و متابولیسم با بیان اینکه افرادی که دور کمر بالاتر از ۹۰ سانتیمتر دارند در معرض ابتلا به دیابت هستند، اظهارداشت: البته این موضوع به این‌معنی نیست که هر کسی دور کمر بالای ۹۰ سانتیمتر دارند حتما مبتلا به دیابت می شود.
آیا شب کاری منجر به ابتلای دیابت می شود؟
ولی زاده همچنین در پاسخ به این سوال که آیا شب کاری افراد عامل ابتلا به دیابت محسوب می شود؟، گفت: شب کاری لزوما سبب ایجاد بیماری دیابت در افراد نمی شود، به عبارتی این موضوع به صورت مستقیم سبب دیابت نمی شود.
وی افزود: کسانی که اختلال خواب دارند، خطر چاقی در آنها افزایش پیدا می کند و به همین دلیل احتمال ابتلا به دیابت در این افراد، افزایش پیدا می کند.
لزوم اندازه گیری قندخون در منزل
این پزشک بر لزوم دسترسی کم هزینه افراد مبتلا به دیابت که از انسولین استفاده می کنند به لوازم خودپایشی قندخون بویژه گلوکومتر تاکید کرد و گفت: بالا رفتن هزینه های زندگی و کالاها منجر به کاهش استفاده از گلوکومتر برای کنترل قندخون شده و در نتیجه منجر به افزایش عوارض حاد دیابت می شود و در طولانی مدت نیز ممکن است عوارض مزمن این بیماری افزایش یابد.
ولی زاده خاطرنشان کرد: دولت در زمینه تحت پوشش بیمه قرار دادن نوارهای تست قندخون برای افرادی که از انسولین استفاده می کنند، اقدام کند. در این زمینه مبتلایان به دیابت نوع ۱ را به طور خاص در اولویت قرار دهد.
آلودگی هوا از عوامل شیوع بیماری دیابت است
وی با بیان اینکه آلودگی هوا از عوامل شیوع بیماری دیابت است، اظهار داشت: آلودگی های زیست محیطی، غذاهای ناسالم، استرس های محیطی خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: آلودگی هوا در ابتلا به بیماری دیابت از سیگار هم خطرناک تر است.
وی ادامه داد: گسترش فضاهای سبز، حمل و نقل عمومی، توسعه و ایمن سازی پیاده روها سبب می شود اشتیاق به پیاده روی و فعالیت بدنی مردم بیشتر شود و افراد کمتری دچار ابتلا به دیابت شوند.
دیابت چیست ؟
بدن برای تولید انرژی به سوخت نیاز دارد که از مواد غذایی به دست می آید. این مواد در بدن در نهایت به یک قند ساده به نام گلوکز تبدیل می شوند، گلوکز وارد جریان خون و سپس سلول ها شده و برای تولید انرژی و رشد بدن مورد استفاده قرار می گیرد.
درصورتی که قند به علت وارد نشدن به سلول ها در خون باقی بماند، قند خون افزایش می یابد. این روندی است که در بیماری دیابت رخ می دهد.
علت بروز این بیماری، کمبود انسولین یا عمل نکردن آن است. انسولین هورمونی است که از غده لوزالمعده (پانکراس) ترشح می شود. این ماده کلیدی، موجب ورود قند به سلول ها می شود تا قند، جهت تأمین انرژی مورد استفاده قرار گیرد یا برای مصارف بعدی ذخیره گردد. بدون وجود انسولین، قند نمی تواند از جریان خون خارج و وارد سلول ها شود.
دیابت نوع ۱
در دیابت نوع ۱، غده پانکراس توانایی تولید انسولین را ندارد و تولید انسولین بسیار کم یا متوقف می شود. دیابت نوع ۱ معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می شود، اما ممکن است در هر سنی شروع شود.
متخصصان، این نوع دیابت را یک بیماری خود ایمنی دانسته و معتقدند که عامل وراثت و عوامل محیطی به درجات نامعلوم در ایجاد آن موثر هستند.
دیابت نوع ۲
در دیابت نوع ۲، غده لوزالمعده انسولین تولید می کند اما مقدار آن ناکافی است یا بدن نسبت به آن مقاوم است و توانایی استفاده از آن را ندارد. این نوع دیابت بیشتر در افراد مسن دیده می شود.
دیابت نوع ۲ معمولاً با رژیم غذایی مناسب، ورزش و در صورت لزوم با قرص کنترل می شود. گاهی اوقات، وقتی لوزالمعده بیش از حد تنبل می شود یا در موارد خاص دیگری، فرد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز ممکن است به انسولین نیاز پیدا کند.