به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، محمدحسین ساعی رئیس دانشگاه سوره به عنوان اولین سخنران در پنل اول سمپوزیوم سینمای ملی هدف از سمپوزیوم یادشده را نظریه پردازی و به تصویرکشیدن تجربیات انجام شده در حوزه سینما دانست و گفت: در زمانه ای که با جهانی شدن اقتصاد و کمرنگ شدن مرزها مواجه ایم، در سایه پلتفرم های پرقدرت جهانی که بسیار گسترده شده اند، باید دید چه اتفاقی برای سینما در کل خواهد افتاد و سینمای ملی چه خواهد شد؟
وی در این سمپوزیوم برخط که به همت دانشگاه سوره برگزار می‌شود، افزود: این شرایط جهانی شدن البته به نوعی ما را به سینمای ملی و محلی بازمی گرداند. زمانی شهید مرتضی آوینی عنوان کرد که مردم جهان سینمای (جان) فورد (۱۸۹۴ تا ۱۹۷۳) را به عنوان یک آمریکایی، سینمای (آکیرا) کوروساوا (۱۹۱۰ تا ۱۹۶۸) را به عنوان یک ژاپنی می ستایند، آیا تولید فیلم های ایرانی، زبان بین المللی خواهد داشت و مردم جهان به آن توجه خواهند کرد؟
تمدن اسلامی منبع بزرگ سینمای ایران‌اسلامی
غلامحسین رحیمی معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این نشست بیان کرد: به شخصه تجربه سینمایی ندارم و مطالعات من در این حوزه کم است؛ اما از دوستداران سریال ها و سینمای ایرانی هستم.
معتقدم ما می توانیم سینمای ملی داشته باشیم چون کمتر کشوری مانند ما تمدن دارد؛ ما دو تمدن ایرانی و تمدن اسلامی داریم.
وی در ادامه با اشاره به ثبت دانشگاه جندی شاپور در فهرست بزرگداشت‌های آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) تصریح کرد: اوج درخشش ما ایرانیان در تمدن اسلامی و زمانی است که تمدن اسلام را پذیرفتیم ولی تمدن عرب را نپذیرفتیم و برای شش قرن بزرگترین دانشمندان جهان را به تمدن بشری ارائه کردیم. به این شکل تا قرن دهم حرف اول را در جهان علمی می زدیم.
این تمدن ایرانی‌اسلامی وجوه مختلفی را در بر می گیرد که این وجوه شامل سینما (داستانی و مستند) هم می شود.
معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تصریح کرد: البته وجوه مضمونی و فنی با هم فرق دارند و حوزه تمدنی بحث مضمونی را شامل می شود که ما در این حوزه توانایی و پتانسیل درخشش سینمای ملی را داریم.
می توانیم در مورد شخصیت های علمی مان مانند شیخ بهایی یا بوعلی سینا (شخصیتی برجسته که در علومی گسترده تبحر دارد) این برجستگی ملی را به تصویر بکشیم. یکی از بهترین روش هایی که می توانیم هویت ملی خود را تقویت کنیم رجوع به ریشه های خودمان است؛ ریشه های علمی، فنی و فرهنگی که داشتیم.
رحیمی اظهار داشت: تمدن اسلامی ما دریای بزرگی است که می تواند در عصر حاضر به عنوان منبعی بزرگ برای سینمای ایرانی-اسلامی درنظر گرفته و از آن استفاده شود.
سینمای مستقل خصوصی راه‌حل گسترش سینمای ملی
فریدون جیرانی کارگردان و فیلمنامه نویس نیز در توضیح مولفه های سینمای ملی گفت: تعریف ملت حوزه های مشخصی چون جغرفیا دارد اما هویت این گونه نیست. طبق گفته (بهرام) بیضایی ما با حضور سینما در ایران از ندیدن، به دیده شدن گذر کردیم. این موضوع به آسانی رخ نداده است و این شروع تغییر زندگی ایرانی بود.
بیضایی به درستی می گوید که سینما آمد و رفتار و عمل را جانشین پند کرد و به رفتار ما تصویر داد.
وی افزود: سینما در ایران نگاه جامعه را تغییر و به بازبینی ارزش هایش سوق داد. ما در این امر خودمان را در آینه دیدیم و با خود را در آینه دیدن، با تصویر غربی ها مقایسه کردیم و به سمت پیداکردن هویت بومی رفتیم. البته در این میان محدودیت های سیاسی، فرهنگی و تاریخی وجود داشت و این موضوع بازیابی تصویر دینی را به تاخیر انداخت.
جیرانی با اشاره به فیلم های سینمایی مختلف تلاش سینماگران ایرانی را برای پیداکردن هویت خود از پس رویدادهای مختلفی چون انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به عنوان مصادیقی از رفتن به سمت تصویرگری سینمای ملی بیان کرد.
زاویه فرهنگی و زاویه اقتصادی در تعریف سینمای ملی دو وجه مهم هستند. در زاویه فرهنگی امر ملی و هویت ملی مهم است و با نگاه ملی می شود سینمای ملی را در تفسیری از هویت ملی فهمید. بر این اساس دو نظریه وجود دارد: اول، پذیرش یک یا چند تفسیر به منزله هویت ملی و دوم رفتن به سوی بازار آزاد فرهنگی.
این کارگردان ادامه داد: در راه اول این موضوع وجود دارد که مشخص کننده تفسیر چه کسی بوده است؟ و این جواب حاصل می شود که تفسیر سینمای ملی متاثر از سینمای دولتی بوده است. در راه حل دوم یعنی رفتن به سمت بازار آزاد فرهنگی به دلیل این آزادی بازار و رهایی آن از بومی و ملی بودن، تفسیر سینمای ملی بی معنا خواهد بود.
راه حلی دیگر اما (که شاید سطحی به نظربرسد) توجه به نقطه نظر اقتصادی در جهان پرتضاد امروز است که شاید بتوانیم با استفاده از آن روی تعریفی توافق کنیم.
جیرانی گفت: سینمای مستقل خصوصی که با سرمایه بخش خصوصی مستقل از دولت حرکت می کند به نظرم گزینه معقولی برای تقویت سینمای ملی است. البته این سینما دنبال سود است؛ سرمایه ای که دنبال سود نیست به نظرم مشکوک است.
این یک حقیقت تلخ است که پشت سینمای امروز آرمانی نیست و سینمای اجتماعی ما در جهان امروز بی آرمان مانده است. در سینمای اجتماعی امروز ما، عده ای فیلمساز هستند که می دانند چه کار می کنند مانند اصغر فرهادی؛ اما عده ای هم هستند که نمی دانند برای چه فیلم می سازند و این سینما دچار تشتتی است که باید ریشه آن را یافت. نمی توانیم از تاثیرات جهانی دور باشیم و باید این مهم را بپذیریم.
وی افزود: امروز موضوعاتی عوض شده است و مثلا فیلم شطرنج باد اثر محمدرضا اصلانی که در دوره خود مقبول نبود، دیده می شود.
هرچه بیشتر به سمت یک سینمای مستقل (تفکری و اقتصادی) بخش خصوصی حرکت کنیم، قدرت شکل دهی شایسته تری به سینمای ملی ایران را خواهیم داشت.
بازی ماهی مرکب نمونه موفق سینمای ملی است
دکتر علی روحانی نیز در ادامه گفت: بحث سینمای ملی برای کشورهای صاحب سینما همواره مسئله است، مانند ایران که به عنوان یکی از این صاحبان سینما چنین ادعایی هم دارد.
مطالعه سینما امروز در جهان سخت شده است؛ زیرا اگر پیشتر تنها چند کشور در این حوزه اثرگذار بودند امروز شاهد حضور گسترده ای از کشورهای جهان هستیم که می خواهند سینما را برای تثبیت هویت ملی خود به کار بگیرند و در این حوزه سرمایه گذاری های گسترده ای می کنند.
وی در ادامه به تعاریف کلی و جزئی در تعریف سینما (به صورت کلی و جزئی یعنی در راستای تعریف سینما به شکل ملی) پرداخت و زبان و اقتصاد را به عنوان عواملی مهم در تعریف سینما ملی بر اساس دیدگاه صاحب نظران سینمایی برشمرد.
ما بحران ملی نداشتیم و از این منظر کشوری صاحب تمدن و هویت هستیم و نیازی به تمرکز سینما بر این موضوع برخلاف جوامعی چون آسیای میانه و مثلا هند و هنگ کنگ نداریم. اما در نهایت در کشوری چون ما دولت باید در راستای بازتولید و تقویت هویت ملی تلاش کند و این موضوع را در راستای اهداف فرهنگی خود پیاده سازد.
دانشیار دانشکده سینما تئاتر دانشگاه هنر افزود: موضوعی در برخی ادوار توسط برخی مطرح شد مبنی بر اینکه سینمای ایران باید زبان ایرانی از فرق سر تا نوک پا داشته است، اما این موضوع به بن بست می رسد زیرا سینما زبانی جهانی دارد.
نقش دولت در تقویت سینمای ملی به عنوان سینمایی که برای مردم باشد و به تعبیر امیل دورکیم (جامعه شناس فرانسوی) خاطره جعمی را برجسته سازد، بسیار مهم و اثرگذار است. ما خلاهایی را در بازنمایی خاطرات جمعی (که در مقایسه با کشورهای دیگری چون فرانسه قابل مشاهده است) داریم که باید به آن توجه کنیم.
این استاد دانشگاه بیان کرد: ما کشور خرده فرهنگ ها هستیم که جدای از لایه قومی، امروز سبک زندگی و نظام فکری هم به آن اضافه شده است. این وضع، کار تصویرگران را سخت کرده است. تکثر فرهنگی جامعه ما زیاد است و بر این اساس نمی توان شکل دهی یکسانی در تصویرسازی داشت؛ برای این شکل دهی سینماگران باید به بحران های امروز جامعه ایران بپردازند.
بخش مهمی از سینمای ملی امروز به عنوان آلترناتیو (جایگزین) هالیوود مطرح می شود.
روحانی با اشاره به قدرت مغفول سینمای سرگرم کننده در ایران، یادآور شد: سینمای سرگرم کننده نتوانست در ایران همانند جهان به‌خوبی تجربه شود و از طرف دولت و منتقدان زیر سوال رفت. این سینما می توانست نگاه بومی و ملی داشته باشد و به عنوان یک تولید قابل قبول پذیرفته شود که خودبه خود گسترش دهنده سینمای ملی باشد. کاری که امروز ترکیه انجام می دهد و سریال های سرگرم کننده خود را صادر می کند. کاری که مرحوم فرج الله سلحشور انجام می داد و می توانست سینمای ملی ما را در کشورهای عرب زبان و مسلمان گسترش دهد، اما در ایران مغفول ماند.
ما مشکلات خاص هویتی نداریم که بخواهیم چیزی از دست رفته را بازیابی و تقویت کنیم. در نهایت باید ملیت را دریابیم و به عنوان یک کشور صاحب سینما می توانیم در جهت قدرت جهانی گام برداریم. شاید عمده مشکل ما این بود که بدنه سینمای ایران سخنگو نداشته و نتوانسته به خوبی حرف بزند.
وی افزود: در نهایت اقتصاد دستی نامرئی دارد که انتخاب می کند؛ فیلم های فرهادی فیلمنامه هایی هالیوودی و جذاب دارند، هالیوود هم به آن جایزه می دهد و در عین حال که ایرانی هستند. بر این اساس بازار داخلی و خارجی بسیار مهم است. این بازار را اگر دنبال گسترش سینمای ملی هستیم باید در نظر داشته باشیم و این موضوع را در افق انتظاراتمان بگنجانیم.
تجربه کره جنوبی تجربه خوبی است که نشان می دهد در صورت داشتن یک تولید باکیفیت می توان سینمای ملی را در سطح جهانی به تصویر کشید. سریال بازی مرکب این موضوع را به صورت مصداقی ثابت می کند که چگونه یک سینمای ملی-محلی با برخورداری از مولفه های تولید باکیفیت می تواند نمونه های هالیوودی را پشت سر بگذارد.
سمپوزیوم علمی سینمای ملی که آنلاین (برخط) از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۸:۳۰ روز دوشنبه (۲۴ آبان) از سوی دانشگاه سوره در حال برگزاری است، طی چهار نشست پی‌درپی به تعاریف و اهداف سینمای ملی، چالش های پیش روی سینمای ملی ایران، سینمای فراملی و چشمانداز آینده سینمای ملی خواهد پرداخت.
سمپوزیوم پیش رو تلاش دارد به این سوال پاسخ دهد که خاص بودگی یک سینمای ملی تا چه حد و چه میزان، ریشه در پرسش‌های تکنیک، فن، مضمون، هویت، ملیت، نژاد، قوم, دین، آئین، مناسک، مراسم و انسجام ملی فرهنگ یک سرزمین دارد.
دبیر نشست‌های صبح رامتین شهبازی مدیرگروه سینما و معاون دانشکده هنر دانشگاه سوره و نشست‌های بعد از ظهر فرشاد عسگری کیا عضو هیأت علمی دانشکده هنر دانشگاه سوره هستند.
علاقه مندان می‌توانند طبق برنامه برای شرکت در این جلسه، به آدرس https://sibad.soore.ac.ir/v/show/nationalcinema مراجعه کنند. ورود برای عموم آزاد است.