به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، آیت الله رئیسی از نیمه مردادماه سکاندار دولت سیزدهم شد و در آغاز شهریورماه هیات دولت به طور رسمی کار خود را با دریافت رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی آغاز کرد.در حوزه سیاست خارجی؛ دولت سیزدهم در همان ابتدا سنگ بنای دیپلماسی خود را بر منطقه گرایی، ارتباط با همسایگان و کشورهای مسلمان بنا نهاد.
بی شک این مساله به معنای بی‌توجهی دستگاه سیاست خارجی دولت سیزدهم به دیگر کشورها نبوده و دولت سیزدهم به موازات گسترش روابط با همسایگان و منطقه، روابط با سایر مناطق جهان را نیز در در دستور کار خود قرار داده که حضور هیات های ایرانی در نقاط مختلف جهان طی روزهای گذشته موید این مطلب است.
مهم‌ترین بخش از کارنامه عملکردی دولت سیزدهم در پایان ۱۰۰ روز نخست در زمینه تجارت خارجی شامل رسمی شدن عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای، رشد صادرات غیرنفتی، امضای تفاهمنامه با پاکستان، امضای توافق همکاری با ترکمنستان، تسهیل روند بازگشت ارزهای صادراتی و برگزاری کنفرانس بین المللی با هدف حل و فصل بحران افغانستان می‌شود.
در این گزارش کوشیده‌ایم نگاهی به کارنامه دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی در آسیا در بازه زمانی ۱۰۰ روزه بیاندازیم.
واردات واکسن برای واکسیناسیون عمومی
رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، اولین جلسه رسمی خود را سیزدهم مرداد سال جاری درست یک‌روز بعد از مراسم تحلیف با روسای کمیته‌های تخصصی ستاد ملی مقابله با کرونا برگزار کرد.
بر اساس گزارش ها، در مدت زمان ۳ ماه گذشته بیش از ۸۱ میلیون دُز واکسن جدید در کشور تزریق شده که عمده آنها وارداتی بوده است.
در تاریخ ۲۷ مرداد ماه سال جاری، رئیس دولت سیزدهم در گفتگوی تلفنی با رئیس جمهوری چین با بیان اینکه تصمیم جمهوری اسلامی ایران بر توسعه و تحکیم روابط راهبردی با چین است، گفت: ارتقای سطح همکاری ها و گسترش روابط با چین، اولویت دولت ایران در عرصه سیاست خارجی است.
دکتر رئیسی طرح‌های راهبردی چین مانند طرح بزرگ «یک کمربند-یک راه» را منطبق بر منافع ایران دانست واظهار داشت: اجرای کامل برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین باید در دستور کار همه دستگاه های دو کشور باشد.
رئیس جمهوری نقش سازنده چین در مقابله با کرونا و بویژه کمک به تامین واکسن برای شمار زیادی از کشورها را اقدامی ارزنده توصیف کرده و گفت: از همکاری دولت چین برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا و فروش واکسن به ایران قدردانی کرده و امیدواریم در تامین میلیونها دُز واکسن های خریداری شده تسریع شود.
«شی جین پینگ» رئیس جمهور چین نیز در این گفتگو با ابراز خرسندی از اینکه روابط دو کشور در ۵۰ سال گذشته فارغ از تغییر شرایط بین المللی رو به گسترش بوده است، گفت: روابط دو کشور بخصوص پس از توافق برنامه همکاری های جامع ایران و چین، نتایج و دستاوردهای چشمگیری داشته است.
عضویت در سازمان شانگهای
سازمان همکاری های شانگهای در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف همکاری‌های چندجانبه اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و مبارزه با قاچاق مواد مخدر پایه گذاری شد و در حال حاضر کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان در این پیمان به عنوان اعضای اصلی و افغانستان، بلاروس و مغولستان به عنوان عضو ناظر و جمهوری آذربایجان، ارمنستان، پادشاهی کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی این سازمان محسوب می‌شوند.
ایران نیز از ۲۶ شهریورماه 1400 طی بیست و یکمین اجلاس سران این سازمان به عنوان نهمین عضو رسمی معرفی شد.
آیت الله رئیسی در بازگشت از سفر سه روزه خود به کشور تاجیکستان برای شرکت در اجلاس شانگهای، در تشریح دستاوردهای این سفر اظهار داشت: عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای که در اجلاس تاجیکستان انجام شد، یک موفقیت دیپلماتیک بود.
رئیس جمهور افزود: حضور جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو اصلی سازمان شانگهای یک ارتباط اقتصادی قوی را برای مردم کشورمان رقم می‌زند که به معنای اتصال ایران به زیرساخت‌های اقتصادی آسیا و منابع پایدار ناشی از آن است.
گفتنی است این سازمان که از نظر فعالان اقتصادی به عنوان قدرت اقتصادی جهانی و منطقه‌ای شناخته می‌شود، می تواند فرصت‌های خوبی را برای توسعه مبادلات تجاری و افزایش صادرات برای ایران فراهم کند. زیرا علاوه بر دستاوردهای سیاسی و امنیتی، مزایای اقتصادی گسترده ای را پیش روی تجار ایرانی قرار می‌دهد و مسیر مبادلات تجاری با کشورهای عضو را تسهیل می‌کند.
عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، فارغ از موضوع سیاسی و امنیتی، نقش اقتصادی این سازمان در منطقه را بسیار پررنگ خواهد کرد.
از سوی دیگر، کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای یک سوم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر روسیه، چین و هند از جمله کشورهای عضو «بریکس» بوده و قدرت‌های نوظهور صحنه بین‌المللی محسوب می‌شوند. کنار هم قرار گرفتن چین و هند به عنوان پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان با اقتصادهای روبه رشد، در کنار روسیه و ایران که بیشترین ذخایر نفت و گاز را در اختیار دارند، حکایت از تجمیع قدرت‌های بین‌المللی در یک سازمان منطقه‌ای دارد.
توسعه تعاملات با اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای، فرصتی بی‌نظیر برای افزایش چندین برابری صادرات غیر نفتی و بهبود شرایط اقتصادی در اختیار کشور قرار می دهد، زیرا با توجه به موقعیت جغرافیایی استثنایی ایران می توان بهترین بهره برداری را برای توسعه ارتباطات داشته باشیم.
تلاش برای حل بحران در افغانستان
از زمان به قدرت رسیدن گروه طالبان در افغانستان، این کشور ایام پرتنشی را تجربه کرده است. قدرت‌گیری داعش در ماه‌های اخیر، نگرانی‌ها در قبال گسترش ناامنی در افغانستان و تسری این ناامنی به همسایگان این کشور را افزایش داده است.
جمهوری اسلامی ایران همواره بر این باور است که مشکلات فعلی افغانستان تنها از طریق تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام حل و فصل خواهد شد.
در آبان ماه سال جاری، ایران در کنار مشاوران و دبیران امنیت ملی کشورهای منطقه در اجلاس امنیت منطقه ای دهلی‌نو شرکت کرد که هدف از آن همکاری و مشورت کشورهای منطقه برای تامین امنیت و ایجاد ثبات در افغانستان بود.
در این نشست دبیران و مشاوران امنیت ملی هند، روسیه، ایران، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان حضور داشتند.
از دیگر سو، تحولات افغانستان در چند هفته گذشته موضوع دو نشست مهم بین المللی بود که به ترتیب در روسیه و ایران برگزار شد و موضوعاتی چون ضرورت ساختار سیاسی فراگیر، احترام به تمامیت ارضی این کشور، لزوم تقابل با حملات تروریستی، تحقق صلح پایدار و احترام به آرمان مردم افغانستان، محور گفت وگوها بوده است.
نشست وزیران امور خارجه همسایگان افغانستان ۵ آبان (۲۷ اکتبر) در مقر وزارت امور خارجه ایران با حضور «محمد مخبر» معاون اول رئیس جمهوری، «حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه کشورمان و وزیران امور خارجه ازبکستان، چین، ترکمنستان، تاجیکستان و پاکستان برگزار شد. در این نشست وزیران امور خارجه چین و روسیه و نیز «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل به صورت مجازی شرکت داشتند.
توافق‌های اقتصادی ایران و ترکمنستان
شانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، علمی، فنی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان ۴ آبان ماه در تهران برگزار شد.
در این اجلاس، وزیر خارجه ترکمنستان و هیات همراه و وزیر راه و شهرسازی کشورمان و تعدادی از معاونان این وزارتخانه حضور داشتند.
به گفته رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی در شانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان، دو طرف در سه حوزه به توافق رسیدند که یکی از آنها شامل حوزه انرژی یعنی گاز و برق است.
وی افزود: ترانزیت در حوزه ریلی، حمل و نقل زمینی و دریایی اهمیت بسیار زیادی دارد و تعیین کننده است و در صدد هستیم روابط مان را در این زمینه ها با ترکمنستان توسعه دهیم؛ چرا که در گذشته به دلیل محدودیت های کرونایی کاهش پیدا کرده بود. همچنین در زمینه بنادر و حمل و نقل دریایی بحث هایی صورت گرفت که با توجه به ظرفیت هایی که در بنادر داریم، مورد توجه طرفین قرار دارد.
قاسمی ادامه داد: از سوی دیگر مقرر شد که ترکمنستان در بنادر جنوبی ایران سرمایه گذاری کند و ما هم این کار را در بنادر آنها متقابلا انجام دهیم.
به گفته وزیر راه و شهرسازی، در این نشست مقرر شد تجارت و مبادلات تجاری دو کشور توسعه پیدا کند؛ چرا که ترکمنستان در مسیر تجارت جهانی قرار دارد و قرار شد از چین و هند به کشورهای بزرگی مانند ترکمنستان و از ترکمنستان به کشورهای شمالی و روسیه متصل شویم که این مسئله مزیت بسیار بالایی برای دو کشور دارد.
«رشید مردوف» وزیر امور خارجه ترکمنستان نیز در شانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان اظهار کرد: روابط دو کشور همواره در سطح بالایی بوده و درصدد هستیم سطح روابط و همکاری‌های دوجانبه را افزایش دهیم و از طریق این اجلاس می‌توانیم به نتایج مثبتی دست پیدا کنیم.
وی افزود: هدف‌مان از این اجلاس تحکیم و توسعه روابط ایران و ترکمنستان در حوزه‌های انرژی، حمل‌ونقل، بازرگانی و... است که نمایندگان بلندپایه در همه حوزه‌های مرتبط در این اجلاس حضور دارند و با یکدیگر مذاکره و توافق خواهند کرد.
توسعه همکاری تجاری با پاکستان
رییس جمهوری طی ۱۰۰ روز نخست سکانداری دولت سیزدهم، بارها در سخنان خود بر توسعه تجارت با همسایگان تاکید کرد و آن را راهکاری برای کاهش تحریم ها و دستیابی به اهداف اقتصادی بلند مدت برای کشور دانست.
وی گفت: «توسعه تجارت با همسایگان و کشورهای منطقه اولویت سیاست خارجی دولت سیزدهم بوده و ساز و کار مناسب، پیگیری و اجرای این سیاست در وزارت امور خارجه طراحی وعملیاتی شده است.»
با توجه به اینکه اولویت تجاری ایران توسعه صادرات و واردات با کشورهای همسایه است، نخستین اقدام عملیاتی دولت امضای تفاهمنامه های تجاری با پاکستان بود که در نیمه نخست آبان ماه با حضور مشاور نخست وزیر این کشور به امضا رسید.
در این تفاهمنامه افزایش تجارت پنج میلیارد دلاری ایران و پاکستان تا دو سال آینده برای ارتقاء روابط اقتصادی دو کشور هدف قرار گرفت که با زمینه سازی برای سرمایه‌گذاری شرکای پاکستانی در ایران فراهم خواهد شد.
ایران و پاکستان در زمینه مبادلات تجاری، مکمل یکدیگر محسوب می شوند که با توسعه همکاری ها از جمله در زمینه های حمل و نقل کالا، تهاتر محصولات، کاهش تعرفه ها و ایجاد بازارچه های مرزی می توان مشکلات بسیاری را از میان برداشت.
یکی از تحولات اخیر در مراودات مرزی ایران و پاکستان بازگشایی گذرگاه پیله وری (پس از شش ماه تعطیلی) برای تسهیل تجارت بدون عوارض بین مرزنشینان دو کشور همسایه است.
تسهیل تجارت ترانزیت و بهره‌برداری از طرح‌های ارتباطی در منطقه مانند قطار باری اکو یکی از ظرفیت‌های بالقوه ایران و پاکستان در جهت توسعه همکاری‌های منطقه‌ای محسوب می‌شود. استقبال ایران از طرح راهروی مشترک اقتصادی پاکستان و چین موسوم به طرح "سی‌پک" و نگاه مثبت پاکستانی‌ها به برنامه جامع همکاری ۲۵ ساله ایران و چین نیز زمینه ساز همکاری‌های دو کشور همسایه برای تعاملات منطقه‌ای خواهد بود.
آمارهای تجاری نیمه نخست سال جاری ایران با ۱۵ کشور همسایه حکایت از رشد ۳۷ درصدی در وزن و ۵۲ درصدی دارد و به بیش از ۴۷ میلیون تن کالا به ارزش ۲۲ میلیارد و ۵۸۸ میلیون دلار رسیده است.