در ادامه یادداشت ۲۹ آبان ۱۴۰۰ روزنامه ایران به قلم سیدمحمد فخار خبرنگار می خوانیم: «شهر به این قشنگی دیگه صفا نداره/ آب رو تو لوله کردن، سر لوله رو تابوندن، کجاها که نبردن»؛ این شعارها صدای حنجره خشکیده زاینده‌رود است که از گلوی انبوه مردم تحصن‌کننده اصفهان و کشاورزان خسارت‌دیده از بحران بی‌آبی رودخانه خشکیده بیرون آمده است؛ مردمی که دیروز در مطالبه آب از بستر خشکیده زاینده‌رود صدایشان را به مسئولان رساندند. لبه‌های گزنده تغییر اقلیم که ۱۵سال است زیستن و کشاورزی در استان‌های مرکزی را با تهدید جدی مواجه کرد، حالا به مرحله تنش بحران آبی رسیده است.
مردم اصفهان هربار با رهاسازی آب در بستر خشک‌شده در نقاط مختلف شهر مانند پارک ناژوان، سی‌وسه‌پل، خواجو، پل‌جویی و پل ورزنه، جریان یافتن زندگی در زنده‌رود را تماشا می‌کنند و شهر حال و هوای دیگر می‌یابد. اما مدت مدیدی است که آب به بستر این رود تشنه نرسیده است. از چند روز قبل که چندصد تن از شهروندان اصفهانی بر بستر خشکیده زاینده‌رود، به‌صورت کاملا مدنی و مسالمت‌آمیز، چادر تحصن در مطالبه جریان آب برپا کردند تا همین دیروز که جمعیتی انبوه در اعتراض به عدم تأمین حقابه زاینده‌رود بر بستر خشکیده این رودخانه جمع شدند، نخستین تجمع فراگیر محیط‌زیستی برای بازگشت زندگی به قلب تاریخی ایران نیز شکل گرفت. این تجمع که در بستر خشک زاینده‌رود برگزار شده بود، حتی توجه مسئولان دولتی و نماینده ولی‌فقیه در اصفهان را نیز به خود معطوف کرد.
اختصاص ۳۸۰۰میلیارد تومان برای اصفهان
به‌منظور حل مشکلات کشاورزان و توسعه طرح‌های آبی اصفهان، ۳۸۰۰میلیارد تومان اختصاص می‌یابد. این خبر را دیروز سیدرضا مرتضوی، استاندار اصفهان اعلام کرد و گفت: مبلغ ۱۵۰۰میلیارد تومان از طریق صنایع، تأمین و در صندوق سازگاری با کم‌آبی به جهاد کشاورزی تحویل شود تا بین حقابه‌داران تقسیم شود. همچنین مبلغ ۱۵۰۰میلیارد تومان برای تکمیل سامانه دوم آبرسانی اصفهان تخصیص یابد. از سویی طرح‌های تکمیلی این تصفیه‌خانه‌ها برای استفاده بهینه و هرچه بهتر از پساب درنظر گرفته شده است تا از آن برای بهره‌گیری در صنعت کشاورزی استفاده شود و برای هریک ۴۰۰میلیون تومان درنظر گرفته‌ایم.
درس بزرگ اعتراض اصفهان
آنچه بیش از بحران اخیر آبی در اصفهان اهمیت دارد، درسی مهم برای سیاست‌های انتقال آب است. طرحی که ۱۵سال اصفهان و حوضه آبی زاینده‌رود را با خشکسالی شدید مواجه کرده، در واقع طرح انتقال آب میان‌حوضه‌ای است. خشکی بستر زاینده‌رود، بزرگ‌ترین شاهد بر آن است که مسئولان محیط‌زیستی را بر این نکته واقف کند که انتقال آب میان‌حوضه‌ای از اساس غلط است. متأسفانه در سال‌های اخیر بارها خبر طرح‌های انتقال آب از دریای خزر و خلیج‌فارس به مرکز کشور شنیده شده و برای این طرح‌ها بودجه‌های کلان درخواست شده است؛ در حالی که سرنوشت همه این طرح‌ها چیزی جز تکثر خشکسالی نیست. یخچال‌های سرچشمه زاینده‌رود و کارون در زردکوه و شاهان‌کوه شتابان در حال آب‌شدن است و سرچشمه‌های اصلی کوهرنگ رو به نابودی است. هم‌اکنون تغییر اقلیم بیشتر از هر زمان دیگر، هزینه چندهزار میلیارد تومانی طرح‌های انتقال آب در سرشاخه‌های کارون و زاینده‌رود را بی‌ثمر ساخته است.
ماجرای طومار شیخ‌بهایی
تخریب حقابه زاینده‌رود، خط بطلانی بر قرن‌ها مدیریت آب در این منطقه است. ۵۲۰سال پیش یعنی در سال ۹۲۳ قمری شیخ‌بهایی طوماری تهیه کرد و مشکل تقسیم آب کشاورزان را در زاینده‌رود حل کرد. در نسخه بازنویسی‌شده این طومار که در کتابخانه ملی مستند شده، آمده است: «آب زاینده‌رود بر اساس طومار با درنظرگرفتن جمعیت، جنس خاک زراعتی، تسلط آب این رودخانه بر اراضی آن و نیز دوری و نزدیکی محل به سرچشمه رودخانه به مقدار معینی به همراه بلوک اختصاص یافته است و در نتیجه به کلیه بلوکات لنجان و النجان (اشیان، اشترجان و گرکن) که از لحاظ وسعت محدودتر از براآن و رودشتین، ولی بسیار پرجمعیت‌تر هستند، ۱۰سهم، ماربین ۴سهم، جی و برزرود که همواره پرجمعیت بوده‌اند، با وجود محدودیت نسبی وسعت اراضی ۶سهم، کرارج ۳سهم، براآن ۴سهم و رودشتین ۶سهم تخصیص داده شده است. هنگام شروع فعالیت‌های زراعی یعنی ابتدای بذرکاری و احتیاج شدید به آب، کلیه آب زاینده‌رود به یک یا چند بلوک اختصاص می‌یابد و در صورتی که مقدار آب موجود در رودخانه مازاد بر احتیاج بلوک مورد نظر باشد، سایر بلوکات می‌توانند نسبت به سهام خود از مازاد آب استفاده کنند.»
تلاش دولت برای حل مشکل زاینده رود
یک هفته پس از جلسه کشاورزان اصفهانی با وزیر نیرو که با هدف بررسی راهکارهای تأمین آب ۳۰۰هزار کشاورز منطقه برگزار شده بود، دیروز و در پی حضور کشاورزان در بستر زاینده‌رود و پل خواجو، معاون اول رئیس‌جمهور به وزرای نیرو و جهادکشاورزی دستور حل مشکل آب زاینده‌رود را داد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، همزمان با تجمع هزاران کشاورز اصفهانی و درخواست از مسئولان برای جاری‌شدن آب در زاینده‌رود، رئیس‌جمهور به معاون اول خود دستور داد با کشاورزان گفت‌وگو کند. پس از این دستور، محمد مخبر به وزرای نیرو و جهادکشاورزی مأموریت داد در اسرع وقت برای حل مشکل حوضه آبریز زاینده‌رود در استان‌های چهارمحال و بختیاری، اصفهان و یزد اقدام کنند.
معاون اول رئیس‌جمهوری با بیان اینکه دولت بجد دنبال حل مشکل زاینده‌رود است، گفت: از نزدیک وضعیت زاینده‌رود و مناطق کشاورزی استان را دیده‌ام و می‌دانم که شرایط سختی است. به گزارش پاد، محمد مخبر در گفت‌وگوی تلفنی و زنده با مردم اصفهان که از شبکه خبر پخش شد، از وفاداری مردم استان اصفهان در جنگ و در همه صحنه‌های انقلاب تشکر کرد و افزود: مردم اصفهان همواره در هر شرایطی در صحنه دفاع از انقلاب حضور داشتند. وی تصریح کرد: امسال خشکسالی وضعیتی پیش آورده که در اکثر استان‌های کشور دچار مشکل هستیم؛ به شکلی که رئیس‌جمهور در طول همین یک‌ماه گذشته ۲ بار شورای‌عالی آب را برگزار کرد. آیت‌الله رئیسی طی ۲ماه گذشته هم مرتب شرایط آب کشور را دنبال می‌کرد و امروز هم به‌شدت پیگیر وضعیت آبی در استان اصفهان بود.
معاون اول رئیس‌جمهوری گفت: به وزیر نیرو و جهاد کشاورزی گفته‌ام که به‌سرعت مشکل آبریز زاینده‌رود در هر ۳استان چهارمحال‌و بختیاری، اصفهان و یزد را تدبیر و این مسئله را به هر نحوی که می‌شود، مدیریت کنند تا بتوانیم این دوره سخت را پشت‌سر بگذاریم. مخبر با بیان اینکه واقعا دنبال حل مشکل هستیم، افزود: من شرایط مردم اصفهان را درک می‌کنم و خودم در بین این عزیزان در شرق اصفهان حضور داشتم و شرایط سخت آنجا را دیده‌ام. این ۳استان دچار مشکل هستند. ما هم بجد دنبال این هستیم که انشاءالله با هر وسیله‌ای که هست مشکل این استان‌ها به‌ویژه مردم اصفهان حل شود.
وی گفت: جلساتی روز شنبه(امروز) برگزار می‌شود و نتایج این جلسات را به اطلاع مردم خواهیم رساند. وزیران هم دارند روی موضوع کار می‌کنند و طرح‌های مختلفی را بررسی کرده‌اند و پیشنهادهایی دارند که بعد از اتمام بررسی‌ها، اقدام خواهیم کرد. معاون رئیس‌جمهوری همچنین در یک دستور ویژه به وزیران نیرو و جهاد کشاورزی خواستار رسیدگی فوری به حل مشکل آبریز زاینده‌رود در هر ۳استان چهارمحال‌و بختیاری، اصفهان و یزد شد.
واکنش امام‌جمعه اصفهان به مطالبه محیط‌زیستی
نمازجمعه دیروز اصفهان رنگ‌وبوی مطالبه محیط‌زیستی گرفت و نماینده ولی‌فقیه در استان و امام‌جمعه اصفهان نیز در این‌باره واکنش نشان داد. آیت‌الله سیدیوسف طباطبایی‌نژاد در خطبه‌های نمازجمعه اعلام کرد: همه ما همراه کشاورزان هستیم و معتقدم در شرایط فعلی باید خسارت کشاورزان به شکل بلاعوض جبران شود. کشاورزان اصفهان درآمد دیگری ندارند و برای رفع مشکل آنها چاره‌اندیشی نشده است. کشاورزان بالاترین مقام را نزد خدا دارند و همه مردم اصفهان از اینکه آب نباشد یا کم باشد نگرانند. زیرا با نبود آب، نمی‌توان کشاورزی کرد. کمک بلاعوض، پرداخت خسارت، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی بدون درنظرگرفتن سهم دولت و اولویت استخدام فرزندان کشاورزان، ازجمله راهکارهایی است که می‌توان اجرایی کرد.
نماینده ولی‌فقیه در استان اصفهان تصریح کرد: من همراه کشاورزان هستم، آنها راهپیمایی کردند که دولتمردان مشکل‌شان را متوجه شوند. البته معتقدیم برخی حرف‌ها از کشاورزان نیست و نباید حرف‌های بی‌پایه که صحت ندارد به نام کشاورزان تمام شود.
طباطبایی‌نژاد افزود: وعده‌هایی که راجع به آب اصفهان داده می‌شود، همچون انتقال آب از بهشت‌آباد ۱۰سال و انتقال آب از خلیج‌فارس۲۰سال طول می‌کشد.وی با اشاره به اینکه دولت باید جلوی حق‌خواهی و سهم‌خواهی اضافه آب را بگیرد، گفت: مجموع مصرف آب آشامیدنی اصفهان، ۱۲مترمکعب بر ثانیه است که ۲مترمکعب بر ثانیه آن برای یزد می‌رود و این مقدار آب انتقالی در ثانیه حتی کف رودخانه زاینده‌رود را هم تر نمی‌کند.
امام جمعه اصفهان به کاهش بارش‌ها نیز اشاره کرد و گفت: آب ذخیره پشت سد زاینده‌رود باید یک هزار و ۴۰۰میلیون مترمکعب باشد، اما نیست. وی ادامه داد: ۵۸شهر و ۳۳۵روستا در غرب و شرق اصفهان با آب زاینده‌رود از طریق تصفیه‌خانه باباشیخ علی تغذیه می‌شوند. شهرهای کوهپایه، هرند، نیک‌آباد، محمدآباد و حسن‌آباد تا رامشه که در گذشته از آب چاه استفاده می‌کردند جزو همان شهرهای استفاده‌کننده از آب زاینده‌رود هستند.