رییس‌جمهوری آمریکا روز جمعه ۲۸ آبان‌ماه قدرت را به طور موقت به خانم هریس معاون خود واگذار کرد تا برای عمل «روتین کلونوسکپی» تحت بیهوشی قرار بگیرد. به این ترتیب هریس، نخستین زنی است که در تاریخ آمریکا هر چند برای چند ساعت به صورت موقت رییس‌جمهوری آمریکا شد.
سلامت جسمی و حتی روانی بایدن ۷۹ ساله موضوع تازه‌ای نیست و همواره مورد توجه و انتقاد رسانه‌ها و مخالفان او طی یکسال گذشته قرار گرفته‌است؛ انتقاداتی که از زمان رقابت‌های انتخاباتی ۲۰۲۰ شروع شد و تا به امروز ادامه یافته‌است.
گاف های دردسرساز بایدن
گاف‌ها و اشتباهات مکرر سالخورده‌ترین رییس‌جمهوری آمریکا در این مدت کوتاهی که بر کرسی ریاست جمهوری این کشور تکیه زده، وضعیت سلامت جسمی و ذهنی او را به شدت زیر سوال برده‌است.
گاف‌ها و اشتباهات مکرر سالخورده‌ترین رییس‌جمهوری آمریکا در این مدت کوتاهی که بر کرسی ریاست جمهوری این کشور تکیه زده، وضعیت سلامت جسمی و ذهنی او را به شدت زیر سوال برده‌است.
طوری که همین گاف های مداوم باعث شد چندی پیش جدی‌ترین انتقاد از سوی «رونی جکسون» پزشک سابق کاخ سفید و نماینده کنونی حزب جمهوری‌خواه از ایالت تگزاس در مجلس نمایندگان علیه او صورت گیرد. جکسون نسبت به سلامت جسمی و روانی بایدن ابراز تردید کرد و در مصاحبه با «فاکس نیوز» گفت: «این موضوع فقط در حال بدتر شدن است و حدس بزنید؛ چرا؟ ما هر روز در حال وقوع آن جلوی چشمان خودمان هستیم.»
بایدن از ۱۹ بهمن ۹۹ تا ۷ مرداد امسال حدود ۱۰ بار گاف داده که به شماری از آن اشاره می‌شود؛
از چُرت بایدن در دیدار با «نفتالی بنت» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و نیز در جریان اجلاس اقلیمی «گلاسکو» که بگذریم، تازه‌ترین مورد آن به سخنرانی او در ایالت پنسیلوانیا برمی‌گردد . رییس‌جمهوری آمریکا در جریان این سخنرانی مدعی شد که به سه دلیل نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا شده اما در ادامه فقط به دو دلیل اشاره کرد!
بایدن چند ماه پیش در سخنرانی خود در کارولینای شمالی، تاکید کرد که کرونا تعداد بیشتری از آمریکایی‌ها را در مقایسه با قربانیان مجموع جنگ‌های آمریکا در قرن گذشته به کام مرگ کشانده‌است اما وی هنگام نام بردن از این جنگ‌ها، از جنگ خیالی آمریکا و ایران نام برد که هرگز وجود خارجی نداشته‌است.
اما اشتباهات لفظی بایدن به جنگ خیالی ایران و آمریکا محدود نماند و او در همان روز در یک کنفرانس خبری در کاخ سفید هم حرکاتی غیرعادی را بروز داد و هنگام پاسخگویی به برخی از سوالات خبرنگاران در خصوص لایحه اصلاحات زیرساختی، پاسخ‌های خود را زمزمه کرد.
رییس‌جمهوری آمریکا پیشتر هم در نشست خبری مشترک با نخست وزیر ژاپن در اظهار نظری درباره برجام به جای عبارت «JCPOA» یا همانJoint Comprehensive Plan of Action (برنامه جامع اقدام مشترک)، عبارت «JOPCA» را به کار برده‌بود.
بایدن خردادماه امسال در جریان نشست «گروه ۷»، درحالی که در مورد کمک بشردوستانه به کشورهای جنگ‌زده صحبت می‌کرد نام کشور «سوریه» را به اشتباه «لیبی» عنوان کرد؛ آن هم نه یک بار بلکه سه بار. پس از آن، مشاوران رییس‌جمهوری آمریکا اعلام کردند که منظور وی از لیبی، سوریه بوده‌است.
بایدن چندی پیش نام «محمد اشرف غنی» رییس جمهوری سابق افغانستان را به اشتباه «کیانی» خطاب کرد. همچنین بایدن با خطاب قرار دادن «کامالا هریس» معاون خود با عنوان «خانم رییس‌جمهور» و نیز فراموش کردن اسامی برخی مقامات عالی رتبه تیم خود به مرکز حملات و حتی تمسخر جمهوریخواهان تبدیل شده‌است.
نگاه قانون اساسی آمریکا به انتقال قدرت
واگذاری قدرت رییس‌جمهوری به معاون خود پیش از این نیز سابقه داشته‌است. «جورج دبلیو بوش» چهل وسومین رییس‌جمهوری آمریکا نیز در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۷ که برای معاینه پزشکی سالانه نیاز به بیهوشی کامل داشت، قدرت خود را به معاونش واگذار کرده‌بود.
در ماه‌های پایانی دولت ترامپ با تسخیر کنگره بار دیگر این موضوع مطرح شد. همچنین با تغییر موقت قدرت چند روز پیش در ساختار قوه مجریه آمریکا، بار دیگر بسیاری از ناظران بر قانون اساسی ایالات متحده تمرکز کرده‌اند.
در واگذاری موقت یا دائمی قدرت رییس‌جمهوری آمریکا به معاون باید به متمم ۲۵ قانون اساسی آمریکا رجوع کرد. متمم ۲۵ ام به معاون رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد که در صورت ناتوانی رئیس جمهور از انجام وظایفش - مثلاً ناتوانی به خاطر مشکلات جسمی یا روحی - جای وی را بگیرد.
در واگذاری موقت یا دائمی قدرت رییس‌جمهوری آمریکا به معاون باید به متمم ۲۵ قانون اساسی آمریکا رجوع کرد. متمم ۲۵ ام به معاون رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد که در صورت ناتوانی رئیس جمهور از انجام وظایفش - مثلاً ناتوانی به خاطر مشکلات جسمی یا روحی - جای وی را بگیرد.
با استناد به متمم مذکور، بایدن به طور موقت و برای چند ساعت اختیارات را به هریس واگذار کرد اما قضیه ترامپ با شرایط کنونی متفاوت است.
فشار بر ترامپ را باید در چارچوب بند چهارم متمم ۲۵ تفسیر کرد. بند چهارم متمم که در سال ۱۹۶۷ به تصویب رسید قید می‌کند که اگر معاون رییس‌جمهوری و اکثریت هیات دولت (۱۵ وزیر اصلی کابینه) در مورد بی‌کفایتی رئیس‌جمهوری هم‌عقیده باشند، می‌توانند او را ناتوان از انجام وظایفش معرفی کنند.
کمتر از دو هفته مانده به پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، در پی حمله طرفداران وی به ساختمان کنگره در روز ۶ ژانویه (۱۷ دی ۹۹)، اعضای دموکرات کمیسیون قضائی مجلس نمایندگان با ارسال نامه‌ای به «مایک پنس» معاون وقت ریاست‌جمهوری، خواستار سلب اختیار از ترامپ شدند.
در مجموع اگرچه سازوکاری قانونی برای برکناری رییس‌جمهور در قانون اساسی آمریکا ارائه شده و حتی در دوره‌هایی با توجه به استعفای رییس‌جمهوری، فوت او و حتی بستری شدن در بیمارستان، متمم ۲۵ ام به جریان افتاده اما تاکنون از آن برای برکناری یک رئیس‌جمهوری در این کشور استفاده نشده‌است.
تغییر قدرت در کاخ سفید و تاثیر آن بر معادلات با تهران
روابط جمهوری اسلامی ایران که انتظار می‌رفت با روی کار آمدن بایدن و استقبال دموکرات‌ها از احیای برجام، ترمیم یابد تا به امروز تغییر چندانی نیافته‌است. بنابراین مواضع بایدن و تیم او برای حل اختلافات هنوز از سطح شعار فراتر نرفته و هیچ گونه تحریم و تنگنای اقتصادی از تهران برداشته نشده‌است.
اگرچه بایدن و هریس در برخی مسائل داخلی آمریکا با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند اما رویکرد معاون رییس‌جمهوری در قبال جمهوری اسلامی و برجام را نمی‌توان خارج از چارچوب رفتاری طیف دموکرات و سیاست ۱۰ ماه گذشته دولت بایدن جستجو کرد.
اگرچه بایدن و هریس در برخی مسائل داخلی آمریکا با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند اما رویکرد معاون رییس‌جمهوری در قبال جمهوری اسلامی و برجام را نمی‌توان خارج از چارچوب رفتاری طیف دموکرات و سیاست ۱۰ ماه گذشته دولت بایدن جستجو کرد.
دموکرات‌ها از جمله خانم هریس در رقابت‌های انتخاباتی برای تاختن بر ترامپ، سیاست‌های وی را در قبال ایران به چالش می‌کشیدند. هریس در یکی از سخنرانی‌های خود در آستانه انتخابات با بیان اینکه «رویکرد ترامپ در قبال ایران، آمریکا را منزوی کرده»، گفته‌بود: دولت ترامپ مساله تحریم های تسلیحاتی علیه ایران را به سازمان ملل برد و فقط یک کشور دیگر به نفع ما رای داد.
اشاره هریس به نشست شورای امنیت سازمان ملل بود که تنها کشور ذره‌ای جمهوری دومینیکن در کنار نماینده آمریکا ایستاد و از ۱۵ عضو دائم و غیردائم شورای امنیت، نمایندگان دیگر کشورها از جمله متحدان اروپایی به قطعنامه ضدایرانی رای ممتنع دادند و چین و روسیه نیز درآن نشست، قطعنامه آمریکایی را وتو کردند.
در موضوع برجام نیز هریس نگاهی همچون بایدن به مسائل هسته‌ای و مذاکرات ششگانه گذشته در وین دارد. معاون رییس‌جمهوری آمریکا حدود دو هفته پیش در سخنانی اظهار کرد که «تمایل واشنگتن برای بازگشت به برجام روشن است»؛ موضعی تکراری که بارها از زبان بایدن و دیگر کاخ سفیدنشینان جاری شده‌است. رفتار آمریکا اما با نتایج عینی و ملموس از جمله لغو تحریم‌ها است که می‌تواند اثربخش و احیاکننده برجام باشد.